|
Oruc MUSTAFAYEV,
"Azərbaycan müəllimi"
o.mustafayev@muallim.edu.az
 Ölkəmizdə
yeni dərs ilinin başlanmasına günlər qalıb. Dünyanın
bir sıra ölkələrində isə yeni dərs ili ənənəyə uyğun
olaraq sentyabrın 1-də başlayır. 1 sentyabr həm də "Bilik
günü" kimi qeyd olunur. "Bilik günü"nün dünyanın
ayrı-ayrı ölkələrində fərqli vaxtda və fərqli qaydada
keçirilməsi ənənəsi də vardır. Beləliklə də dünya
ölkələrində yeni dərs ili nə vaxt başlayır?
RUSİYA.
Rusiyada bir çox məktəblərdə məşğələlər ilk payız
günündə başlayırdı. 1492-ci ildən başlayaraq ölkədə
Bizans təqvimi tətbiq olunurdu, ona müvafiq olaraq yeni
il 1 sentyabrdan başlanırdı. 1699-cu ildə I Pyotr "Yeni
ilin qeyd olunmasına dair" 1735 nömrəli sərəncam
imzalayıb. 10 gün sonra isə ölkə 1700-cü ili 1
yanvardan bayram edib. Dərs ilinin başlanması vaxtı
isə tədris prosesini pozmamaq və uzunmüddətli yay
tətillərini qış mövsümünə keçirməmək üçün əvvəlki
tarixdə qalıb. Bu məsələdə kilsə də öz sözünü deyib.
Məktəblərin bir çoxu kilsələrin nəzdində olub, ona görə
də din xadimləri dərs ilinin dəyişdirilməsinə
tələsməyiblər. İnqilabdan əvvəlki Rusiyada dərs ilinin
vahid başlanma tarixi olmayıb, təhsil müəssisələrində
məşğələlər müxtəlif vaxtlarda başlayıb. Kənd
yerlərində dərslər təsərrüfat işlərinin başa
çatmasından sonra payızın axırlarında, şəhərlərdə isə
avqustun ortalarında başlayıb. 1935-ci ildə bütün
məktəblərdə dərslərin eyni gündə - sentyabrın 1-dən
başlanması barədə qərar verilib. 1980-ci ildə isə SSRİ
Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə "Bilik günü"
təsis olunub. Sovet İttifaqının süqutundan sonra "Bilik
günü" sentyabrın 1-də bir sıra postsovet ölkələrində (Rusiya,
Belarus, Ukrayna, Moldova, Qazaxıstan, Türkmənistan)
rəsmi bayram kimi qeyd olunub.
 Avropa
ölkələrinin əksəriyyətində - Fransa, İrlandiya,
Belçika, Polşa, Çexiya, Estoniya, Litva, Macarıtan,
Sloveniyada dərs ili 1 sentyabrda və ya sentyabrın
ilk bazar ertəsi günü başlayır. Slovakiyada yeni
dərs ili bir gün sonra, sentyabrın 2-də başlayır, çünki
sentyabrın 1-də ölkədə milli bayram - Konstitusiya
günü qeyd olunur. Birləşmiş Krallıqda yeni
dərs ili sentyabrın ilk həftəsində başlayır və bir
qayda olaraq uyulun ortalarında başa çatır. İstisna hal
kimi yalnız Şotlandiyada dərslər avqustun ortalarından
start götürür. Böyük Britaniyada tədris ili 3 rübdən
ibarətdir. Rüblər arasında bir həftəlik qısamüddətli
tətillər nəzərdə tutulur. Məktəbə 4-5 yaşında gedir,
15-16 yaşında başa vururlar. Bütün məktəblərdə dərs
günü səhər saat 9-da başlayır, 15-də başa çatır. Günün
ikinci yarısında uşaqlar öz vaxtlarını idmana,
dərnəklərdəki müxtəlif məşğələlərə həsr edə bilərlər.
Avstriya,
Vyana və Aşağı Avstriyada yeni tədris ili sentyabrın
ilk bazar ertəsi, digər əyalətlərdə bir həftə sonra
başlayır. Ölkədə belə bir ənənə var: ilk dərs günü həm
şagirdlər, həm də valideynlər məktəbə milli paltarda
gəlirlər. Balacalar 6 yaşda məktəbə gedirlər.
FİNLANDİYA.
