|
 ABŞ-ın
Texas ştatının azərbaycanlı müəllimi Naseh Mirizadə ilə
söhbət
Naseh Mirqələm oğlu Mirizadə 1987-ci il sentyabrın
26-da Zəngilan rayonunun Mincivan qəsəbəsində müəllim
ailəsində anadan olub. Nasehin atası Mirqələm müəllim
Zəngilan rayonu ermənilər tərəfindən işğal olunana
qədər Cahangirbəyli kənd və Mincivan natamam orta
məktəbində ingilis dili fənnini tədris edib. İşlədiyi
müddətdə "Baş müəllim" adına layiq görülüb və "Təhsil
əlaçısı" döş nişanı ilə təltif olunub. Ailə 1993-cü
ildə, rayon işğal edildikdən sonra Bakıya köçüb.
Mirqələm müəllim Bakıxanov qəsəbəsindəki 271 nömrəli
tam orta məktəbdə müəllimlik fəaliyyətini davam etdirib.
O, "ali kateqoriya"lı müəllim adına layiq görülüb.
Anası Nigar Əliyeva da coğrafiya müəllimidir, uzun
müddət Zəngilan rayonu Cahangirbəyli kənd orta
məktəbində coğrafiya fənnini tədris edib. Bakıya
köçdükdən sonra 271 nömrəli tam orta məktəbdə
coğrafiya və tarix müəllimi kimi fəaliyyətini davam
etdirib. Naseh ilk təhsilinə 271 nömrəli tam orta
məktəbdə başlayıb. 1998-ci ildə IV sinfi başa
vurduqdan sonra ailəsi ilə Amerika Birləşmiş Ştatlarına
köçüb. Orta məktəbi ABŞ-ın Texas ştatındakı Hyuston
şəhərində bitirib. 2013-cü ildə Hyuston
Universitetini bitirən Naseh hazırda Hyustonda orta
məktəbdə riyaziyyat və dünyəvi biliklər (Science)
fənnini tədris edir. Göründüyü kimi, Nasehdə müəllim
olmaq həvəsi ailədən qaynaqlanıb.
Yeni dərs ilinin ilk günləri dünyanın müxtəlif
ölkələrində yaşayan və müəllimlik missiyasını özünün
şərəfli işi hesab edən soydaşlarımız üçün də əlamətdar
hadisədir. Vətəndən uzaqlarda olmalarına baxmayaraq öz
fəaliyyətləri ilə daim ölkəmizi, mədəniyyətimizi,
adət-ənənələrimizi məskunlaşdıqları ölkələrin
şagirdlərinə çatdıran, onlara müəllimilk edən
həmvətənlərimizdən biri də ABŞ-ın Texas ştatının
Hyuston şəhərində yaşayan Naseh Mirqələm oğlu
Mirizadədir.
Qəzetimizə verdiyi müsahibədə Naseh müəllim Amerika
təhsil sistemi və yeni tədris ilinin başlanması ilə
bağlı bəzi təəssüratlarını bizimlə bölüşdü.
- ABŞ-da yeni dərs ili necə başlayır?
 -
Hazırda Hyustonda John E.Codwel school-da işləyirəm.
Amerikalı uşaqlara riyaziyyat fənnini tədris edirəm.
Texasın bütün məktəblərində yeni dərs ili avqust
ayının üçüncü həftəsində və ya ondan sonrakı həftədə
başlayır (bəzi ştatlarda bu tarix dəyişə bilər). Belə ki,
bu il bizim məktəblərdə dərs ili avqust ayının 24-də
başladı. Ölkənin digər təhsil müəssisələrində dərslər
sentyabrda başladı. Yeni dərs ilinin başlanması
münasibətilə heç bir mərasim keçirilmir, ancaq dərslər
başlamazdan əvvəl bütün valideynlər uşaqlarla birlikdə
məktəbə gəlir, onlara dərs deyəcək müəllimlərlə
görüşürlər. Bütün məktəblərdə dərsliklər pulsuzdur.
Amerikadakı məktəblər bir qədər fərqlidir, belə ki,
şagirdlər I-V sinifləri ibtidai məktəbdə (Elementary
school), VI-VIII sinifləri əsas məktəbdə (Middle
school) və IX-XII sinifləri isə orta məktəbdə (High
school) oxumaqla biliklərə yiyələnirlər.
