Problem

Metodbirləşmə məktəbə lazımdırmı?

1970-ci ilin payızında Bakıdakı 181 nömrəli məktəbdə pedaqoji fəaliyyətə başlamışdım. Cəmi 15 gün idi ki, dərs keçilirdi. Direktor müavini birinci növbənin sonunda:

- Məktəb bufetində nahar elə, - dedi. - Saat 14-də Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimlərinin metodbirləşmə yığıncağı olacaq.

Düzü, metodbirləşmə haqqında dil və ədəbiyyatın tədrisi ilə bağlı mühazirələrdə müəllimlərimiz müəyyən şeylər yazdırıb zaçotda soruşmuşdular. Amma iclasda bir ayrı vəziyyət gördüm. Məktəbin o vaxtkı direktoru, mərhum Muxtar Hüseynzadə özü də iclasa gəlmişdi. İlk yığıncaq idi. Metodbirləşmə sədri olan qadın müəllim məktəb üzrə Azərbaycan dili və ədəbiyyatın tədrisi barədə vəziyyəti əks etdirən məruzə elədi, fənni mənimsəmə faizi barədə statistik rəqəmlərdən danışdı. Arada bir-iki dəfə məktəb direktoru sual verdi. Yanılmıramsa, metodbirləşmənin xəttilə dinlənilmiş "açıq dərs"lərin təhlili ilə bağlı idi. Narazılığını bildirdi ki, filan müəllim "Aşıq Ələsgər" mövzusunda "açıq dərs"i haqqında niyə pedaqoji şurada məlumat verməyib.

Sonra yeni dərs ilində qarşıda duran vəzifələr bənd-bənd müzakirə edildi; siniflər üzrə proqram materialları planlaşdırıldı; metodbirləşmə sədri, katib seçildi; görüləcək işlər, ediləcək məruzələr müəyyənləşdirildi... İlin sonuna qədər 4 yığıncaq keçirildi, bir məruzə də mən etdim, "Koroğlu" dastanının tədrisi mövzusunda...

Bu gün Azərbaycan təhsilinin səviyyəsini daha da yüksəltmək üçün innovasiyalardan bəhrələnmək, təlimdə interaktiv metodlardan, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə etmək... istiqamətlərində ardıcıl, sistemli, məqsədyönlü, çoxşaxəli fəaliyyətin genişləndiyi bir vaxtda metodbirləşməyə ehtiyac varmı? İldə dörd dəfə 1-2 saat çəkən yığıncaq keçirmək nəyə lazım? Bu suallara birmənalı cavablar olmayacaq. O yerdə ki, metodbirləşmə işi formal təşkil olunmur, sözün həqiqi mənasında, metodbirləşmənin fəaliyyəti təhsilin səmərəliliyi naminə qurulursa, müəllimlər öz təcrübələrini həmkarları ilə müzakirə edib müsbət tərəfləri ümumiləşdirib yaymağın fəzilətinə qovuşurlarsa, metodbirləşmələrin işi məktəbşünaslığın tələb və prinsiplərinə uyğun olur.

Tanış müəllimlərdən biri ilə rastlaşıb hal-əhval tutanda maraqlandım ki, metodirləşmə yığıncağınız nə vaxt olacaq? Niyyətim folklor materiallarının tədrisi ilə bağlı bəzi məsələlərə praktiklərin münasibətini öyrənmək idi. İstehzalı təbəssümünü gizlətməyən həmkarım: - Siz nədən danışırsınız, - dedi. - Kimdir metodbirləşməyə baxan? İlin əvvəlində ötən ilin planına bir-iki yenilik əlavə olunur, vəssalam. İlboyu hərə bir dərsin icmalını qaralayıb gələnlərin başını aldatmaq üçün qovluğu doldururuq.

***

Mövcud ədəbiyyatda metodbirləşmə sözü belə izah olunur: ibtidai siniflər və ayrı-ayrı fənlər üzrə yaradılan metodbirləşmə müəllimlərin ideya-siyasi səviyyəsinin yüksəldilməsinə, təlim-tərbiyənin daha mükəmməl, müasir üsul ilə təşkilinə, qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi və yayılmasına, elmin nailiyyətləri və pedaqoji, elmi-metodik ədəbiyyatla tanışlığa kömək edir.

