|
 Qəzetimizin
bu sayından etibarən “Müzakirə” rubrikası fəaliyyətə
başlayır. Təhsil sistemimizdə mövcud olan problemləri,
bu sahədə ictimaiyyəti maraqlandıran ayrı-ayrı
məqamları tanınmış alimlər, mütəxəssislər və
ekspertlərlə birgə müzakirə edib bu rubrika altında
oxuculara çatdırmağı nəzərdə tuturuq. Rubrikamızın ilk
qonağı tanınmış alim, əməkdar elm xadimi, professor
Şahlar Əsgərovla Azərbaycan təhsilinin son vaxtlar
gündəmdə olan bəzi problemlərini müzakirə edirik.
- Şahlar müəllim, son illər ölkə Prezidentinin
rəhbərliyi altında təhsilimizdə ciddi islahatlar
aparılır, mühüm layihələr reallaşdırılır. Bütün bunlar
kənardan necə görünür?
- Təhsilimizdə gedən islahatları, tətbiq olunan
yenilikləri mən ümumilikdə müsbət
qiymətləndirirəm.Təhsil islahatlarını cəmiyyətimiz də
təqdir edir. Son illərdə məktəb tikintisi, xüsusən
təhsilin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, müasir
avadanlıq və İKT vasitələri ilə təchizatı sahəsində çox
uğurlu addımlar atılıb. Məhz bunun sayəsində 90-cı illər
məktəblərdə geniş yayılmış 3 növbəli, 2 növbəli tədris
indi minimuma enib. Vaxtilə 1033 şagirdə 1 kompüter
düşürdüsə, indi 20 şagirdə 1 kompüter düşür.
Hazırda Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü və
rəhbərliyi ilə həyata keçirilən bir sıra islahatyönümlü
layihələr, o cümlədən müəllimlərin mərkəzləşdirilmiş
qaydada işə qəbulu və yerdəyişməsi, orta məktəbi
bitirənlərin hamısına attestatların verilməsi, ali
məktəblərdə “SABAH” qruplarının yaradılması, tam orta
təhsil pilləsində tədrisin təmayüllər üzrə təşkili, I
siniflərə qəbulun elektron qaydada aparılması və bir
sıra digərləri çox faydalı və təqdirolunası işlərdir.
- Şahlar müəllim, keçilən yola qısa nəzər saldınız.
Sizcə, biz düz yollamı gedirik? Bəlkə nələri də etsək
daha qısa yolla təhsilimizin inkişafına, keyfiyyətinin
yüksəldilməsinə nail ola bilərik?
- Sualınız düşündürücüdür. Mənə elə gəlir ki,
müəllim hazırlığına daha çox diqqət yetirmək lazımdır.
Düzdür, Nazirlik bu istiqamətdə müəyyən addımlar atır.
Amma bu iş daha da gücləndirilməlidir. Bilirsiniz ki,
son illər ərzində çox dəyərli müəllimlər müxtəlif
səbəblərdən məktəblərdən gediblər.
İkincisi, mənə elə gəlir ki, kişi müəllimlərin
məktəbdə faizi çox aşağıdır. Onların məktəblərə
qaytarılması üzərində düşünülməlidir. Hazırda
şagirdlərimiz orta məktəbdə əsasən qadın müəllimlərin
tərbiyəsi altındadır. Bunun qüsurlu cəhəti odur ki,
qadın tərbiyəsi altında olan oğlanların qəhrəmanlıq
potensialı ölür. Çünki qadın həmişə “dəymə”, “toxunma”,
“vurma” deyir. Amma kişi tərbiyəsində bu yanaşma yoxdur.
Onlar qadınlardan fərqli olaraq tərbiyə işini “dost var,
düşmən var, dostu düşməndən seç, dostuna sadiq,
düşməninə qarşı barışmaz ol” kimi yanaşma əsasında
qururlar.
