Yeni tədris metodlarından necə istifadə etmək olar?

Müasir təhsil sistemində şagirdlərin fəallığı, məntiqi düşünməsi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürünün inkişaf etdirilməsi əsas məqsəddir. Təqdim edəcəyim "məhsul yığımı" və "açar" metodlarında fəallığa, məntiqi düşüncəyə nail olmaq istəmişəm. "Məhsul yığımı" metodu ilə bütün fənlər üzrə dərs aparıla bilər.

Dərsin strukturunun ilkin mərhələsində müəllim mövzu ilə bağlı motivasiya qurur. Şagirdlər bir qədər fəallaşdıqdan sonra müəllim uşaqların dərsə marağını artırmaq üçün nağıllarımız əsasında bir obrazdan da istifadə edə bilər.

Dərsdə "məhsul yığımı" metodu şagirdlərə izah olunur. ümumtəhsil məktəblərinin III sinfi üçün riyaziyyat fənnindən "Tənlik" mövzusu üzrə sadə, orta və çətin tapşırıq nümunələrinə baxaq. Lövhədə müxtəlif ağaclardan kağızdan hazırlanmış meyvələr asılır.

Hər bir meyvənin arxasında müxtəlif çalışmalar olur. Müəllimin hər bir ağacdan çoxlu meyvə asması məsləhətdir. Təbiidir ki, ağaclar dərsdən əvvəl hazırlanmalıdır. Bu ağaclar arasında "kal" meyvələri olanlar da olur, həmin "kal" meyvələri olan ağaclardan "dərilən" tapşırıqlar nisbətən çətin olduğuna görə şagirdlərə 3 xal verilir (3 xal "5" deməkdir). Bu zaman şagirdlər xal toplamaq üçün kal meyvə dərməyə üstünlük verirlər. Şagirdlərin meyvə dərməsi üçün 10 dəqiqə tələb olunur.

Bu metodla dərs zamanı şagirddə özünəinam hissi güclənir. Belə ki, o, çətin tapşırıqlardan dərməyə risk edir və onu həll etməyə çalışır.

Bundan başqa, belə dərsdən sonra şagird çalışır ki, çətin tapşırıqlar etsin və dərsdə müvəffəqiyyət qazana bilsin. Nisbətən zəif şagirdlər isə dərsdə işsiz qalmır və gücü çatan tapşırıqlardan həll etməyə cəhd edirlər. Qrupda həll edilməyən tapışırıq olarsa, şagirdlər onu birlikdə həll edə bilərlər. Əgər tapşırıq qrup tərəfindən də həll edilməsə, dərsin sonunda seçilib kənara qoyulur və növbəti dərsdə müəllim tərəfindən izah edilir.

Qiymətləndirmə əvvəl qruplar arasında aparılır. Bütün qruplar qiymətləndirilir. Ən çox xal yığan qrup qalib sayılır. Sonra isə hər kəs yığdığı xala əsasən qiymətləndirilə bilər. Yaxşı olar ki, bu, şagirdə əvvəlcədən deyilsin. Müəllim lövhədə hər meyvəyə görə neçə xal qazanılacağını qeyd etməlidir. Dərsin sonunda müəllim ağacda qalan "meyvələrdən" dərib ev tapşırığı kimi şagirdlərə paylaya bilər.

"Açar" metodu oxu, həyat bilgisi dərsləri üçün daha uyğundur. Bu metodda, əsasən, şəkillərdən istifadə olunur. Müəllim kompüterdə mövzuya uyğun şəkilləri yerləşdirməlidir. Elə şəkillər seçilməlidir ki, həmin şəklə baxan şagird öz fikrini yürüdə bilsin. Mən bu metodu "skelet" mövzusunda təqdim etmişdim. Şəkillər isə rəssam tərəfindən çəkilmişdi.

Belə ki, lövhədən kəllə şəkli asılır. Şagirdlər bu haqda bildiklərini söyləyirlər. Ən zəif şagird belə kəllə haqqında danışa bilir. Daha sonra gövdə asılır. Şagirdlərdən müxtəlif cavablar alınır. Yuxarı ətraflar və sonda aşağı ətrafların şəkilləri lövhəyə yapışdırılır. Yuxarı ətraflar haqqında əlavə sadə məlumatlar verilir: qollarımız olmasa, biz köməyə möhtac olan şəxsə çevrilərik. Yazı yaza bilmərik. Əllərimiz bizə qidalanma zamanı yardımçı olur. Hər cür yükü yuxarı ətrafsız daşımaq mümkün deyil. Bu qayda ilə aşağı ətraflar haqqında da məlumat mübadiləsi aparılır. Artıq skelet alınır və müəllim dərsin mövzusunu elan edə və ya mövzunun adını şagirddən ala bilər. Şagirdlər skelet haqqında məlumat verir. Müəllim əlavələr edir. ümumi nəticə çıxarılır.

Lətifə MƏCİDOVA,

Bakı şəhəri, 289 nömrəli "Zəngi" liseyi