Azərbaycan universitetlərinin kadr potensialı güclənəcək
Azərbaycan vətəndaşlarının xaricdə doktorantura səviyyəsi üzrə təhsili üçün prioritet ixtisas istiqamətlərinə uyğun olaraq yerli ali təhsil və elm müəssisələri üçün peşəkar mütəxəssislərin hazırlanması həyata keçiriləcək. Bu məqsədlə noyabrın 18-dən başlayaraq sənəd qəbuluna start verilib. Bununla da ötən ilin noyabrında qəbul edilən “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycanda ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın icrasının reallaşdırılmasına başlanılıb.
Qaydalar müəyyənləşdi
Öncəliklə qeyd edək ki, Azərbaycan dövləti tərəfindən ölkə vətəndaşı olan gənclərin xaricdə təhsilinin maliyyələşdirilməsi ənənəsi olmasına baxmayaraq, “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycanda ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı” tamamilə yenidir. Adından da göründüyü kimi, ölkəmizdə ali təhsil sisteminin gücləndirilməsinə yönələn bu proqramın həyata keçirilməsi nəticəsində təhsilin doktorantura səviyyəsində xaricdə təhsil və təcrübənin maliyyələşdirilməsi ilk dəfə gerçəkləşdiriləcək.
Nəticədə xaricdə təhsil alan və fəlsəfə doktoru dərəcəsi olan ixtisaslı kadrlar ölkə universitetlərində dərs deyəcəklər. Bu yolla Azərbaycan universitetlərinin də kadr potensialı gücləndiriləcək. Proqramın iki əsas istiqamətindən biri olan bu məqsədə doğru artıq real addımlar atılıb. Belə ki, Proqramın təsdiq olunmasından ötən bir il ərzində bu prosesin necə və hansı vəsaitlə həyata keçiriləcəyinə dair hər bir nüans ətraflı şəkildə ölçülüb-biçilib. Bu məqsədlə müvafiq qaydalar hazırlanıb. “Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının xaricdə doktorantura səviyyəsində təhsilinin maliyyələşdirilməsi və seçiminə dair Qaydalar” Nazirlər Kabinetinin bu il noyabrın 13-də qəbul edilən qərarı ilə təsdiq edilib. Qaydaların Azərbaycan vətəndaşları üçün yaratdığı imkanlar, sənəd qəbulu prosesi, iştirak şərtləri, iddialıların seçə biləcəyi istiqamətlər və nüfuzlu universitetlərin siyahısı Təhsil Nazirliyinin Beynəlxalq əməkdaşlıq şöbəsinin rəhbər şəxsləri tərəfindən geniş ictimaiyyətə açıqlanıb.
...sənəd qəbulu başladı
Xarici universitetlərdə sənəd qəbulu ildə iki dəfə aparılır. Ona görə də 2020-ci ilin yaz semestri üçün nəzərdə tutulan sənəd qəbuluna Azərbaycanda da start verilib. Gələn il yanvar ayının 10-da başa çatacaq bu prosesə artıq xarici universitetlərdən dəvət almış, nəinki yanvardan təhsil almağa başlayacaq gənclər, hətta artıq təhsili davam edən gənclər də qoşula bilərlər.
Növbəti sənəd qəbulu 2020-ci ilin sentyabr ayında elan ediləcək.
Universitetini seçdinmi?
Dövlət Proqramından yararlana bilməyin bir çox şərtləri var. Həmin şərtlərdən biri universitetlə bağlıdır. Belə ki, Dövlət Proqramından yararlanmaq istəyənlər ixtisası üzrə universitetlərə müraciət ünvanlamalı və dəvət aldıqdan sonra Təhsil Nazirliyinə sənədlərini təqdim etməlidirlər. Ancaq təhsilalanın dəvət edildiyi ali təhsil müəssisəsi Təhsil Nazirliyinin 600-dən artıq nüfuzlu universitetin adının əksini tapdığı siyahısından olmalıdır. Həmin siyahıda yer alan universitetlər iki beynəlxalq reytinq siyahısından seçilib. Belə ki, azərbaycanlı gənclərin dəvəti “Times Higher Education (THE) World University Rankings” və “Academic Ranking of World Universities (Shanghai)” reytinq siyahılarında ilk 500-də yer alan nüfuzlu ali təhsil müəssisələrindən olmalıdır.
