|
Günay HÜSEYNZADƏ,
Bakı şəhəri 6 nömrəli məktəb-lisey və 193 nömrəli tam
orta məktəbin
riyaziyyat və informatika müəllimi, AMEA Optimal
İdarəetmə İnstitutunun doktorantı
 Elm
və texnikanın sürətlə inkişaf etdiyi müasir dövrdə
müəllim də yeni texnologiyalardan istifadə etmək
bacarıqlarına yiyələnməlidir. Əgər biz bu gün şagirdləri
dünənki kimi öyrədiriksə, deməli onların gələcəyini
oğurlayırıq. XXI əsr yüksək kompüter texnologiyaları
əsridir. Müasir təlim metodları ənənəvi təlim
üsullarından fərqlənir. Dünya təcrübəsi göstərir ki,
texnologiyalar müasir tədrisdə mühüm rol oynayır.
Müasir tədris və təlim müəllimdən əyanilik və bununla
yanaşı dərsə emosionallıq və rəngarənglik qatmağı tələb
edir. Qeyd etdiyimiz meyarlara əsaslanan fəal təlimin
təşkilində Promethean interaktiv lövhələri müəllimin
əvəzolunmaz köməkçisidir. Activİnspire proqramında
hazırlanmış resurs müəllimin dərsinə rəngarənglik qatır,
əyaniliyi təmin edir. Fəal-interaktiv təlimin
tələblərinə uyğun dərsin təşkili prosesini asanlaşdırır.
Dünya statistikasına nəzər salsaq, görərik ki, ən
keyfiyyətli dərslərdə nəzəriyyəyə nisbətən təcrübəyə
daha çox üstünlük verilir. Bu lövhələr biliklərin
təcrübə əsasında qazanılmasına zəmin yaradır.
Promethean interaktiv lövhələrində hazırlanmış elektron
dərs şagirdin diqqətini cəmləməyə imkan verir, qavrama
qabiliyyətini artırır. Bu lövhələrin digər lövhələrdən
üstün cəhəti iki interfeyzinin olmasıdır. İbtidai
siniflər üçün nəzərdə tutulmuş Activ primary interfeyzi
şagirdin özünü sanki sehrli bir aləmdə hiss etməyə sövq
edir. Bununla da dərsə daha böyük maraq, rəngarənglik
qataraq effektivliyi artırır.
Promethean interaktiv lövhələrindən istifadə edən
müəllim təlim prosesində əlavə vasitələrə çox az
müraciət edir. Artıq təlimdə plakatlardan,
stikerlərdən, rəngli markerlərdən və əlavə silgidən
istifadəyə ehtiyac qalmır. Bütün bu imkanlar hamısı
Activinspire proqramının daxilində nəzərə alınmışdır. Bu
lövhə vasitəsilə müəllim əyanilik üçün şagirdə keçəcəyi
mövzunu əhatə edən şəkillər, səs faylları, videoçarxlar
təqdim edə bilər. Promethean interaktiv lövhələri xüsusi
imkanlara malikdir. Bu imkanlardan biri də riyazi
alətlərin proqram daxilində istifadə olunmasıdır.
Ehtiyac duyulduğu anda riyazi alətlər - transportir,
pərgar, xətkeş asanlıqla lövhəyə gətirilə və dərs
prosesində istifadə oluna bilir. Bu alətlərin
obyektlərin, şəkillərin ölçüsünü böyütməklə hətta arxa
sıralarda əyləşən şagirdlərin dərsdə aktivliyini,
diqqətinin cəmlənməsini təmin etmək olar. Promethean
lövhələrinin imkanları bununla bitmir, əlavə
funksiyalardan istifadə etməklə müəllim fasilitator
rolunu oynayaraq istiqamətləndirici olub şagirdin
tədqiqatçı olmasına şərait yarada bilər. Məsələn,
sehirli qələm, konteyner, gizlilik kimi funksiyalar
şagirdin araşdırma nəticəsində doğru cavab tapmasına
kömək edir. Bununla da şagird təkcə cavabın tapılması
deyil, eləcə də problemin tədqiqi prosesində iştirak
etdiyi üçün onu daha yaxşı anlayır və yadda saxlayır.
“Promethean interaktiv lövhələrinin tədrisə tətbiqi”
təliminin təlimçisi olaraq deyə bilərəm ki, şagirdlər
kimi müəllimlərin də bu lövhəyə münasibəti çox yaxşıdır.
