ABŞ-nin Kaliforniya ştatında alimlər 192 şüa lazerini kiçik bir almaz yanacaq kapsulu olan silindrə yönəldiblər. Lazer işığının bu güclü partlayışı böyük temperatur və təzyiqlər yaradıb və sintez reaksiyasına - günəş enerjisini artıran reaksiyaya səbəb olub.
“Science” jurnalı xəbər verir ki, Laurens Livermor Milli Laboratoriyasının (LLNL) tədqiqatçıları əvvəllər də belə təcrübələr aparıblar, lakin bu dəfə reaksiyadan çıxan enerji onu işə salmaq üçün istifadə olunan lazer gücündən daha çox olub. Elm adamları onilliklərdir ki, bu həddi aşmağa çalışırlar və əsas hədəf bol, karbonsuz elektrik enerjisi istehsal etmək üçün birləşmə reaksiyasından istifadə edən elektrik stansiyaları inşa etməkdir. Alimlər bildiriblər ki, bu məqsədə nail olmaq üçün hələ çox iş görülməlidir.
Yeni kəşfin əsas komponenti yanacağı saxlayan bibər ölçüsündə sintetik almaz kapsuldur. Bu sferik kapsulun xüsusiyyətləri uğurlu birləşmə təcrübəsi yaratmaq üçün çox vacibdir. Kürə mükəmməl şəkildə hamar olmalı və çirkləndiricilərdən təmizlənməlidir. Çünki istənilən anomaliya reaksiyanı poza bilər.
“Science” yazır ki, bu dəqiq mühəndislik kürələri Kaliforniyada hazırlanmayıb. Onlar Almaniyanın Frayburq şəhərində yerləşən “Diamond Materials” şirkətinin uzun illər davam edən əməyinin nəticəsidir. Şirkətin icraçı direktoru Kristof Vayld deyib: “Hazırda sferik kapsullara olan tələbat çox yüksəkdir. Biz “Laurens Livermor” ilə sıx əməkdaşlıq edirik, çirklər, boşluqlar və ya qeyri-bərabər divarlar kimi qüsurları minimuma endirməyə çalışırıq. “Diamond Materials”ın 25 nəfərlik komandası kimyəvi buxarın çökməsi adlanan proses vasitəsilə sintetik almaz istehsal edir. Silikon karbid nüvəsinin ətrafına xırda almaz kristallarının yerləşdirilməsi və dəfələrlə cilalanması ilə hazırlanan 20-40 kapsuldan ibarət hər partiyanın yaradılması təxminən iki ay çəkir. Eyni zamanda, tədqiqat prosesində aşkar etdik ki, hətta ən incə cilalama belə kifayət etmir, çünki mikroskopik səviyyədə səth hələ də çuxurlu və qeyri-bərabərdir. Artıq amerikalı tədqiqatçılarla birlikdə lazım olan təmiz güzgüyə bənzəyən kürəni almaz kristalların təzə təbəqəsi ilə cilalaya bilirik”.
Tədqiqat zamanı məlum olub ki, əldə olunan yanacaq qranulunun ətrafında qızıl və tükənmiş uran silindri yaranıb. Kapsulun üçüncü və son təbəqəsi reaksiyadan əvvəl onun tərkibini soyutmaq üçün istifadə olunan alüminium silindrdir.
Alimlər üçün daha bir mühüm texnologiya sahəsi optikadır. Onlar işığın ötürülməsi, aşkar edilməsi və ya istifadəsini dəstəkləyən prosesləri tədqiq edirlər. Laboratoriya əməkdaşları dünyanın ən güclü lazerini işlətdiyi üçün bu texnologiyadan çox istifadə edir, lakin hər dəfə aparat işə salındıqda, optik komponentlər zədələnir.
Laurens Livermor Milli Laboratoriyası 1970-ci illərin əvvəlindən bəri “Zygo Corporation” və şüşə materiallar istehsalçısı SCHOTT kimi optika istehsalçıları ilə əvəzedici hissələri, həmçinin tullantı və partlayış qoruyucularını dəqiq tənzimləmək və təchiz etmək üçün sıx əməkdaşlıq edir. Yeni uğurlu təcrübədən sonra onlar üçün növbəti problem reaksiyanı təkrarlamaq və inkişaf etdirmək üzrə texnologiyanı daha da təkmilləşdirmək olacaq.
Azərtac