- Yeni dərs ili ərəfəsində valideynlər hansı qayğılarla
yaşayır?
- Yeni dərs ili ərəfəsində valideynlərin məktəbə
hazırlıqla bağlı hər hansı bir qayğısı olmur. Dərs
ilinin sonunda bütün valideynlərə yeni dərs ili üçün
alınacaq ləvazimatların siyahısı verilir. Bu, əsasən
ibtidai məktəblərə aiddir, yəni 1-ci sinifdən 5-ci
sinfə qədər. Hər məktəbin öz geyim forması var,
həmin geyimləri valideynlər məktəbdən sifariş edə
(məktəblərdə satılan geyimlər bir az baha olur) və ya
da mağazalardan ala bilərlər. Şagirdlərin geyəcəyi
formanın nümunələri məktəblərdə nümayiş etdirilir.
Yuxarı siniflərdə isə xüsusi geyim forması yoxdur,
bəzi məktəblər istisna olmaqla. Amma şagirdlər bir
rəngli (3 düymə) köynəklər, cins şalvar və idman
ayaqqabısında (krossovka) olmalıdırlar, yəni üzərində
şəkil və ya yazı olan köynəkləri geyməyə icazə
verilmir.
 -
Uşaqlar neçə yaşdan məktəbə gedirlər?
- Amerikada şagirdlər məktəblərə 4 yaşları tamam olandan
sonra gedirlər. Əvvəl bu "Pre-K" (bağçadan öncə) -1
tədris ili, sonra "Kindergarten" (bağça) 1 tədris ili
adlanır. Yəni, 2 ildən sonra azyaşlılar I sinifdə
oxumağa başlayır. Uşaqlar artıq I sinfə başlamazdan
öncə saymağı və əlifbanı bilirlər.
- Şagirdlərin bilikləri necə qiymətləndirilir?
- Məktəblərdə hər həftəsonu öyrənilən mövzularla
əlaqədar testlər keçirilir, altı həftədən sonra hər
valideynə şagirdin bütün fənlərdən aldığı qiymətlərin
nəticələri, eləcə də davranışı məktub vasitəsilə
bildirilir (bu, "Report card" adlanır). Şagirdlər
gündəlik qiymətləndirilmir, 70-dən aşağı, yəni 69 bal
toplayan pis (qeyri- kafi), 70-80 (kafi), 80-90
(yaxşı), 95-100 (əla) qiymətlərdir. Bu qiymətləndirmə "Report
card"Tda göstərilir. Bütün şagirdlər III sinifdən
başlayaraq ilin sonunda sinifdən-sinfə keçərkən
STAAR-The State of Texas Assessments of Academic
Readiness (Texas Ştatında Akademik Hazırlığın
Qiymətləndirilməsi) testlərini verməlidirlər.
- Valideynlərin məktəb həyatında iştirakı barədə nə deyə
bilərsiniz?
 -
Məktəblərdə valideyn komitələri (əsasən könüllülərdən
ibarət) PTO-"Parent Teacher Organization" (Valideyn
Müəllim Təşkilatları) fəallıq göstərir, onların üzvləri
problemləri məktəb rəhbərliyinin nəzərinə çatdırırlar.
- Kurikulumların tətbiqi necədir?
- Tədris prosesində kurikulumlardan geniş istifadə
olunur. Kurikulum materialları Texas ştatının təhsil
departamenti tərəfindən hazırlanır və bütün məktəblər
bu kurikulumlar əsasında öz işlərini təşkil edirlər.
- Tədris prosesində hansı texnologiyalardan istifadə
edirsiniz?
- Təbii ki, müasir tədris prosesini texnologiyalarsız
təsəvvür etmək olmaz. Məktəbimizin təlim sistemində
IPad, Iphone, Projektor, kompüter və şəkillərdən
istifadə olunur. Burada müəllimlər üçün xüsusi
mağazalar vardır ki, oradan tədris ilə bağlı bütün
fənlərə aid əyani vəsaitləri almaq olar.
- Amerikada kimlər müəllim işləyə bilər?
