Azərbaycan Universitetində son iki ildə həyata keçirilən tədbirlər bu məqsədin reallaşdırılmasına istiqamətlənib 

Hər bir ölkənin mədəni, iqtisadi inkişaf səviyyəsi, milli təhlükəsizliyinin təminatı təhsilin məzmunundan və inkişaf səviyyəsindən birbaşa asılıdır. Buna görə də müasir dünyada hərbi, maliyyə, iqtisadi, ideologiya və informasiya gücü ilə yanaşı, elm və təhsil də dövlətin, millətin gücünü ifadə edən, onun təhlükəsizliyini təmin edən əsas amillərdən sayılır. Bu baxımdan ali təhsilin cəmiyyətdə rolu xüsusilə yüksəkdir. Bu gün ali məktəblər istər elmin, innovasiyaların inkişafında və yayılmasında, istərsə də demokratik dəyərlərin yayılmasında, maariflənmə səviyyəsinin artmasında cəmiyyətin aparıcı mərkəzi qüvvəsinə çevrilirlər.

Məlumdur ki, cəmiyyətin elm və təhsil ehtiyaclarını ödəmək, həm ali təhsilli mütəxəssislərin hazırlanması, həm də yaşlıların davamlı savadlandırılmaları üçün külli miqdarda vəsait lazımdır. Bu vəsaitin xeyli hissəsi büdcə hesabına ödənilir. Lakin böyük kapital tutumlu və bütün dövrlərdə ən prioritet istiqamətlərdən biri olan elm və təhsilin təminatını təkcə dövlətin üzərinə qoymaq mümkün deyil. Hətta ən inkişaf etmiş "rifah dövlətləri" də onu təmin edə bilməz. Ona görə də ali təhsilli kadr hazırlığının kütləviləşdirilməsi, onun keyfiyyətinin artırılması və ali təhsilə, elmi araşdırmalara çəkilən xərclərin ödənilməsi prosesində cəmiyyətin bütün təbəqələri - dövlət və özəl qurumlar, ictimai birliklər və hətta dini qurumlar yaxından iştirak etməlidir.

Dünyanın aparıcı ölkələrində biznesin elm və təhsil sektoru ilə əlaqəsi çox yüksək səviyyədə qurulub. Xeyriyyə təşkilatları, QHT-lər, fondlar elmin müxtəlif  sahələrinin inkişafı, təhsilin əlçatan olması, yəni aztəminatlı insanlar üçün təhsilalma mühitinin, imkanlarının yaradılması istiqamətində müxtəlif layihələr həyata keçirir.

Avropa ölkələrində də elm və təhsilin inkişafında özəl sektorun çəkisi çox yüksəkdir və bu proses get-gedə daha geniş miqyas alır. Bu istiqamətdə ölkəmizdə də müstəqillik əldə olunduqdan sonra mühüm addımlar atılmış, özəl universitetlər yaranaraq fəaliyyətə başlamışdır. Belə özəl ali təhsil ocaqlarımızdan biri hazırda özünün tərəqqi dövrünü yaşayan, yeni rəhbərliyinin təşəbbüsləri və səyləri ilə yaxın gələcəkdə dünyanın ən nüfuzlu universitetləri sırasına çıxmağı hədəf götürmüş Azərbaycan Universitetidir. 

 Azərbaycanın ilk özəl ali məktəbi 

Azərbaycan Universiteti ölkəmizdə rəsmi fəaliyyətə başlayan ilk özəl universitetdir. 1991-ci ildə təsis olunan universitet Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 04 mart 1995-ci il tarixli qərarı ilə Nazirlər Kabineti yanında Dövlət Ali Ekspert Komissiyasının rəyinə əsasən, tərkibində orta ixtisas kolleci və ingilis dilli gimnaziya olmaqla, dövlət qeydiyyatına alınıb. Təhsil Nazirliyi Akkreditasiya Komissiyasının qərarına və nazirliyin 24 fevral 2009-cu il tarixli, 213 nömrəli əmrinə əsasən ali təhsil müəssisəsi kimi təkrar akkreditə olunub. Universitet həmin əmrdə göstərilən istiqamətlər, ixtisaslar üzrə öz məzunlarına diplom vermək və dövlət ali məktəblərinə şamil edilən bütün güzəştlərə, o cümlədən hərbi xidmətdən möhlət hüququna malikdir.  