İKT bacarığı olan müəllimlər lövhənin üstünlüklərini
öyrənir, fərqli elektron dərs nümunələri hazırlayır və
dərslərində tətbiq etməklə onun tədris prosesinə nə
qədər müsbət təsir göstərdiyinin şahidi olurlar. Bunun
sayəsində hətta sadə İKT bacarığı olmayan müəllimlər
məhz elektron lövhənin imkanlarından yararlanmaq üçün
könüllü olaraq ilkin mərhələdə İKT kurslarından keçərək
ikinci mərhələdə Promethean lövhələrinin istifadə
qaydalarını öyrənir və dərslərində geniş istifadə
edirlər. Keçdiyim təlimlərdə iştirak edən müəllimlərin
fikirlərinə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, bu gün
Promethean interaktiv lövhəsi ondan istifadə edən hər
bir müəllimin dərsinin əvəzedilməz köməkçisidir.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi təhsilin
keyfiyyətini artırmaq, qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə
uyğunlaşdırmaq məqsədilə təhsilalanlar və təhsilverənlər
üçün elektron resursların hazırlanması istiqamətində
müvafiq layihələr və tədbirlər həyata keçirib. Görülən
tədbirlər çərçivəsində hazırlanmış elektron resursları
bir mənbədə cəmləyərək təhsil portalı yaradıb. Portal
vasitəsilə hər bir istifadəçi elektron dərsliklərə,
videodərslər, elektron tapşırıqlar və digər elektron
resurslara çıxış əldə edə bilər.
Videodərslərin evdə istifadəsində diqqətçəkən bir məqam
var. Bəzən valideynlər bunu birmənalı qarşılamır. Buna
səbəb onların elektron dərs resursları, yəni
www.e-resurs.edu.az saytı haqqında kifayət qədər
məlumatının olmamasıdır. Bildirmək istəyirəm ki,
elektron resurslar portalı kifayət qədər zəngindir.
Burada videodərslərlə yanaşı, elektron dərsliklər,
e-test, elektron tapşırıqlar, xarici elektron resurslar,
intellektual oyunlar və s. var. Lakin bu haqda məlumatı
olan valideyn və müəllimlərin sayı qənaətbəxş deyil.
Düşünürəm ki, burada əsas iş məktəb və sinif
rəhbərlərinin üzərinə düşür. Valideynlər arasında
maarifləndirmə işləri görülməli, bu resursların təqdimat
çarxı onlara nümayiş etdirilməlidir. Hər bir valideyn
övladının təhsil sahəsində irəli getməsini, nailiyyətlər
qazanmasını istəyir. Əgər valideyn bu portalın onun
övladına biliyini genişləndirmək və möhkəmləndirməkdə nə
dərəcədə müsbət təsir edəcəyini bilsə, bu məsələyə səthi
yanaşmaz, əksinə, övladına dəstək olar. Biz bu təcrübəni
işlədiyim 193 nömrəli tam orta məktəbdə sınaqdan
keçirdik. Pedaqoji şuranın iclasında ilk öncə
müəllimlərə bu resurslar portalı haqqında məlumat
verərək, üstünlüklərindən danışdıq. Maraqlı müzakirələr
aparıldı. Daha sonra eyni təqdimatda sinif rəhbərləri
valideynlər arasında maarifləndirmə işləri apardı. Bir
sinif rəhbəri olaraq qeyd edim ki, şagirdlərim
valideynlərin dəstəyi sayəsində bu portaldan geniş
istifadə edir.
Təhsil Nazirliyi tədris sistemində qabaqcıl müəllimlərin
dərslərini videoçəkiliş edərək interaktiv
texnologiyaları tətbiq etməklə şagirdlər üçün maraqlı
videodərslər yaratmışdır. Əgər şagird dərs zamanı hər
hansı mövzunu yaxşı dinləyə bilməyibsə, başa düşməyibsə
və ya müəyyən səbəblərdən dərsdə iştirak etməyib və
bununla da keçirilən mövzu ilə bağlı heç bir anlayışı
yoxdursa, bu zaman o, internet vasitəsilə videoportala
daxil olub müvafiq fənni seçməklə həmin mövzunu tapıb
izləyə bilər. Videodərslərin adi dərsdən əsas üstünlüyü
odur ki, şagird bu dərsləri bir neçə dəfə təkrar izləmək
imkanına malikdir. Bununla da şagird dərsi tam
mənimsəyənə qədər təkrar izləyə bilər. Bu da şagirdin
dərsi anlama keyfiyyətini artırır. Şagird hər videodərsi
dinlədikdə ona bir neçə test təklif olunur, bu testləri
cavablandırmaqla sonda topladığı bala əsasən dərsi nə
dərəcədə mənimsədiyini anlaya bilər. Videodərsləri
məktəbdə tədris prosesində də istifadə etmək olar. Bu
artıq müəllimin yaradıcı yanaşmasından asılıdır. Dərs
dediyim siniflərdə şagirdlər E-test.edu.az saytına daxil
olaraq elektron testlər həll etməklə reytinq cədvəlində
önə keçməyə çalışırlar. Bu da nəticədə biliklərin həm
mənimsənilməsinə, həm də möhkəmlənməsinə gətirib
çıxarır. Hər həftə sonu sinfin təşkilatı saatlarında
həftə ərzində öndə gedən şagirdlər qalib elan edilir.