Digər ən vacib məsələ, güman edirəm ki, məktəbin
demokratikləşməsi, demokratik proseslərin məktəbə
gəlməsinə diqqət yetirilməsidir. Məktəbdə layiqli
müəllim varsa, elə o da direktor qoyulmalıdır. Direktoru
başqa yerdən gətirməyə meyil göstərilməməlidir. Çünki
başqa yerdən gələn direktor öyrənənə qədər vaxt itkisi
gedir. Mən layiqli deyəndə, ilk növbədə, ümumi mənafeyi
şəxsi mənafedən üstün tutmağı, direktor üçün vacib olan
digər keyfiyyətləri nəzərdə tuturam. Yəni dövlətin,
xalqın, cəmiyyətin mənafeyini öz şəxsi mənafeyindən
üstün tutan adamları direktor qoymaq lazımdır. Bu ən
vacib məsələdir. Dünya da bu istiqamətdə gedir.
Direktorun kim olmasının təhsilin inkişafında çox böyük
əhəmiyyəti var. Bu baxımdan mən Təhsil Nazirliyinin son
vaxtlar direktor seçimi ilə bağlı yeritdiyi xətti yüksək
dəyərləndirirəm.
Sovet dövründə bu prinsip partiya vasitəsi ilə
qorunurdu. Belə ki, ləyaqəti olmayanı partiyaya
keçirmirdilər. Partiyaya keçməyən adamı isə direktor
qoymurdular. Bu özü-özünə, yəni sistem vasitəsilə
tənzimlənirdi.
Amma son illər verilmiş azadlıqdan sui-istifadə halları
çox olub.
Bir də ki, məktəbi müəllimin iş yerinə çevirmək
lazımdır. Əgər müəllim 12 saat dərs deyirsə, bu hər gün,
təxminən, 2 saat edir. 2 saata isə məktəb müəllimin iş
yerinə çevrilə bilməz. Müəllim məktəbdə gündə ən azı 3-4
saat olmalıdır ki, o daimi iş yerinə çevrilsin. Belə
olsa, biganəlik də aradan qalxar, müəllimin saatları,
buna müvafiq əməkhaqqı da artar. Ədalət naminə deyim ki,
Təhsil Nazirliyi son dövrlərdə bu istiqamətdə bəzi
addımlar atıb. Direktor seçimi, müəllimlərin sınaq
qiymətləndirilməsinin keçirilməsi və digər tədbirlər bu
baxımdan yaxşıdır. Dövlət başçısının diaqnostik
qiymətləndirmədən keçmiş müəllimlərin dərs yükünün və
əməkhaqqının artırılması barədə bu ilin yanvarında
imzaladığı sərəncamı da çox faydalı hesab edirəm. Bütün
bunlar göstərir ki, biz düz yoldayıq. İstiqamətimiz
düzdür.
- Uzun illərdir ki, təhsilimizdə repetitorluq xidməti
geniş yayılıb. Bir qrup insanlar buna müsbət yanaşsalar
da, digərləri onun təhsilimizin inkişafına ciddi maneə
olduğu qənaətindədirlər. Bəs siz necə düşünürsünüz?
- Birmənalı şəkildə deyirəm ki, repetitorluq zərərlidir.
Bu haqda mənim çoxlu məqalələrim olub. Onların birində
hətta mən repetitorluğu Azərbaycan təhsili üçün arxadan
vurulan bıçaq adlandırmışam. Bunun səbəbləri var.
Birincisi, repetitorluq ən azı onu göstərir ki, dövlətin
təhsil sistemində qüsurlar var. İkincisi də,
repetitorluq məktəbdən fərqli olaraq vətəndaş yetişdirə
bilməz. Çünki təhsil sistemində müxtəlif səviyyələrdə
tədris olunan bütün fənlər, tədris proqramları həm də
təhsilalanların vətənpərvərlik tərbiyəsi onlara millətə,
xalqa sevgi aşılamaq üzərində qurulub. Bu mövzular
müxtəlif fənlərə elə daxil edilib ki, XI sinfi
bitirdikdən sonra uşaq vətənpərvər, millətsevər bir adam
olur. Amma repetitorluqda bu mümkün deyil. Çünki
repetitor müəllimə lazımdır ki, uşaq onun öyrətdiyi
mövzulara, verdiyi suallarına cavab versin. Ona sualdan
kənar bir cümlə də oxutmur, nəyi öyrədir, onu da tələb
edir.