Məktəbdaxili, məktəblərarası və rayon (şəhər) metodbirləşmələri formalarında olur. Məktəbdaxili metodbirləşmə eyni fənn üzrə 3 və daha artıq müəllim olan ümumtəhsil tədris ocaqlarında yaradılır, dərs ili ərzində ən azı 4 dəfə yığıncaq keçirilir. Metodbirləşmənin əsas fəaliyyət sənədi iş planıdır və illik tərtib olunan plan: a) konkret şərait nəzərə alınmaqla hazırlanır; b) giriş (burada ötən ilin yekunu, uğurlar və çatışmazlıqlardan bəhs olunur); c) yeni dərs ilində qarşıda duran məsələlər; ç) təşkilati-pedaqoji məsələlər; d) fənn üzrə təlimin nəzəriyyə və metodikası məsələləri üzrə müəllimlərin məruzələri; e) şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlərinin formalaşdırılması; ə) fənn üzrə əyani və didaktik vəsaitlərin hazırlanması kimi tərəfləri əks etdirir.

Müəllimin şəxsi təhsili, tədris proqramı, yeni normativ sənədlər, elmi-metodik ədəbiyyatın müzakirəsi də metodbirləşmə yığıncağında müzakirə edilir, təhlil və təqdir olunur, təsdiq edilir.

Ali məktəblərin birində ədəbiyyatın tədrisi metodikası ixtisası üzrə magistrant qızla söhbətdə sözarası soruşdum ki, metodbirləşmə haqqında nə bilir?

"Metod" sözünün mənasını bilirdi və üsul birləşmə olduğunu söylədi. Cavab elə bu oldu. Ali məktəblərin tədris planında (filologiya, ibtidai təhsil pedaqogikası və metodikası fakültələrində) ədəbiyyat tədrisi metodikası, ana  dili tədrisi metodikası kurslarında bu mövzuya yer ayrılır, pedaqogikadan məktəbşünaslıq bölməsində bu məsələyə toxunulur. Müşahidə göstərir ki, orta məktəbə gələn məzunlar metodbirləşmənin təhsil ocağındakı rolunu lazımınca dərk etmirlər. Məktəblərdə hər ilin əvvəlində üzüyola müəllimlərdən biri sədr təyin olunur, bir xətti yaxşı olan katib vəzifəsinə seçilir. ötən illərdən qalma iş planlarına kosmetik əl gəzdirilir, neçə ildən qalma məruzələrin - qabaqcıl təcrübə faktlarından bəhs edən yazılardan köçürülmüş çıxışlarla üzü köçürülüb sənədlər qaydaya salınır. Əslində müəllimlər yalandan da olsa, bir araya yığışıb heç qeybət də etmirlər. Amma sənədlər yerində olur.

Əslində metodbirləşmə orta təhsil ocağında bir növ minikafedra rolunu oynamalıdır. İllik statistik göstəricilər əsasında fənnin tədrisi təhlil olunmalı, ayrı-ayrı müəllimlərin fəaliyyətinə qiymət verilməli, proqram materialları məktəbin şəraitinə uyğun şəkildə planlaşdırılmalı, görüləcək işlər, həyata keçiriləcək sinifdənxaric və məktəbdənkənar tədbirlər müəyyənləşdirilməlidir. Yaradıcı işə, innovasiyalara maraq və meyil göstərən, hər dərsi bir yeniliklə seçilən müəllim əməyinə məhz ilk dəyər metodbirləşmədə verilməlidir. Metodbirləşmə fənn üzrə potensial qüvvələrin bir araya gətirilib vahid məqsəd naminə istiqamətləndirildiyi məktəb qurumu kimi əhəmiyyətli rol oynamalıdır.

Bu işdə məktəb rəhbərlərinin də günahı az deyil. Hansı yığıncaqda olur, hər hansı bir pedaqoji şura və ya direktoryanı müşavirədə metodbirləşmələrin bu və ya digər işi söz-söhbət mövzusu olurmu? - Yox!

Bəlkə də qələm məhsuluna ağız büzüb etiraz edən olacaq. Olsun. Bir neçə nəfər heç də respublika pedaqoji ictimaiyyəti demək deyil. üzümüzü onlara tuturuq: - Metodbirləşmə məktəbə lazımdırmı? Gəlin müzakirə edək.

Ş.MƏMMƏDOV