Üçtərəfli müqaviləsi olanlara yaşıl işıq
Beləliklə, keyfiyyətli təhsil alıb öz tədqiqatçılıq bacarıqları ilə ölkə təhsilinə faydalı olmaq istəyən hər gənc dövlətin yaratdığı bu fürsətdən yararlana bilər. Maraqlıdır ki, hətta Azərbaycanda doktorantura səviyyəsi üzrə təhsilini tamamlayanlara da “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycanda ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində yenidən təhsil almaq imkanı yaradılır. Ancaq ikinci dəfə eyni səviyyə üzrə təhsil almağın bəzi şərtləri var. Belə ki, ölkəmizdə doktorantura səviyyəsi üzrə dövlət sifarişli yerdə təhsil alan şəxslərə dövlət vəsaiti hesabına ikinci şans verilmir. Azərbaycanda ödənişli əsaslarla doktorantura təhsili alan şəxslər isə tədqiqatını tutarlı şəkildə əsaslandırmalıdır ki, eyni səviyyə üzrə bu dəfə xaricdə doktorantura təhsili ala bilsinlər.
Hökumətlərarası təqaüd proqramları üzrə təhsil alanlar isə doktorantura səviyyəsi üzrə təhsilinin 50 faizə qədərini tamamlayıbsa, Dövlət Proqramına müraciət edə bilərlər. Həmin proqramlar üzrə təhsilin digər səviyyələrində təhsilini tamamlayanlar isə istisnasız yeni Dövlət Proqramından yararlana biləcəklər.
“2019-2023-cü illər üçün Azərbaycanda ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində təhsil almağın ən önəmli şərtlərindən biri isə təhsilalanın ölkəmizə qayıtdıqdan sonra çalışacağı təhsil müəssisəsi ilə bağlıdır. Belə ki, xaricdə doktorantura təhsili almaq istəyənlər Təhsil Nazirliyinə müraciət edərkən, sadəcə təhsil almaq istədiyi xarici universiteti deyil, həm də təhsilini başa vurduqdan sonra qayıdıb işləyəcəyi universitetin adını göstərməlidir. Təhsilalan Dövlət Proqramından ancaq üçtərəfli - Təhsil Nazirliyi, təhsilalan və onun çalışacağı universitet arasında müqavilə bağlanarsa, yararlana biləcək.
Təhsil Nazirliyinin şöbə müdiri Nicat Məmmədli bu şərti belə əsaslandırıb: “Bu şərt universitetlərdə çalışan, təhsilini davam etdirmək istəyən və bunu maddi çətinlik üzündən reallaşdıra bilməyən gənclərə dəstək olmaq məqsədinə xidmət edir. Çalışacaqları universitetlə müqavilə onların qayıdarkən işlə bağlı hər hansı probleminin olmayacağına əminliyi üçün tələb edilir. Bir sözlə, yerli ali təhsil müəssisələri ilə bağlanacaq üçtərəfli müqavilə nəticəsində Dövlət Proqramı çərçivəsində doktorantura səviyyəsi üzrə təhsil almış məzunların akademik və ya inzibati olaraq işlə təminatı nəzərdə tutulub. Həmçinin Dövlət Proqramı çərçivəsində xaricdə doktorantura səviyyəsində təhsil almış şəxslərin əldə etdikləri beynəlxalq təcrübənin Azərbaycanda elmi-pedaqoji sahədə tətbiq ediləcəyinə şübhə yeri qalmır. Üstəlik, ölkənin əmək bazarının tələbatı əsasında müəyyən olunmuş peşə və ixtisaslar üzrə yüksək tədqiqat bacarıqlarına malik kadr potensialı formalaşdırılır. Nəticədə də yerli ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyi artır. İndiyə qədər həyata keçirilən xaricdə təhsil üzrə dövlət proqramlarının nəticələrini də göz önünə gətirsək, əminliklə deyə bilərik ki, bu proqram başa çatdıqda qoyulan məqsədə çatacağıq”.