Son illər qəbul olunan tələbələrin sayı iki dəfə artıb 

Azərbaycan Universitetində beş ixtisas qrupu (təhsil, humanitar, iqtisadiyyat və idarəetmə, səhiyyə, rifah və xidmət ixtisasları qrupları), 17 ixtisas üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. Son illər universitetə maraq artıb, buna adekvat olaraq qəbul olunan tələbələrin sayı iki dəfə çoxalıb. Hazırda burada 923 tələbə təhsil alır. Universitetdə 2 fakültə, 7 kafedra fəaliyyət göstərir, 148 müəllim çalışır. Kifayət qədər yüksək səviyyəyə malik olan elmi-pedaqoji heyətdən 1 nəfəri AMEA-nın həqiqi üzvü; 2 nəfəri müxbir üzvü; 17 nəfəri elmlər doktoru, professor; 40 nəfəri elmlər namizədi, dosent; 10 nəfəri elmlər namizədi baş müəllim; 39 nəfəri baş müəllim; 40 nəfəri isə müəllimdir.

2008-ci ildən Azərbaycan Universitetinə tanınmış alim və təhsil təşkilatçısı, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Akif Fərhad oğlu Musayev rəhbərlik edir. Rektor A.Musayevin bilavasitə təşəbbüsləri və yüksək təşkilatçılıq bacarığı sayəsində son iki ildə universitetdə böyük işlər görülmüş, bir sıra inkişafyönümlü layihələrin əsası qoyulmuşdur. Azərbaycan Universitetinin gerbi, bayrağı, loqosu, himni, reklam strategiyası hazırlanaraq qəbul olunub. İnternetdə veb saytı açılıb, illik kataloqu çap edilib. İxtisasların beynəlxalq standartlara cavab verən kurikulumları, yeni fənn proqramları (sillabüslər), tərəfdaş universitetlərlə birgə BBA və MBA proqramları hazırlanıb, müasir fənn dərsliklərinin hazırlanması, təcrüməsi üçün zəruri texniki və metodik vasitələrlə təmin olunub, tələbələr və müəllimlər üçün məlumatlar, qaydalar və prosedurlar topluları hazırlanıb.

Universitetdə tədris və idarəetmənin informasiya bazasının avtomatlaşdırılması üçün proqram təminatı yaradılıb. Bu baza inzibati qurumlar arasında hesabatların elektron ötürülməsinə imkan verəcək. Bu isə, öz növbəsində, səmərəli iş bölgüsü aparmağa şərait yaradacaq, tələbələrin qiymət vərəqlərini və transkriptlərinin qısa müddətdə hazırlanması, imtahan nəticələri ilə tanış olmaq üçün rahat şərait yaradacaqdır. Universitetdə müasir tələblərə cavab verən elmi-tədqiqat işləri aparılır; universitet biznes ixtisasları istiqamətində ixtisaslaşır. Universitetin strateji inkişaf planı hazırlanıb, ictimaiyyət və biznes qurumları ilə müəyyən əlaqələr yaradılıb.

Azərbaycan Universitetində təhsil Azərbaycan, rus və ingilis dillərində aparılır; BBA proqramının tələbələrinə isə öz seçimləri ilə ingilis dilindən başqa ikinci xarici dil - alman, fransız dilləri öyrədilir. Respublikada ilk hüquq klinikası yaradan universitetlərdən olan Azərbaycan Universiteti 2006-cı ildə Avrasiya Hüquqşünaslar Assosiasiyası tərəfindən hüquq sahəsində təhsildə əldə etdiyi nailiyyətlərə görə "ilin universiteti" elan edilib. Respublikada ilk ingilis dilli gimnaziya təsis edən universitet olan Azərbaycan Universiteti 1998-ci ildə Keyfiyyət və Xidmət üzrə "Amerika Qran Pri"sinin qalibi olub. ümumiyyətlə, universitet fəaliyyət göstərdiyi 18 il ərzində dürüst və şəffaf təhsili əsas prinsip kimi qəbul etməklə cəmiyyətdə müsbət imic qazanıb.  