Təhsil sistemimizin məqsədi isə uşaqlarımıza,
gənclərimizə elə bir savad və bacarıqlar verməkdir ki,
onlar gələcəkdə iştirakçısı olduqları proseslərdən,
düşdükləri situasiyalardan çıxmaq üçün düzgün qərarlar
qəbul edə bilsinlər. Bunun üçün o, məktəbdə öyrədilən
bütün fənləri heç olmasa, minimum tələblər əsasında
bilməlidir. Əgər şagird bu fənlərin, deyək ki, 15-dən
10-nu kənara qoyub 5-ni öyrənsə, onda gələcəkdə əsl
vətəndaş kimi formalaşa, millətə yaxşı övlad ola
bilməyəcək.
- Bəs əgər şagird məktəbə normal gəlib günün birinci
yarısında dərsdə iştirak edir, ikinci yarısında isə
repetitor yanına gedirsə, yaxud deyək ki, sinifdə 40
şagird var və müəllim onlarla normal tədris qurmaqda
çətinlik çəkirsə, belə hallarda valideyn övladına daha
yaxşı təhsil vermək üçün repetitor tutursa, onda necə?
- Bu ola bilər. Məsələn, orta məktəblərin tədris
planında müəyyən xarici dillər nəzərdə tutulur. Ancaq
kimsə istəyir ki, övladı tədris planında olmayan dili,
məsələn, Çin dilini bilsin, o, uşağını repetitor yanına
göndərə bilər ki, gedib həmin dili öyrənsin.
Amma, bir daha təkrar edirəm ki, repetitorluq dövlət
təhsil sisteminin qüsurları üzərində göyərir və biz onu
aradan qaldırmaq istəyiriksə bu qüsurları islah
etməliyik. Onu da deyim ki, repetitorluq dövlətin təhsil
siyasətini tam aparmağa imkan vermir. Repetitorluğun
olması təhsilə münasibətə mənfi təsir göstərir, tədris
müəssisələrində, təhsili idarə edən bəzi dövlət
qurumlarında təhsilin keyfiyyəti üçün məsuliyyət hissini
azaldır, “əşi birtəhər oxusunlar, onsuz da repetitor
yanına gedib öyrənəcəklər” qənaəti yaradır. Müvafiq
qanunvericilikdə olan bəzi boşluqlar da repetitorluğun
rəvac tapmasına səbəb olur. Əgər biz bundan imtina etmək
istəyiriksə təhsil sahəsi üçün lazımi qanunlar qəbul
edilməlidir. Bir də bizdə elə məktəblər olub və var ki,
məsələn, keçmiş Azərbaycan-türk liseyləri, bəzi təmayül
liseyləri, Türkiyə Diyanət Vəqfi Bakı Türk Liseyi və s.
onlarda təhsil alanların repetitor yanına getməsinə
ehtiyac qalmır. Diyanət vəqfi liseyinin məzunlarının
demək olar ki, hamısı hər il repetitor yanına getmədən
yüksək balla ali məktəblərə qəbul olurlar. Onların
təcrübəsindən, tədris sistemindən geniş istifadə
olunmalıdır.
Fikrimcə, repetitorluğu aradan qaldırmağın bir yolu da
universitetlərin öz qapılarını qəbul olmaq istəyənlərin
üzünə geniş açması, norma ilə tələbə qəbulundan imtina
edilməsi ola bilər. Universitetlərə ancaq qeydiyyat
getməlidir. Qoy Azərbaycan orta məktəbini qurtaran və
ali təhsil almaq istəyən hər kəs universitetlərə gedə
bilsin. Necə deyərlər, universitetin girişini yox,
çıxışını bərkitmək lazımdır.