Yeni dərs ili avqustun 15-də başlayır. Bu ölkədə oxumaq
hər bir uşağın arzusu hesab olunur. Şagirdlərə böyük
azadlıqlar verilir. Gündəliklər yoxdur, valideynlər
ayda bir dəfə uşaqların təhsil uğurlarına dair bildiriş
vərəqi alırlar. Məşğələlərdə tədrislə yanaşı sevdiyin
işlə məşğul ola bilərsən. Əgər uşaq öyrədici filmə
baxmaq istəmirsə, ona kitab oxumağa icazə verilir. Əsas
məsələ başqalarına mane olmamaqdır. Fin məktəblərində
əsas məqsəd uşaqları oxumağa məcbur etmək deyil, yeni
biliklər qazanmağa motivasiya yaratmaqdadır. Müəllimlər
öz gələcəklərini müəyyən etməkdə şagirdə kömək edir,
onun qabiliyyət və istedadını üzə çıxarır.
Finlandiyanın təhsil qanununa görə, dərs ili 188 gün
davam edir və mayın 31-də başa çatır.
 İSPANİYA.
İlk dərs günü bütün ölkə üzrə fərqlidir, müxtəlif
əyalətlərdə ayrı-ayrı vaxtlara təsadüf edir.
Ümumiyyətlə, qanuna əsasən, bütün şagirdlər təhsilə
oktyabrın 1-dən gec olmayaraq başlamalıdır.
Qarmaqarışıqlıq müxtəlif vaxtlarda yekunlaşa bilən
məhsul yığımı ilə bağlıdır. Tədris ili üç rübdən
ibarətdir və iyunun ortalarında başa çatır. Şagirdlərin
bilikləri 1-10 balla qiymətləndirilir. İspaniyalı
şagirdlərin gündəlikləri yoxdur. Ev tapşırıqlarına və
lövhə qarşısında verilən cavablara görə də qiymətlər
yazılmır. İspaniya məktəbliləri yay tətilində (iyunun
20 -dən), Pasxa bayramı şərəfinə bir həftə, Milad
bayramında isə iki həftə ərzində istirahət edirlər.
ALMANİYA.
Ölkənin 16 federal torpaqlarının hər birinin yeni dərs
ilinin başlanması ilə bağlı öz qaydaları mövcuddur.
Bir qayda olaraq, uşaqlar məktəbə avqustun ortalarında
və ya sentyabrın əvvəllərində göndərilir. İlk tədris
ilində birinci sinfə gələn almaniyalı şagirdlər məktəbə
"Birincinin torbası" ilə gəlirlər ki, valideynlər bu
torbaya uşaqları üçün hədiyyə qoyurlar. Orada şirniyyat,
dəftərxana ləvazimatı, kitab ola bilər. XIX əsrdə bu
ənənə yenicə yarananda torbaya, məsələn, çəkmə də
qoya bilərdilər. Yeri gəlmişkən, torbanı uşaqlar
kağızdan yapışdıraraq özləri hazırlayırlar, valideynlər
isə hədiyyə ilə doldururlar. Almanlar uşaqlarının məktəb
həyatına hazırlığına çox ciddi münasibət bəsləyirlər.
Uşaqların təkcə bilikləri deyil, həm də psixoloji
hazırlığı yoxlanılır. Məsələn, uşaq 1 saat ərzində
oturmağı, 20 dəqiqə ərzində bütün diqqətini hansısa
əşya üzərində cəmləşdirməyi bacarmalıdır.
 Yay
tətili altı həftə davam edir, il ərzində məktəblilər
Milad, Pasxa bayramlarında istirahət edirlər.
AMERİKA BİRLƏŞMİŞ ŞTATLARI.
ABŞ-da dərs ilinin başlanmasına dair dəqiq tarix yoxdur.
Yeni dərs ili avqustun istənilən bir günü və ya
sentyabr ayının ilk günlərində başlaya bilər. Bu
məsələ müstəqil surətdə hər ştat səviyyəsində həll
olunur. Tədris ili iyunun sonunda başa çatır. Uşaqlar
yaşadıqları ştatın təhsil haqqında qanununa uyğun olaraq
məktəbə müxtəlif yaşda - 5-8 yaşında gedirlər. Tədris
ili üç rübə bölünüb, onların arasında uşaqlar üçün
kiçik tətil günləri var, yay tətili isə iyunun sonunda
başlayır.
KANADA.
Dərslər sentyabrın ilk çərşənbə axşamından sonra dövlət
bayramı olan və yayın bitməsini simvolizə edən "Əmək
günü"ndən sonra başlayır. Kanadada valideynlər uşaqları
üçün tədris proqramını özləri seçə, zəruri hesab
etdikləri hallarda isə müəllimləri evlərinə dəvət edə
bilərlər. Qiymətləndirmə faizlərlə aparılır. Məsələn,
50-60 faiz "qaneedici", 65-75 faiz "yaxşı", 80-90 faiz
"əla" deməkdir.
MEKSİKA.
Ölkədə dərslər avqustun sonuncudan əvvəlki bazar ertəsi
başlayır.
 YAPONİYA.
