|
2009-2010-cu illər üçün III ixtisas qrupu üzrə
ali məktəblərə qəbul imtahanlarının sualları
əvvəlki illərlə müqayisədə süni şəkildə, heç bir
məntiqə əsaslanmadan çətinləşdirilmiş və
mürəkkəbləşdirilmişdir. Nəticədə bu ixtisas
qrupu üzrə ən hazırlıqlı abituriyentlər belə
vaxt azlığı, çatışmazlığı ilə üzləşmiş, bir çox
sualları cavablandırmağa imkan tapmamış və
nəticədə aşağı bal toplamışlar. Bu hal özünü
tarix fənni üzrə daha qabarıq göstərmişdir.
Fikrimizi faktlarla əsaslandıraq:
1. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
1999-cu ildə təsdiq etdiyi tarix fənləri üzrə
Dövlət Proqramında Azərbaycan tarixinin
tədrisinə həftədə bütün siniflərə görə 11 saat,
ümumi tarixə isə 6 saat vaxt ayrılmışdır. Bu
nöqteyi-nəzərdən test sualları hazırlanarkən
Azərbaycan tarixi ilə ümumi tarixdən
proporsionallıq gözlənilməlidir. Yəni Azərbaycan
tarixindən 15, ümumi tarixdən 9, Azərbaycan
Konstitusiyasından 1 sual tərtib edilməklə
variantlar müəyyənləşməlidir. ümumiləşmiş test
sualları olduqda proporsiyada qismən dəyişiklik
ola bilər. Ancaq əksər halda Azərbaycan
tarixindən olan sualların sayı heç vəchlə ümumi
tarix suallarından az olmamalıdır. Nəzərə
alınmalıdır ki, ümumi tarixdən orta məktəb
kursunda heç bir imtahan, olimpiada keçirilmir,
bunlar ancaq Azərbaycan tarixindən aparılır. çox
təəssüf ki, 2009-cu ilin III qrup tarix fənninin
A, C variantlarında Azərbaycan tarixi və ümumi
tarixdən sualların sayı bərabər olmuş, B,D
variantlarında Azərbaycan tarixindən sualların
sayı ümumi tarixin suallarından az olmuşdur. Bu
proporsionallığın ciddi surətdə pozulmasıdır.
Onbirinci sinifdə ən yeni tarix həftədə 1 saat
tədris olunur, Azərbaycan tarixi isə həftədə 2
saat keçilir. Təəccüb doğuran haldır ki, həftədə
1 saat keçilən tarixə 5 sual, həftədə 2 saat
keçilən fənnə 4 sual ayrılır. Bütün bunlar
Dövlət Proqramının, eləcə də TQDK-nın özünün
qəbul etdiyi proqramın tələblərinin kobud
surətdə pozulması deməkdir.
2. Müqayisə, təhlil və düşüncə tələb edən,
məntiqi xarakterli, vaxtın çoxluğuna hesablanmış
testlərin sayı 2008-ci ilə nisbətən 2009-cu ildə
2 dəfə artırılmışdır.Belə ki, 2008-ci ildə bu
tipli test suallarının sayı 6-7 olmuşdursa,
2009-cu ildə onların sayı 12-yə çatdırılmışdır.A
variantında 79, 83, 85, 86, 88, 89, 91, 92, 97,
98, 99, 100-cü testlər. Bunların 7-sinin ümumi
tarixdən olması abituriyentlərin vaxt
çatışmazlığı ilə üzləşməsinə səbəb olmuşdur.Bu
vəziyyət B variantında 78, 81, 82, 84, 86, 87,
88, 89, 93, 94, 100-cü, C variantında 78, 81,
82, 83, 88, 89, 90, 91, 92,95, 99, 100-cü, D
variantında 76, 79, 82, 84, 88, 90, 91, 93, 94,
97, 98-ci suallarda bir daha təkrar olmuşdur.
Bu tipli sualların cavablarını düzgün tapmaq
üçün abituriyent hər bir suala ən azı 2-3 dəqiqə
vaxt ayırmalıdır ki, bu da onun üçün ayrılmış
ümumi vaxtın düzgün bölüşdürə bilməməsi ilə
nəticələnir.
3. Xronoloji ardıcıllığı müəyyənləşdirməyi tələb
edən test sualları adətən hər bir variantda 2-3
ədəd olur. 2008-ci illə müqayisədə 2009-cu ildə
bu səpgili testlərin sayında və çətinliyində
artım olmuşdur. Belə ki, 2008-ci il
variantlarında xronoloji ardıcıllığın birində 3
hadisə, ikincisində 4 hadisə verilmiş və onlar
müxtəlif dövrləri əhatə etmişdir. 2009-cu ildəki
variantlarda hər iki xronoloji ardıcıllığa 4
hadisə salınmış, eyni mövzuya aid olunmuşdur.