Zəngin baza, yüksək təlim mühiti 

Azərbaycan Universiteti dərsliklər, dərs vəsaitləri, kitablar, tədris proqramları və tələbələr üçün zəruri materialları, araşdırma işləri çap edən ən müasir mətbəəyə malikdir. Universitetin öz nəşriyyatı, "İpək Yolu" adlı çoxprofilli aylıq elmi jurnalı, müntəzəm nəşr olunan aylıq "Azərbaycan Universiteti" adlı qəzeti var. Jurnalın redaksiya heyətinə dünyada tanınan alimlər cəlb olunub. Jurnalda xarici ölkələrdən məqalələr də dərc olunur. ölkəmizdə ilk dəfə olaraq Azərbaycan Universitetində super interaktiv tədris imkanına malik olan "ağıllı lövhə"lərdən istifadə olunur. Dərslərin əksəriyyəti proyektorların köməyi ilə interaktiv aparılır.

55 tədris, 20 inzibati kompüterə, 8 proyektora malik Azərbaycan Universiteti bütün tələbələrin və müəllimlərin istifadə etdiyi sürətli İnternet şəbəkəsi ilə təmin olunub, hər bir auditoriyada müasir proyektorlardan istifadə üçün imkan yaradılıb.

Maddi-texniki bazanın yaxşılaşdırılması istiqamətində də addımlar atılıb.

Yaxın gələcəkdə ən müasir kampusa malik olacaq universitet üçün şəhər kənarında 10 hektar torpaq sahəsi ayrılıb, tikinti planlaşdırılır. Artıq iş gedir. Amma hazırkı binada da yüksək təhsil şəraiti mövcuddur. Bütün otaqlar vibrokabellə təmin olunub. Hər otaqda kondisioner var. Qızdırıcı sistem normal işləyir. Elmin bütün sahələrini əhatə edən zəngin kitabxanaya malik olan universitetdə elmi araşdırma mərkəzləri, karyera mərkəzi, tələbə klubları fəaliyyət göstərir.   

Fəal tələbələrə iki adlı təqaüd verilir, ən yüksək balla universitetə qəbul olanlara güzəştlər edilir 

Azərbaycan Universiteti qəbul zamanı 600 və yuxarı bal toplayan tələbələr üçün ödənişsiz təhsil təmin edir, qəbul zamanı 550-600 bal toplayan tələbələrə təhsil haqqı ödənişlərində 50 faiz, 500-550 bal toplayan tələbələrə isə 25 faiz güzəşt edilir.

Əla qiymətlərlə oxumaqla yanaşı, universitetin ictimai işlərində fəal iştirak edən tələbələrə fakültə dekanının təqdimatı və Elmi Şuranın qərarı əsasında Heydər Əliyev və Aida İmanquliyeva adına təqaüd, eyni zamanda adi əlaçılıq təqaüdü verilir.

Azərbaycan Universiteti dünyanın tanınmış 16 universiteti ilə əməkdaşlıq edir. Lakin bu ali təhsil ocağının ABŞ-ın Corciya ştatının Corciya Universiteti və Gürcüstanda fəaliyyət göstərən Qafqaz Universiteti ilə daha sıx əməkdaşlıq əlaqələri mövcuddur. Bu əlaqələrin yaradılmasında hazırda Azərbaycan Universitetinin məsləhətçisi olan əslən cənubi azərbaycanlı alim, Corciya Universitetinin professoru Bijan Fəzlullahinin böyük xidmətləri olub. 1992-ci ildən Fulbrayt proqramı üzrə Azərbaycana gəlib "Xəzər", "Odlar Yurdu" universitetləri, Neft Akademiyası ilə əlaqələr quran B.Fəzlullahi 1994-cü ildə  udduğu 200 min dollarlıq təhsil qrantı hesabına Azərbaycan Universitetindən 5 azərbaycanlı gənci xaricə apararaq orada pulsuz təhsil almalarını təşkil edib.