Prioritet ixtisaslar
Bəs, dövlətin prioriteti nədir, hansı ixtisaslar üzrə kadr potensialının gücləndirilməsinə ehtiyac duyulur?
Nazirlər Kabinetinin bu ilin may ayında təsdiq etdiyi siyahıda, demək olar ki, bütün istiqamətlər üzrə olan ixtisaslar öz əksini tapıb. Təbiət ixtisaslarından riyaziyyat, mexanika, astronomiya, fizika, kimya, biologiya, yer elmləri, coğrafiya ixtisasları üzrə kadr potensialının gücləndirilməsi planlaşdırılıb. Siyahıda kənd təsərrüfatı üzrə aqrar elmlər, texniki və texnoloji ixtisaslar üzrə texnika elmləri, iqtisadiyyat üzrə iqtisadiyyat elmləri var. Burada təhsil, səhiyyə və humanitar istiqamətlər üzrə müvafiq ixtisaslarda da tədqiqatçı gənclərin təhsili maliyyələşdiriləcək. Məsələn, təhsil üzrə pedaqogika, psixologiya, təhsilin idarə edilməsi, səhiyyə və rifah üzrə əczaçılıq, səhiyyənin idarə edilməsi kimi əhəmiyyətli ixtisaslar salınıb.
Doktorantura təhsilini də Neft Fondu maliyyələşdirəcək
Azərbaycanda indiyədək həyata keçirilən xaricdə təhsil proqramlarının olduğu kimi, “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycanda ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın da icrasını Azərbaycan Dövlət Neft Fondu maliyyələşdirəcək. İlkin qiymətləndirilmələrə görə, il ərzində 100 nəfərin xaricdə doktorantura təhsili alması mümkün olacaq. Ancaq müraciətlərin sayına uyğun olaraq, bu rəqəmin dəyişə biləcəyi də istisna edilmir. Nicat Məmmədli ölkə və universitetdən asılı olaraq dəyişən rəqəmləri belə izah edib: “Biz təhsilalanların xaricdə təhsilinin maliyyələşdirilməsini təşkil edirik. Buraya həmin şəxslərin təhsil, qeydiyyat, yaşayış, gediş-gəliş, yəni nəqliyyat xərcləri, bir sözlə, bir şəxs üçün lazım olan bütün xərclər daxil edilir. Bunun üçün tələb edilən məbləğ isə ölkə və universitetə görə fərqlənir. Ona görə də xaricdə bu proqram üzrə təhsil alacaq bir şəxs üçün ayrılan vəsaitlə bağlı hər hansı rəqəm səsləndirmək doğru deyil. Çünki hər ölkənin yaşayış və təhsil xərcləri eyni deyil”.
Dövlət Proqramının yekun büdcəsi isə Azərbaycan Dövlət Neft Fondu tərəfindən təsdiqlənəcək: “Hər il üçün Fonddan bu məqsədlə ayrılacaq vəsaitin məbləği də fərqlənəcək. Dövlət Neft Fondunun illik büdcəsi təsdiq edilərkən, “2019-2023-cü illər üçün Azərbaycanda ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın hər iki istiqaməti üzrə icrasına ayrılan vəsait də orada öz əksini tapacaq”.
Ənənə yeni formada davam edir
Beləliklə, Azərbaycanda daha bir Dövlət Proqramı icraya yönəldildi. Bununla da ölkəmizdə əsası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründən qoyulan, ötən əsrin 70-ci illərindən davam etdirilən, müstəqilliyimizin bərpasından sonra isə məqsədyönlü şəkil alan gənclərin təhsil almaq üçün xaricdəki nüfuzlu universitetlərə göndərilməsi ənənəsi yeni forma qazandı. Bundan sonrası tədqiqatçı gəncliyin bacarığına, qətiyyətinə bağlıdır.
Ruhiyyə DAŞSALAHLI