Hətta A, B, C, D variantlarında (78, 79, 81,
97-ci testlər) xronoloji ardıcıllıqda ay fərqi,
gün fərqi tələb edilmişdir ki, bu da ilk dəfə
tətbiq edilir. Hər dörd variantda "Daha əvvəl
olmuşdur" suallarının verilməsi ilə birdən-birə
abituriyentdən bir testdə 5 suala cavab
istənilməsi, özü də cavabların yaxınlıq
dərəcəsinin sıxlığı yenə də vaxt çatışmazlığına
gətirib çıxarır.Bir mütəxəssis kimi vurğulamaq
istəyirik ki, söhbət sualların ağırlığı,
yüngüllüyündən getmir, söhbət vaxt azlığı, vaxt
çatışmazlığında olur.
4. Xəritə ilə bağlı test suallarının qəbul
imtahanlarına salınması təqdirəlayiqdir. Bu
şərtlə ki, onlarda kartoqrafiya prinsiplərinə
əməl olunsun. Məlumdur ki, son illər Təhsil
Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən uğurlu
dərslik siyasəti nəticəsində bütün tarix
dərslikləri rəngli, nəfis tərtibatda nəşr
olunur. Həmin dərsliklərdə mözularla bağlı
çoxsaylı xəritələr verilmişdir. çox təəssüf ki,
test tərtibçiləri həmin xəritələrə istinad etmək
əvəzinə, hansısa mənbədən və yaxud Sovet
dövründə nəşr olunmuş dərsliklərdən xəritələr
götürüb, onlara əsaslanaraq test sualları tərtib
edirlər. Xəritə müstəvi üzərində verilərkən
adətən 3 proyeksiyadan istifadə edilməklə,
rəngli və rəngsiz halda tərtib edilir. 2009-cu
ilin qəbul imtahanı variantlarında verilən
xəritələrdə su sahələri qara, quru sahələr ağ
fondda verilmişdir. Kontur xəritələrdə rəng
verilmir. Həmçinin tərtib olunan xəritələr
dərslikdəkilərlə üst-üstə düşmür, ölkələrin
sərhədləri aydın nəzərə çarpmır. Rəqəm ilə
birlikdə nöqtələrin qoyulması ümumiyyətlə xəritə
anlayışına heç cür uyğun gəlmir. Nöqtələr adətən
xəritələrdə şəhərləri bildirir, ölkələri yox.
Rəqəm ilə qeyd edilməsi daha müvafiq olardı. A
variantında eləcə də D variantında (77 və 93-cü
testlər) Krım yarımadasının xəritənin sağ (şərq)
tərəfində gözəgəlimsiz şəkildə verilməsi
abituriyent üçün problem yaradır.Həmin
xəritələrdə çoxlu miqdarda nöqtələrin qoyulması
da düzgün deyil.
5. Hər dörd variantda dərslikdə demək olar
diqqəti cəlb etməyən, dünya və Azərbaycan
tarixində elə də böyük əhəmiyyətə malik olmayan,
cəmi bir və 2 cümlə ilə ifadə edilən bir neçə
test sualları verilmişdir. B variantında 99-cu
sualda "ABŞ prezidenti H.Huverin hakimiyyəti
dövrünün səciyyəvi cəhəti" soruşulur. Dərslikdə
H.Huverə aid cəmi bir cümlə vardır.Səciyyəvi
cəhət dedikdə isə daha geniş məlumatların
içərisindən daha mühümü müəyyən olunur.
Şübhəlidir, sualın qoyuluşu nəyə əsaslanıb
belə verilmişdir. Hansı ki, sualı daha sadə
şəkildə vermək olardı.
6. 1992-ci ildən 2008-ci ilə qədər TQDK-nın
keçirdiyi tələbə qəbulu imtahanlarının
suallarını təhlil edərək belə nəticəyə gəlirik
ki, 2009-cu ilin III qrup tarix fənləri üzrə
tərtib olunmuş suallar daha mürəkkəb,
düşündürücü, çoxpilləli və vaxt aparan olmuşdur.
Daha yaxşı olardı ki, testlər sadə, orta,
mürəkkəblik dərəcəli olmaqla, abituriyentlər
üçün daha anlaqlı suallardan tərtib olunsun.
Babək XUBYAROV,
Bakıdakı 158 nömrəli orta məktəbin
tarix müəllimi, əməkdar müəllim |