1998-ci ildə Gürcüstana getmiş B.Fəzlullahi burada hazırda Azərbaycan Universitetinin tərəfdaşı olan Qafqaz Biznes Universitetini yaratmışdır. İndi bu təhsil ocağı tam Amerika standartları ilə təhsil verən bir özəl universitetdir. Təxminən 900 tələbəsi  olan universitet artıq ikili diplom verilməsinə keçib. Belə ki, burada oxuyan tələbələr Qafqaz Biznes Universitetinin diplomu ilə bərabər, onun tərəfdaşı olan Corciya Dövlət Universitetinin də diplomunu alırlar. Təhsil haqqının çox yüksək (5-12 min avro) olmasına baxmayaraq, universitetə hər il böyük müsabiqə olur.  

 İkili diploma keçid üçün səylər 

2008-ci ildən Azərbaycan Universiteti ilə əməkdaşlığa cəlb edilərək burada Corciya Dövlət Universiteti ilə Azərbaycan Universitetinin Əməkdaşlıq Proqramı rəhbəri kimi çalışan professor Bijan Fəzlullahinin köməyi ilə AU ilə Corciya Universiteti arasında əlaqələr daha da inkişaf etməkdədir.

Müqaviləyə görə professor B.Fəzlullahi Azərbaycan Universitetində tələbələrin bütün fəaliyyətinə, topladıqları ballara, qaiblərinə, aralıq və yekun imtahanlara nəzarət edir. Onun köməyi ilə Corciya Universitetində Azərbaycan Universiteti ilə bağlı xüsusi sayt yaradılıb. Universitetin bütün fəaliyyəti orada öz əksini tapır. Bu yolla fəaliyyətə  nəzarət edilir.

Yaxın gələcəkdə ilk mərhələdə tələbələrə Azərbaycan Universitetinin diplomu ilə yanaşı, Corciya Universitetinin sertifikatının, daha sonra isə diplomlarının verilməsinə keçilməsi nəzərdə tutulur.

Bu iki ali məktəbdən başqa, Azərbaycan Universiteti Türkiyə, Qazaxıstan, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti, Almaniya, Latviya, ABŞ-ın nüfuzlu universitetləri ilə də  sıx əməkdaşlıq edir, birgə təhsil layihələri həyata keçirir. Azərbaycan Universiteti 6 beynəlxalq təşkilatın (Planlaşdırma üzrə Avropa Məktəblər Assosiasiyası - 1999; Universitet Prezidentlərinin Beynəlxalq Assosiasiyası - 1996; Universitetlərin Beynəlxalq Assosiasiyası- 1997, Demokratiya üzrə Universitetlər Alyansı - 1997; Avropa Ali Təhsil Cəmiyyəti - 2000; İnstitusional Araşdırmalar üzrə Avropa Assosiasiyası - 2000) üzvüdür.

2008-2009-cu tədris ilindən etibarən Azərbaycan Universitetində Corciya Dövlət Universiteti (CDU-ABŞ) və Qafqaz Biznes Universiteti (QBU - Gürcüstan) ilə birgə Biznes İnzibatçılığı üzrə bakalavr (Bachelor ov Business Administration -- BBA) və magistr (Master of Business Administration - MBA) proqramları tətbiq edilir. Proqramın özəl xüsusiyyətlərindən biri də budur ki, burada təhsil alan bakalavr tələbələrinə həftədə 16 saat ingilis dili, seçmə fənn qismində isə alman və fransız dilləri tədris edilir. Bunun da nəticəsində I kursdan sonra tələbələr ingilis dilində mühazirəyə qulaq asırlar. BBA ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr proqramı bitirdikdən sonra Azərbaycan Universitetinin diplomu ilə yanaşı, Corciya Dövlət Universitetinin (ABŞ - Atlanta) sertifikatını da alacaqlar. Proqram sonrakı illərdə ikili (dual) diplom verən proqram olacaq. MBA proqramı üzrə əgər keçən il Azərbaycan Universitetində magistraturaya 7 nəfər 70 balla daxil olmuşdursa, bu il onların sayı 32 nəfərdir. Daxil olan həmin tələbələr arasında 133 bal toplayanlar da vardır. 150 mümkün baldan 133 bal isə kifayət qədər yüksək göstəricidir.

