|
Sevda QULİYEVA,
Bakı şəhəri İ.Hacıyev adına “Tərəqqi” texniki-humanitar
liseyinin coğrafiya müəllimi
 Coğrafiyanın
tədrisində xəritələr mühüm bilik mənbəyi olan başlıca
əyani vasitədir. Xəritə nəinki tədris məqsədi ilə, həm
də ərazi ilə bağlı bir çox məsələlərin həllində istifadə
olunur. Gəmilər və hava nəqliyyatı xəritələrə görə
hazırlanmış xüsusi marşrutlarla hərəkət edir. Hava
proqnozu, təbiətin mühafizəsi işlərində, tikinti
layihələrinin hazırlanmasında, turizmdə xəritələrin
böyük əhəmiyyəti var .
Xəritə geoloqlar üçün də ən yaxşı bələdçidir. Geoloji
kəşfiyyat zamanı geoloq xəritədə daim öz marşrutunu
müəyyən edir və aşkar etdiyi faydalı qazıntı
yataqlarının yerini xəritəyə köçürür.
Hərbi kəşfiyyatçılar xəritəyə əsasən düşmənin
mövqelərini asanlıqla tapır.
Tarixçilər qədim xəritələrə əsasən xalqların
məskunlaşdığı yerləri, dövlətlərin sərhədlərini, ticarət
mərkəzlərini və yollarını öyrənirlər. Ona görə də xəritə
coğrafiyanın ikinci dili və əsas istiqamətvericisi hesab
olunur. Yaşayış məskənləri yarandıqdan sonra insanlar
xəritələr tərtib və istifadə etməyə başlamışlar. Qədim
insanlar daş, heyvan dərisi üzərində xəritəyə bənzər
təsvirlər vermişlər. Bir sözlə, xəritə bəşəriyyətin ən
böyük ixtiralarından biri olub tədricən təkmilləşərək
formasını və məzmununu dəyişmişdir. Müasir dövrdə
xəritələrin tərtibi və nəşri kompüter texnologiyasına
əsaslanır. Xəritəsiz coğrafiya elmi mövcud olmadığı kimi
coğrafiya fənninin də tədrisi qeyri-mümkündür.
Coğrafiya dərslərində istifadə edilən kağızda çap
olunmuş xəritələrin saxlanılması, köhnəlib cırılması,
daşınması, dərsdə quraşdırılması və s. həmişə
problemlər yaradır.
İKT-dən istifadə bu çətinlikləri aradan qaldıraraq dərs
prosesində nəinki bir xəritə, həmçinin bir neçə
xəritədən istifadə imkanları yaradır.
Coğrafiya fənni üzrə təhsil proqramında (kurikulumunda)
təlim materialları sadədən mürəkkəbə, məntiqi və
xronoloji ardıcıllıqla verildiyi üçün dərs zamanı
adətən, bir deyil, bir neçə xəritədən istifadə olunur.
Ona görə də tədris prosesində elektron və interaktiv
xəritələrdən istifadə etmək əlverişlidir .
Mən coğrafiya dərslərində elektron və interaktiv
xəritələrdən istifadə edirəm. Bu müəllimin işini
asanlaşdırır, şagirdlərin isə mənimsəmə keyfiyyətini
yüksəldir.
Elektron və interaktiv xəritələrdən istifadə etdiyim
“açıq dərs” nümunələrindən birini oxuculara təqdim
edirəm.
Fənn:
Coğrafiya
Sinif:
VII
Mövzu:
Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatı
Alt-standart:
Dünya təsərrüfatının quruluşuna təsir edən təbii və
iqtisadi amillər.
Təlim nəticələri:
Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatını ona təsir
edən amillərlə əlaqələndirir.
Təlim formaları:
Kiçik qruplarla iş.
Təlim üsulları:
Müzakirə, anlayışların çıxarılması, beyin həmləsi.
Fənlərarası inteqrasiya:
Həyat bilgisi 1.2.1
Resurslar:
Dərslik, iş vərəqləri, İKT avadanlıqları.
Motivasiya:
Məlumdur ki, motivasiya müasir dərsin mühüm
mərhələlərindən biridir. Coğrafiya fənninin tədrisində
motivasiyanın verilməsində imkanlar çox genişdir.
Dərsin gedişi və nəticəsi, effektiv alınması,
şagirdlərin fəallığı və mövzuya maraq göstərməsi
motivasiyanın nə qədər maraqlı olmasından birbaşa
asılıdır. Bu mərhələdə şagirdlərin diqqətini mövzuya
cəlb etmək üçün beyin həmləsindən istifadə edərək onlara
“Sizin yaşadığınız rayonda hansı məhsullar istehsal
edilir” sualı ilə müraciət edirəm. Sonra lövhədə
“Azərbaycan Respublikasının iqtisadi rayonlaşdırma
xəritəsi”ni nümayiş etdirirəm. Sual verirəm: “Bu xəritə
haqqında nə deyə bilərsiniz?”.
Sonra şagirdlərə xəritə üzərində təsvir olunan
məhsulların iqtisadi rayonlara uyğun yerləşdirilməsi
tapşırığını verirəm. İKT-dən istifadə bu işdə bizə böyük
yardımçıdır.
Fərziyyələr dinlənildikdən sonra mövzunun adı açıqlanır.
Tədqiqat sualı:
1. Hansı məhsulların satışı ölkəyə daha çox gəlir gətirə
bilər?
2. Nə üçün respublikamızda dövlət müəssisələrinin payı
azalır, özəl müəssisələrin payı isə artır?
Tədqiqatın aparılması.
Şagirdlər qruplara bölünür və tapşırıqlar verilir.
Qruplara eyni sayda, çətinlik səviyyələri eyni olan
aşağıdakı tapşırıqları verirəm:
Qruplar işlərini təqdim edir. Müzakirə aparılır,
yaranan suallar araşdırılır.
Ümumiləşmə və nəticə:
Azərbaycan neftinin Avropa ölkələrinə daşınmasında
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin rolu böyükdür.
Ölkədə təsərrüfatın müxtəlif sahələrinin inkişafı
əhalinin işsizlik səviyyəsini aşağı salmışdır.
Azərbaycanda qeyri-dövlət müəssisələri sahibkarlar
hesabına artmışdır. Sahibkarlığın inkişafına
dövlətimizin böyük dəstəyi var. Azərbaycanın
Trans-Qafqaz mövqeyi ölkənin inkişafına təkan verən
amillərdən biridir. Ölkənin təbii şərait və təbii
ehtiyatlarından səmərəli şəkildə istifadə etməklə ölkə
iqtisadiyyatını daha da inkişaf etdirmək olar.
Torpaqlarımızın işğalı ölkəmizin iqtisadiyyatına çox
zərər vurmuşdur.
Yaradıcı tətbiqetmə:
Verilmiş elektron xəritədə şagirdlər ölkəyə idxal
olunan və ölkədən ixrac olunan məhsulları qeyd edirlər.
Qiymətləndirmə:
Qrup işləri eyni meyarlar əsasında qiymətləndirilir. |