Repetitorluğun qarşısını almaq, təhsildəki digər
qüsurları aradan qalırmaq üçün ilk növbədə dövlət
müəssisələrində təhsilin keyfiyyətini yüksəltməliyik.
Buna, dediyim kimi, məktəb direktorundan
başlanılmalıdır. Direktorun niyyəti bu olmalıdır ki, mən
gedirəm o məktəbdə keyfiyyəti yüksəltməyə. Belə
direktorlarımız olub. Mən birinin adını çəkmək
istəyirəm. Bakıdakı 190 nömrəli məktəbə uzun illər
rəhbərlik etmiş Sona xanım Tağıyevanın. Onun haqqında
çıxmış kitabın təqdimatı mərasimində Sona xanımın xalq,
ictimaiyyət arasında necə böyük bir hörmətə, nüfuza
malik olduğunu gördüm. Çünki Sona xanım heç zaman
məktəbdən şəxsi mənafeyi üçün istifadə etməyib. Ona görə
də ictimaiyyət onun hörmətini dünyasını dəyişəndən sonra
da saxlayır. Lakin elələri də olur ki, vəzifədə olanda
ancaq özünə, yaxınlarına “xidmət” göstərir. Belələri lap
akademik olsa belə, ondan fayda görənlər dünyadan
köçdükdən sonra kimsə tərəfindən xatırlanmır, yad
edilmir. Çünki onlar cəmiyyətə qulluq etməyiblər ki,
cəmiyyət də onları xatırlasın.
- Şahlar müəllim, bəs bu məsələlərdə valideynlərin,
cəmiyyətin rolu necə olmalıdır?
- Cəmiyyətin rolu çox vacibdir. Oturuşmuş ölkələrdə,
hətta keçmiş sosialist sisteminə daxil olan Çexiya,
Slovakiya, Polşa və s. kimi ölkələrdə hər sahəyə, o
cümlədən təhsilə güclü ictimai nəzarət var. 4-cü
hakimiyyət deyilən media, KİV cəmiyyəti passivləşməyə,
laqeydləşməyə qoymur, onu daim, necə deyərlər, diri
saxlamağa çalışır. Təəssüf ki, bizdə belə deyil.
Mətbuatda, televiziyalarda bu mövzuda debatlar çox az
keçirilir. Biz də gərək ictimaiyyəti fəallaşdıraq. Cənab
Prezident də son çıxışlarında bu məsələni, yəni
cəmiyyətin aktiv olmasının, ölkədə gedən proseslərə fəal
müdaxilə etməsinin vacibliyini vurğulayıb. Hər şeyi
dövlətin üzərinə yıxmaq olmaz. Camaat özü də fəal
olmalıdır.
- Son illər ali məktəblərə qəbul imtahanlarında yüksək
bal toplayanların sayı getdikcə artmaqdadır. Ancaq 700
bal özlüyündə ən yüksək nəticə olsa da, cəmiyyətimizdə
bu zirvəni fəth edənlərə də münasibət fərqlidir. Bəzi
mütəxəssislər, ekspertlər bu abituriyentlərin sosiallaşa
bilməməsini, sonralar istər təhsil dövründə, istərsə də
məzun olub işləyəndə bu nəticəyə aqekvat uğur
qazanmadıqlarını deyirlər...