Azərbaycanda ilk dəfə Azərbaycan Universitetində İdarəedicilər üçün Biznes İdarəçiliyi üzrə Magistr proqramının tətbiqi üçün nəzəri hazırlıq başa çatdırılıb. Xaricdə kadrların təkmilləşdirilməsi və yenidən hazırlanması istiqamətində ilk addımlar atılıb. Tərəfdaş təhsil müəssisələri ilə mübadilə proqramları vasitəsilə Azərbaycan Universitetinin bütün tələbələrinin beynəlxalq təcrübəyə yiyələnmək imkanları var. Mübadilə proqramlarında iştirak etmək hüququ olan tələbələr bir semestr ərzində tərəfdaş təhsil müəssisələrinə gedir və təhsil proqramına uyğun fənlər keçirlər. Həmin təhsil müəssisələrində semestri başa vurduqdan sonra kreditlər Azərbaycan Universitetinə transfer olunur. 

 Kredit sistemi üzrə pilot ali məktəb 

Azərbaycan Universiteti tam şəkildə Boloniya prosesinə qoşulmuşdur. Burada tədrisin təşkili, tələbələrin qiymətləndirilməsi Avropa Kredit Transfer Sisteminin tələblərinə uyğunlaşdırılıb. Universitetə kredit - çoxballı sistemin tətbiqi üzrə Təhsil Nazirliyi tərəfindən pilot ali məktəb elan edilib. Burada Boloniya prosesinin bütün prinsiplərinə dəqiq əməl olunur. Bizimlə söhbətində rektor Akif Musayev buna misal gətirərək bildirdi ki, həmin şərtlərə görə 30 faiz qaibi olan tələbələr imtahana buraxılmırlar. Bu tələb əsas götürülərək universitetin 30 faizdən artıq qaibi olan 120 tələbəsi rektorun xüsusi əmri ilə imtahanlara buraxılmayıb. Boloniya prosesinin mühüm prinsiplərindən olan müəllimlərin mobilliyi, müəllim tələbə mübadiləsi də universitetdə problem deyil. 1 nəfər ABŞ-a göndərilmiş, orada 1 il təhsil alaraq geri qayıtmışdır. Universitetin 1 magistri isə hazırda ŞKTC-nin Yaxın Doğru Universitetinin magistraturasında oxuyur. Müəllimlər universitetin hesabına xarici ölkələrin nüfuzlu ali məktəblərinə 3-4 aylıq təkmilləşmə kurslarına göndərilir. Onların bütün xərcləri, hətta telefon danışıqlarının haqqı da universitet tərəfindən ödənilir. 

 Elmi-pedaqoji kadrlar hazırlığının 3 istiqaməti 

Azərbaycan Universitetində elmi-pedaqoji kadrların hazırlanması üç istiqamətdə gedir. Birinci istiqamət, xaricdəki nüfuzlu universitetlərdə magistr və Ph.D dərəcələri alan məzunların Azərbaycan Universitetinə cəlb edilməsidir. İndiyədək universitetə 20-yə yaxın bu cür kadr cəlb edilib və onlar tədris fəaliyyəti ilə yanaşı, elmi araşdırma qruplarında çalışır, müxtəlif sahələr üzrə tədqiqatlar aparır, eyni zamanda tədqiqat işlərinə rəhbərlik edirlər. Cari tədris ilində 10 nəfər əlavə mütəxəssisin universitetə cəlb olunması planlaşdırılıb.

İkinci istiqamət, müəllimlər heyətinin xaricdəki tərəfdaş universitetlərdə təkmilləşmələridir. 2008-2009-cu tədris ilində 5 nəfər universitet müəllimi, hər biri 3 fənn üzrə xaricdəki tərəfdaş təhsil müəssisələrində Azərbaycan Universitetinin maliyyəsi hesabına təkmilləşmə kursları keçib. Yaxın zamanlarda bu proses ABŞ, Türkiyə, ŞKTC, Latviyadakı tərəfdaş universitetlərlə də davam etdiriləcək.

