|
Bikə NƏCƏFOVA,
Bakı şəhəri, 23 nömrəli tam orta məktəbin
Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi,
“Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2009) qalibi
VI SİNİF
Azərbaycan dili fənni
Mövzu:
Orxon-Yenisey abidələri
 Yeniyetmələrin
timsalında şəxsiyyət-vətəndaş yetişdirmək, onların
dünyagöruşünü genişləndirmək, milli mənlik şüurunu
oyatmaq, onlara milli kimliyini və qüdrətini, soykökünü,
gen kodlarını tanıtmaq Azərbaycan dili və ədəbiyyat
tədrisinin mühüm vəzifə və məqsədidir. Müasir dərsdə
müəllimin rolu dəyişir, o, şagirdlərə biliyi hazır
şəkildə şərh edən, mənimsədən mütəxəssis kimi deyil,
məktəbliyə öyrənməyi öyrədən bələdçi kimi çıxış edir.
Şagird artıq təlim prosesinin obyekti deyil,
bərabərhüquqlu iştirakçısına, bilikləri müstəqil əldə
etməyi bacaran tədqiqatçıya çevrilməkdədir.
Standartlar:
2.1.1, 2.2.1, 2.2.2, 2.2.3
Məqsəd:
1. Mənasını müəyyənləşdirdiyi sözləri kontekstə uyğun
izah edir.
 2.
Mətndəki elmi məlumatları ümumiləşdirib lakonik
tezislərlə ifadə edir.
3. Mətndəki əsas məqamları qrafik informasiya (cədvəl,
sxem) şəklində təqdim edir.
4. Mətnin hissələrini məzmuna uyğun başlıqla adlandırır.
5. Mətndəki əsas məqamlarla bağlı sualları
cavablandırır.
6. Mətndəki seçilmiş hissənin onda yaratdığı hiss və
duyğuları şərh edir.
İnteqrasiya:
Tarix, coğrafiya.
Təlim forması:
Qruplarla, cütlərlə iş.
Təlim üsulu:
BİBÖ, müzakirə, sual müsabiqəsi.
Resurslar:
Dərslik, lüğət, cədvəl, sxem və s.
Dərsin gedişi:
Salamlaşma və davamiyyətin yoxlanılması.
Motivasya:
Motivasiya üçün ekranda 5 manatlıq pul əsginazının şəkli
göstərilir (Bax: sağ sütundakı 1-ci şəkil).
 Müəllim:
- Sizcə, bu əsginazdakı işarələr nə deməkdir?
Cavab:
Şagirdlər əvvəlki dərslərindən qədim türk əlifbası,
Azərbaycan dilinin hansı dillər qrupuna daxil olması,
türk dilləri qrupuna daha hansı dillərin daxil olması,
tarix boyu xalqımızın hansı əlifbalardan istifadə etməsi
və qədim türklər haqqında bildikləri məlumatları
söyləyirlər. Bu məlumatları BİBÖ cədvəli üzərində qeyd
edirlər.
Tədqiqat sualı:
Orxon-Yenisey abidələri haqqında elm aləminə nələr
məlumdur?
Tədqiqatın aparılması:
Sinif 3 qrupa bölünür. Qruplar “Bilgə xaqan,” “Kül Tigin”
və “Tonyukuk” adlandırılır.
Müəllimin şərhi:
Tədqiqatı aparmaq üçün şagirdlərin qarşısına aşağıdakı
tapşırıqlar qoyulur:
Standart 2.1.1
1. “Köçəri həyat” ifadəsini necə başa düşürsünüz?
2. “Kitabə”, “kurqan”, “xaqan”, “ulus”, “törə”
sözlərinin mənalarını araşdırın.
Qruplara tapşırıq:
Tapşırıq 1: (Bax: sağ sütundakı 2-ci şəkil).
Tapşırıq 2:
Mətn 12 abzasdan ibarətdir. Əvvəlcə mətni səsli oxuyun.
Sonra hər cütlük tapşırılan abzası oxuyub, əsas fikri
müəyyən etsin.
Tapşırıq 3:
Orxon-Yenisey abidələrinin tədqiqi tarixinin xronoloji
cədvəlini tərtib edin.
Məlumatların mübadiləsi:
Qruplar tapşırıqlara hazırladıqları cavabların
təqdimatını edirlər. Xəritədə işləyirlər. Orxon-Yenisey
abidələrinin tədqiqi tarixinin xronoloji cədvəlini
tərtib edirlər.
Sonda BİBÖ cədvəlinin “öyrəndim” hissəsinə yeni
faktları yazırlar (Bax: sağ sütundakı 3-cü şəkil).
Nəticə və ümumiləşdirmə:
Şagirdlərə tapşırılır ki, mətndəki məlumatlardan 5 əsas
məqamı seçib yazsınlar. Sonda məlumatı ümumiləşdirib
tezis şəklində təqdim etsinlər. Nəticədə məlum olur ki,
Azərbaycanın 5 manatlıq əsginazının arxa üzündə
Orxon-Yenisey əlifbası və Gül Tigin kitabəsi çap olunub.
Kitabədə yazılır: “Türk millətinin adı, sanı yox olmasın
deyə, atam Xaqanı və anam Xatunu ucaltmış olan Tanrı,
Türk millətinin adı, sanı yox olmasın deyə, məni o taxta
oturtdu. Tanrı lütf etdiyi üçün, mən də qutlu olduğu
üçün Xaqan oldum”.
Ev tapşırığı:
Evə araşdırma yönümlü tapşırıq verilir: Bu bölmədə
oxuduğunuz mətndən və başqa mənbələrdən istifadə etməklə
qədim türklər haqqında məlumat toplayıb təqdimatlar
hazırlayın.
Qiymətləndirmə:
Qiymətləndirmə tərtib olunmuş xüsusi cədvəl üzrə
aparılır, bu zaman aşağıdakı bacarıqlar əsas götürülür (Bax:
sağ sütundakı sonuncu şəkil). |