- Əgər uşaq istedadlıdırsa və təbii olaraq, deyək ki,
Azərbaycanın uzaq bir kəndindən gəlib 700 bal toplayıbsa
bu, əlbəttə, böyük nailiyyətdir. Yəni bu adamın
potensialı yüksəkdir, bütün deyilənlər yadında qalır
ki, 700 balı toplayıb. Amma süni surətdə, yəni
repitetor tutmaqla, uşağın istirahətini bada verməklə,
valideynin təzyiqi, yəni qoy mənim uşağım 700 bal
toplasın deyib uşağı qəhrəman sifətində görməsi ilə bu
balı toplaması uğursuz bir şeydir. Uşaq o əziyyətin
hesabına 700 bal toplamaqdansa, sərbəst olaraq 650
toplasa daha yaxşıdır. Bu həm uşağın sağlamlığı üçün,
həm də sosiallaşa bilməsi üçün yaxşı olar.
Mən sizə bir misal çəkim. Bizim Apple telefonlarımızın
yaradıcısı Stiv Cobsu Harvard Universitetinin bakalavr
tələbələri ilə görüşə çağırırlar. Dünyanın ən varlı
adamlarından biri sayılan Stiv Cobs bilirsinizmi
tələbələrə nə deyir? Deyir ki, ay uşaqlar, heç mən
universitet qurtarmamışam. Ali təhsilim yoxdur.
Hətta deyilənə görə, Microsoft şirkətinin yaradıcısı,
dünyanın ən varlı adamlarından olan Bill Qeytsin də ali
təhsili olmayıb. Uinversiteti çox sonralar,
məşhurlaşanda bitirib.
Buradan həm də o qənaət hasil olur ki, insan yaradıcı
olmalıdır, ali təhsil o qədər də önəmli deyil. Ona görə
indi kreativ sözü tez-tez işlədilir. O məhz yaradıcı
düşüncəni, məsələlərə yaradıcı yanaşmanı özündə ehtiva
edir. Yenə deyirəm, ümumiyyətlə mənimsəmənin, yüksək bal
toplamanın özü yaxşı şeydir, amma bunu, necə deyərlər,
həyatın mənasına çevirmək, uşağın ömrünü bu yolda
xərcləmək düzgün deyil.
Ölkəmizdə ümumiyyətlə biliyin qiymətləndirilməsi yaxşı
vəziyyətdə deyil. Biliyin qiymətləndirilməsi təhsilə
nəzarət üçün lazımdır ki, müəllimin necə dərs deməsi,
uşaqların necə mənimsəməsini müəyyənləşdirsin. Bunun
üçün cürbəcür şkalalar var: 5 ballıq, 10 ballıq, 100
ballıq, 700 ballıq. Hazırda bunların hamısı bizdə tətbiq
olunduğundan qiymətləndirilmənin vahidlik prinsipi
pozulub. Hətta bir müddət eksperiment qaydasında 9
ballıq şkaladan da istifadə olunub. Şkala şagirdin
bildiyinin bilməli olduğuna nisbətini əks etdirir. 700
ballıq şkala özü də Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən tam
dərk olunmuş bir şkala deyil. 700 bal 5 ballıq şkalanın
5-i,10 ballıq şkalanın 10-u, 100 ballıq şkalanın 100-ü
deməkdir. 700 ballıq şkalada bizim klassik “4” qiymət
560, “3” 420, “2” 280-dir. İndi gör bu 700 ballıq
şkala cəmiyyətdə necə dolaşıqlıq yaradıbsa uşaq 250 bal
toplayanda valideyn sevinir ki, uşağım əməlli-başlı bal
toplayıb. Halbuki bu, “2”-dən də aşağıdır.
Qiymətləndirmədə bir vacib məsələ də var - mənimsəmənin
minimal həddi. Misal üçün, Amerika kimi ölkədə mənimsəmə
həddi hardasa 80 faizdir. 80 faizdən aşağı mənimsəmə
qeyri-kafi hesab olunur. Amma SSRİ-də 60 faiz idi, yəni
“3”. “3”-dən aşağıdakı qiymətlər qiymət deyil,
göstəricidir, yəni simvolikdir. Bu o deməkdir ki,
şagird mənimsəməyib.