Yaponiyalı şagirdlər üçün məktəbin qapıları aprelin
1-də açılır. Məhz həmin gün ölkə əhalisi üçün
gənclik, gözəllik və yeni həyatın başlanması rəmzi olan
sakura çiçəkləməyə başlayır. Əla əhvali-ruhiyyə və
çiçəkləyən ağacların gözəlliyi yaponiyalı məktəblilərin
səmərəli təhsil yolunda ən yaxşı müşayiətçisi olur.
Uşaqlar 6 yaşından məktəbə gedir, tədris ili isə üç
rübdən ibarətdir və növbəti il martın 31-də başa çatır.
Uşaqları qışda və yazda kiçik, yayda isə bir aylıq tətil
gözləyir. Bəzi yapon analar öz uşaqlarının təhsilinə çox
diqqətlə yanaşır. Onlar müəllimlərlə sıx əlaqə saxlayır,
məktəbin həyatında fəal iştirak edir, bəzi hallarda,
xüsusən də uşaqları xəstələnəndə onlarla birlikdə
məktəbə gedə və dərsi dinləyə bilərlər.
Yaponiya təhsil sisteminin özəlliyi bundadır ki,
məktəbdə bütün tədris ili ərzində siniflərin tərkibi
dəyişir. Beləliklə də öz sinif yoldaşları ilə dil tapa
bilməyən şagird rahat şəkildə digər sinfə keçə və yeni
dostlar qazana bilər.
HİNDİSTAN.
Yeni dərs ili yazda, aprel ayında başlayır. Uşaqlar
artıq 3 yaşlarından "playschool" adlandırılan təhsil
müəssisələrinə gedirlər, onlar burada gün ərzində 2-3
saat oynayır, hərfləri öyrənməyə çalışırlar. 4 yaşından
isə I sinfə gedirlər. Məktəblərin çoxunda tədris
ingilis dilindədir. Buna görə də ölkə əhalisinin
əksəriyyəti ingilis dilini yaxşı bilir. Uşaqlar həm
dövlət, həm də özəl məktəblərə gedirlər.
Hindistan məktəblərində yalnız kişilər dərs deyir.
Riyaziyyat ən şərəfli fənn sayılır. Hər bir məktəbin öz
xüsusi məktəbli forması var, uşağa baxdıqda onun hansı
məktəbdə oxuduğu dərhal bəlli olur. Böyük tətillər
Hindistanda ən isti aylarda - may və iyunda başlayır.
Məşğələlər iyulun əvvəlində, istilər bir qədər
səngiyəndə bərpa olunur.
ÇİN.
Dərs ili sentyabrın 1-də başlayır və bir qədər gec -
iyulun əvvəllərində başa çatır. Məktəbdən əvvəl
balacalar - 3-6 yaşdan uşaq bağçalarına gedirlər.
İbtidai məktəblərin tədris proqramı kifayət qədər
mürəkkəbdir, siyasət, mənəvi tərbiyə, Çin dili,
coğrafiya, kimya, biologiya, fizika, musiqi və
incəsənət kimi fənləri mənimsəmək balacalar üçün heç də
asan deyil.
CƏNUBİ KOREYA.
Dərs ili daha tez, martın 2-də başlayır, yay tətili
iyulun ortalarından avqustun sonlarına kimi davam edir.
Tropik zonada yerləşən Malayziya və Sinqapurda
məktəbin qapıları şagirdlər üçün yanvarın ilk bazar
ertəsi və ya yanvarın 3-də açılır. Tailandda
dərs ili mayın ortalarında, Filippində isə iyunun ilk
həftəsində başlayır. Honkonq və Tayvanda
dərs ili avqustun sonunda, Kambocada oktyabrın ilk
bazar ertəsi başlayır. Braziliyada yeni dərs
ilinin başlanması fevralın birinci həftəsinə, şimal
tropik zonasında yerləşən əyalətlərdə isə sentyabr
ayına təsadüf edir. Yeni Zelandiyada ilk
dərslər fevralın ilk çərşənbə axşamı başlayır.
Avstraliyada isə şagirdlər ştatlardan asılı olaraq yayın
istisindən çəkinməyərək yanvarın sonu və fevralın
əvvəllərində məktəbə qayıdırlar.
CƏNUBİ AFRİKA RESPUBLİKASI.
CAR-da isə dərslər təxminən yanvarın ortalarından
start götürür. Uşaqlar çox erkən - 4 yaşdan məktəbə
gedirlər. Məktəb həyatına hazırlıq isə 3 yaşdan
başlayır, balacalar oyun formasında hərflər və ətraf
mühitin əşyalarını öyrənirlər. Məktəbə qəbul olunmaq
üçün uşaqlar xüsusi imtahan verməlidirlər.
xarici mətbuat
materialları əsasında |