üçüncü istiqamət, Azərbaycan Universitetinin mövcud potensialından və xaricdəki tərəfdaş universitetlərin elmi-metodiki yardımlarından (Corciya Dövlət Universitetinin, Misirin İskəndəriyyə Universiteti ilə müəllimlərin inkişafı istiqamətində əməkdaşlıq planına müvafiq) bəhrələnərək universitetdaxili seminarların, treninqlərin təşkilidir. Bu sahə ilə Azərbaycan Universitetində fəaliyyət göstərən İslahatlar Mərkəzi və İnteraktiv Tədris Mərkəzi məşğul olur. Bu mərkəzlər zərurət yarandıqda seminar və treninqlərə kənar mütəxəssislər də dəvət edir. 2010-cu ilin yayında isə Corciya Dövlət Universitetinin mütəxəssisi Azərbaycan Universitetinin 20 nəfər müəlliminə təkmilləşmə kursu keçəcək.

Azərbaycan Universitetində rektor A.Musayevin ümumi rəhbərliyi ilə iki istiqamətdə fəaliyyət göstərən elmi araşdırma qrupu formalaşdırılıb. İqtisadiyyat elmləri qrupu "Xoşbəxtlik və rifah", humanitar elmlər qrupu "Postmodernizm və sinergetika: azərbaycanlı düşüncəsinə və davranışına təsir edən determinantlar" mövzularında 15 gündən bir keçirilən seminarlarda "dəyirmi masa" ətrafnıda elmi müzakirələr aparılır. Başlıca hədəflərdən biri də elmi-tədqiqat işlərinin nəticəsi olan elmi əsərlərin və xaricdəki indeksli elmi jurnallarda məqalələrin dərcinə nail olunmasıdır. Xarici jurnallarda məqalələrin dərci universiteti dünyada tanıdan amil olmasının burada fərqindədirlər.

2009-cu ilin sentyabrından başlayaraq Azərbaycan Universitetində rektor, professor A.Musayev, müəllimlər Ph.D. V.Əhmədov, dosent A.Əlizadə ABŞ-ın Kaliforniya Universiteti, Berkli və Soft Kompytinq üzrə Berkli İnisiativi (BİSC) ilə birgə professor Lütfü A.Zadənin ümumi rəhbərliyi ilə "Qeyri-dəqiq informasyia əsasında qərar qəbuletmə nəzəriyyəsi" mövzusunda elmi-tədqiqat işi aparır.  

Yaxın 3 ilin planları 

Universitetin nüfuzunun ölkəmizdə və beynəlxalq aləmdə artırılması üçün yaxın üç il ərzində bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi  planlaşdırılır. Müasir tələblərə uyğun müəllim heyətinin cəlb edilməsi, mütəmadi treninqlərin təşkili və tədricən tam ştatlı müəllim heyətinə keçid; keyfiyyətli yerli və xarici tələbə qəbuluna nail olmaq və onların bilik səviyyəsinin artırılması; tədrisdə yeni texnologiyaların tətbiqi; universitetin profilinə uyğun tədqiqat işlərinin təşkili və tədqiqatların tədrisdə uzlaşdırılması; aparıcı xarici universitetlərlə əlaqələrin genişləndirilməsi; idarəetmənin tədricən təkmilləşdirilməsi; ictimaiyyətlə əlaqələrin genişləndirilməsi və universitetin nüfuzunun artırılması; müasir tələblərə cavab verən sertifikat proqramlarının tətbiqi; müasir tədrisin tələblərinə uyğun infrastrukturun yaradılması həyata keçiriləcək tədbirlər arasındadır. İnfrastrukturun, ilk növbədə, müasir avadanlıqla təchiz olunmuş auditoriya, tədris və tədqiqat laboratoriyaları, kompüter mərkəzləri, kitabxana və idman komplekslərini əhatə etməsi, yaradılan infrastrukturun beynəlxalq standartlara uyğun müasir iş şəraitini təmin etməsi nəzərdə tutulur. 

Yusif ƏLİYEV