- Son illər cəmiyyətimizdə dərsliklərlə bağlı da geniş
müzakirələr gedir. Sizin də fikrinizi bilmək istərdik.
Mövcud dərsliklər normaldırmı? Bəlkə onlar fərqli
olmalı, dərsliklərın yazılmasına başqa cür
yanaşılmalıdır?
- Dərslik təhsil sisteminin ən vacib həlqəsidir. Çünki
gələcək nəsli dərsliklər formalaşdırır və onların necə
olması məhz dərsliklərdən asılıdır. Siz dərsliyi elə
yaza bilərsiniz ki, şagird orta məktəbi bitirəndən sonra
gözəl vətəndaş olar. Elə yaza bilərsiniz ki, uşaq çox
güclü millətçi olar. Elə də yaza bilərsiniz ki, böyüyən
nəsil ateist və ya dindar olar. Fikrimcə, dərslik nə
qədər sabit olsa bir o qədər yaxşıdır. Elmi yenilikləri
dərsliyə gətirmək adı altında onları tez-tez dəyişmək,
təzələmək məqbul deyil. Birincisi, elm gündə yox, hər
10-20 ildən bir inkişaf edir və bu inkişaf da 10-20
ildən bir dərslikdə öz əksini tapa bilər. Belə olan
halda dərsliyin hər 4 ildən bir yenilənməsinə nə ehtiyac
var?
İkincisi də, dərslik təkcə şagird üçün deyil, həm də
müəllim üçündür. Dərslik sabit olsa o, müəllim
tərəfindən möhkəm dərk edilmiş olar və orada müəllimə
qaranlıq bir şey qalmaz. Dərslik tez-tez dəyişəndə isə
müəllim onu axıradək dərk edə bilmir və orada onun üçün
qaranlıq məsələlər qalır. Müəllim üçün qaranlıq olan isə
şagird, tələbə üçün zülmətdir. Hər yeni dərslik yeni
müəllif, yeni fəlsəfə deməkdir. Bunu nəzərə almaq
lazımdır.
Dərslik həmin sahənin biliciləri tərəfindən
yazılmalıdır. Düzdür, indi dərsliklə bağlı müsabiqələr,
tenderlər keçirilir, bu prosedurların qalibləri olan
nəşriyyatların hazırladıqları dərsliklərə Təhsil
Nazirliyinin Dərslikləri Qiymətləndirmə Şurasında
baxılır və müvafiq seçim aparıldıqdan sonra dərsliklər
çap olunur. Bu ola bilsin hüquqi cəhətdən düzdür. Lakin
mən bunu o qədər də məqbul yol saymıram. Nəşriyyat bu
işə nə qədər məsuliyyətlə yanaşsa da onun müəllif
tapması qüsurlu haldır. Çünki nəşriyyat özünün bütün
fəaliyyətini biznes maraqları üzərində qurur. Fikrimcə,
Təhsil Nazirliyi bu məsələyə diqqətini daha da
artırmalıdır. Düzdür, nazirlik bu işə nəzarət edir.
Lakin bu bir qədər də gücləndirilməlidir. Çünki
dərslikdəki səhvlərə, onların yararsızlığına görə heç
kim nəşriyyatı günahlandırmır. Hamı üzünü Təhsil
Nazirliyinə tutur, sözünü onun ünvanına deyir.
- Bu gün Təhsil Nazirliyinin əsas strateji hədəflərindən
biri də neqativ hallara qarşı barışmaz mübarizədir.
İstərdik ki, bu məsələyə də münasibət bildirəsiniz. Bu
yolla biz istədiyimizə nail ola biləcəyikmi?
- Avropada bir müdrik misal var: problemin həllinin
yarısı onu qəbul etməkdir. Problem qəbul olunandan sonra
onu həll etmək də asan olur. Təhsil nazirinin bir
xüsusiyyəti mənə xoş gəlir ki, o, problemi qəbul edir.