- Universiteti bitirdikdən sonra müəllim olmaq üçün
Texas ştatının tətbiq etdiyi 2, bir-birindən fərqli
testlərdən imtahan verməlisən, bu testlərdən keçənlər
"Müəllimlik sertifikatı" alır. Sertifikatı olan
istənilən şəxs müəllim işləyə bilər. Bu testlərdən
biri PPR Tests-Pedagogy and Professional
Responsibilities (Pedaqogika və Professional Vəzifələr),
o birisi isə TEKS - Texas Essential Knowledge and
Skills (Texas Əsas Bilik və Bacarıqlar) testidir.
Sonuncu test I-V, VI-VIII və IX-XII siniflərdə dərs
deyən müəllimlər üçün bir-birindən fərqli testlərdir.
- Müəllimlərin ixtisasartırma və ya təkmilləşməsi barədə
nə deyə bilərsiniz?
- Müəllimlərin təkmilləşməsi demək olar ki, ən başlıca
vəzifələrdəndir. Dərslər avqust ayının sonu başlasa da
müəllimlər avqustun əvvəllərindən işə başlayırlar. Onlar
hər gün yeniliklərlə tanış edilir, sonra müəllimlər
başqa məktəblərə göndərilir, beləliklə də bu proses
hər gün davam edir. Dərs başlayanda isə bu, bəzi dərs
olmayan günlərdə, yəni şənbə günləri davam etdirilir.
Burada bütün məktəblər 5 günlükdür. Şənbə və bazar
günləri dərs keçilmir.
- Birincilərin məktəbə qəbulu prosesi necədir?
- Amerikada ilk dəfə məktəbə gedən şagirdin sənədlərinə
mütləq peyvənd olunma sənədi daxil edilməlidir. Əgər
şagird vaxtlı-vaxtında peyvənd olunmayıbsa, peyvənd
olunana qədər dərslərə buraxılmır. Bu da əsasən başqa
ölkələrdən gələnlərə aiddir, çünki Amerikada hər bir
uşaq vaxtında peyvənd olunur. Amerika məktəblərində
dərslərə davamiyyət məcburidir, şagirdləri üzrsüz səbəb
olmadan dərsdən saxlamaq olmaz. Şagird üzrlü səbəbdən
məktəbə getməyibsə, valideyn şagird məktəbə qayıdanda
mütləq məktub yazmalı və şagirdin evdə qalma
səbəbini göstərməlidir. Əgər şagird 3 gün üzrsüz
səbəbdən məktəbə getməyibsə, işə polis qarışır və
valideyn məhkəməyə cəlb olunur.
Məktəblərin hamısı aztəminatlı ailələrin uşaqlarını
səhər və günorta yeməyi ilə pulsuz təmin edir, elə
məktəblər də var ki, bütün şagirdlər pulsuz yeməklə
təmin olunurlar. Valideynlər hər gün müəllimlə görüşə
bilməzlər, bunun üçün müəllimə müraciət olunmalı və
o, görüşün vaxtını təyin etməlidir. Ancaq müəllimlə
email (elektron poçt) vasitəsilə hər gün əlaqə
saxlamaq olar. Valideyn məktəbdə uşağını görmək və ya
icazə almaq istəsə, birbaşa sinfə gedə bilməz. Bunun
üçün o, məktəbin ofisinə (müdiriyyətə) gəlir,
növbətçi müəllim və ya şagird görüşmək istədiyin
məktəb işçisini ora dəvət edir. "Middle school" və "High
school"da məktəbin təhlükəsizliyi polislər tərəfindən
qorunur. Burada dərslər bütün məktəblərdə səhər saat
8-də başlayır və 3-də başa çatır. Bütün məktəblərdə
dərslər birnövbəlidir. Şagirdlər məktəbdən 2 mil
(təxminən 3.2 kilometr) uzaq məsafədə yaşayırsa, onları
məktəb avtobusları səhər pulsuz məktəbə gətirir,
dərsdən sonra isə evə aparırlar.
- Naseh müəllim, sizə uzaq Amerikadakı şərəfli və
məsuliyyətli müəllimlik fəaliyyətinizdə yeni-yeni
uğurlar arzu edirik.
- Mən də Azərbaycanda yeni dərs ilinin başlanması
münasibətilə bütün müəllimləri, pedaqoji sahədə çalışan
mütəxəssisləri təbrik edir, onlara işlərində uğurlar
arzulayıram.
Oruc MUSTAFAYEV,
"Azərbaycan müəllimi" |