Bununla da şagirdlərin portala marağı daha da artır.
Yenilikləri asanlıqla qəbul edən gənc nəsil, bu gün bu
yenilikləri məktəbdən və müəllimlərdən də gözləyir. Bu
yenilik məhz şagirdləri yeni bir aləmə aparan Promethean
lövhədir. Bu lövhədə maraqlı, rəngarəng ,bir-birinə
bənzəməyən dərslər hazırlamaqla onların marağını
artırmaq, diqqətini cəlb etmək olar. Müasir dövrün
müəllimi daim üzərində çalışmalı, yenilikləri öyrənməli,
axtarışda olmalı, öyrədici təlimlərdə tez-tez iştirak
etməlidir. Bir müəllim olaraq bu yaxınlarda keçdiyim
“Elektron məktəb üçün elektron müəllim” təlimində böyük
təcrübə topladım. Belə ki, təlimdə “Elek-tron məktəb
üçün elektron müəllim hazırlığının ən vacib aspektləri”,
“Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə
Dövlət Strategiyası”, “Distant - məsafədən təhsil zamanı
virtual sinfin yaradılması. Distant təhsilin keçirilməsi
yolları”, “İKT-nin pedaqoji sahədə tətbiqi imkanları”,
“İKT-nin şagirdlərdə informasiya mədəniyyətinin
formalaşdırılmasında rolu”, “İKT, ev, məktəb və
mədəniyyət”, “Sosial şəbəkələr və təhsil”, “Veb
texnologiyalar”, “Elektron dərslərin hazırlanması
mexanizmi” və s. mövzular əhatə olundu. Bununla yanaşı,
müəllimlərə kiçik mühazirə, təqdimat, müzakirə, “workshop”,
debat və müxtəlif Veb texnologiyalarından istifadə,
onların təlim tətbiq qaydaları öyrədildi. Bu və digər
öyrədici təlimlər müəllimlərin təlim prosesində istifadə
edəcəyi resurs bazasını artırmaqla şagirdlərin də dərsə
marağının artmasına səbəb olur.
Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, bu məsələlərlə bağlı
avqustun 10-12- si tarixlərində Rusiya Federasiyasının
Tatarıstan Respublikasının Kazan Federal Universitetinin
Elabuqa İnstitutunda keçirilən yaradıcı müəllimlərin VI
beynəlxalq festivalına da məlumat vermiş və dərs
nümunəsi nümayiş etdirmişəm. Promethean interaktiv
lövhəsi üçün nəzərdə tutulan elektron dərs nümunəsində
təqdim edirəm. Çalışdım ki, Azərbaycan təhsilində
istifadə etdiyimiz metodların, texnologiyaların tətbiqi
ilə hazırladığım dərslə xarici ölkə müəllimləri
qarşısında ölkəmizi layiqincə təmsil edim. Müasir
tədrisdə İKT -nin tətbiqi ilə hazırladığım dərs
nümunəsində müxtəlif web texnologiyalardan,
proqramlardan istifadə etməklə interaktiv tapşırıqlarda
tətbiqi qaydalarını, Activİnspire proqramının köməyilə
hazırladığım tapşırıqları işləyərkən şagird fəallığını
əks etdirən görüntülərdən ibarət slideshow nümayiş
etdirdim.
Əgər biz XXl əsrdə yaşayırıqsa, deməli, zamanın tələbi
ilə uzlaşmaq lazımdır. Zamanın müəllimi yaradıcı,
peşəkar, öz üzərində çalışan, təkmilləşən olmalıdır.
Düşünürəm ki, müəllim öyrətmək üçün ilk öncə özü
öyrənməlidir. Bu zaman həmin müəllimin dərsinin
keyfiyyəti fərqlənəcək və gələcəyimiz üçün potensiallı,
bilikli, dünyagörüşlü şəxsiyyət yetişdirəcək. |