Demir ki, təhsildə rüşvət yoxdur. Əgər qəbul edirsə,
demək həll edəcək. Bu sahədə atılan və cəmiyyətdə
birmənalı müsbət qarşılanan addımlar, xüsusən də
uşaqların I sinfə qəbulunun elektron qaydada təşkili,
müəllimlərin işə qəbulunun mərkəzləşdirilmiş qaydada
müsabiqə yolu ilə həyata keçirilməsi, orta məktəb
məzunlarının hamısına attestatların verilməsi də bunu
sübut edir. Bu addımları düzgün hesab edirəm. Yanaşma
düzgündür.
Fikrimcə, özəl məktəblərin şəbəkəsinin genişləndirilməsi
də bu işə kömək edə bilər. Onların yaranmasını təşviq
etmək lazımdır, nəinki qarşısını almaq. Bu, iki baxımdan
faydalıdır. Birincisi, özəl məktəblər müəyyən qədər yükü
dövlətin üzərindən götürüb cəmiyyətin üzərinə qoyurlar.
İkincisi də sağlam rəqabət yaradır, valideynlərin seçim
imkanlarını genişləndirirlər. Üstəlik belə məktəblərdə
rüşvət, başqa neqativ hallar, demək olar ki, olmur.
- Şahlar müəllim, təhsilin bir çox probleminə toxunub,
sizinlə birlikdə müzakirə etdik. Daha hansı məsələyə
toxunmaq istərdiniz?
- Təhsildə maraqlı məsələlərdən biri də xarici
təcrübənin öyrənilməsinin xeyri olub-olmaması
məsələsidir. Araşdırmalardan bu qənaətdəyik ki, xeyri
var, amma müəyyən şərtlər daxilində.
Bilirsiniz ki, inkişaf səviyyəsi və bu səviyyənin əsas
göstəricisi olan adambaşına düşən milli gəlir, insanın
inkişaf potensialı indeksinə görə dünya ölkələri 3 qrupa
bölünür: inkişaf etmiş, inkişaf etməkdə olan və üçüncü
qrup, yəni inkişaf etməmiş ölkələr. Azərbaycan inkişaf
etməkdə olan dövlətlərə aiddir. Təcrübənin qrup
daxilində öyrənilməsinin əhəmiyyəti var. Yəni hər qrupa
daxil ölkələr öz qruplarındakı ölkələrin uğurundan
bəhrələnə, yaxud qüsurlarından nəticə çıxara bilər.
Lakin ikinci qrup ölkələr birinci qrup ölkələrin
təcrübəsindən bəhrələnə bilməz. Çünki orada müəllimə
yüksək maaş verirlər, adambaşına düşən milli gəlir
yüksəkdir, deyək ki, 20-30 min ABŞ dollarıdır, insanın
inkişaf potensialı indeksi 0,85-dən yüksəkdir. Bizdə isə
bu göstəricilər müvafiq olaraq 12 min dollar və
0,73-dür. Belə ölkələrin təcrübəsini öyrənməyimiz ona
bənzəyər ki, 1-2 mərtəbəli ev tikmək istəyirik, lakin
müəyyən məsələləri öyrənmək üçün gedib 5-6 mərtəbəli
bahalı bir villaya baxırıq. Sadə dildə desək, hər ölkə
özünə münasib olan ölkənin təcrübəsini öyrənməlidir. Bu
baxımdan biz inkişaf nöqteyi-nəzərindən özümüzə yaxın
ölkələrin təcrübəsini öyrənməliyik. Təcrübə öyrənmək
üçün uzaq Meksikaya getmək daha yaxşıdır, nəinki yaxın
Finlandiyaya ki, tətbiq edəndə də əlli problem ortaya
çıxır.
- Şahlar müəllim, maraqlı söhbət üçün çox sağ olun.
Redaksiyamıza gəldiyinizə görə təşəkkür edirik.
Yusif ƏLİYEV,
“Azərbaycan müəllimi” |
