|
Təhsil Nazirliyinin Məktəbəqədər və ümumi təhsil
şöbəsinin müdiri Aydın Əhmədovla müsahibə
Yusif ƏLİYEV,
"Azərbaycan müəllimi"
y.aliyev@muallim.edu.az
 Son illər ölkəmizin təhsil sistemində
həyata keçirilən islahatlar çərçivəsində tətbiq olunan
yeniliklərdən biri də ümumi təhsilin tam orta təhsil
səviyyəsində təhsilin təmayüllər üzrə təşkilinə
başlanılmasıdır. Geniş ictimaiyyətin də təqdir etdiyi bu
yenilik təhsilin təmayüllər üzrə təşkil olunduğu pilot
məktəblərin şəbəkəsinin genişləndirilməsi və onların
növbəti dərs ili üçün tədris planlarının təsdiqi
haqqında Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri cənab
Mikayıl Cabbarovun ötən ay imzaladığı əmrlə daha geniş
tətbiq mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Bəs nazirliyin
sözügedən əmri ilə müəyyən olunmuş pilot məktəblərində
eksperimentin uğurla davam etdirilməsi üçün hansı
tədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulur? Hazırda təhsil
ictimaiyyətində maraq doğuran bu məsələyə aydınlıq
gətirmək üçün Təhsil Nazirliyinin Məktəbəqədər və ümumi
təhsil şöbəsinin müdiri Aydın Əhmədovla görüşdük.
-
Aydın müəllim, istərdik öncə tam orta təhsil
səviyyəsində təhsilin təmayüllər üzrə təşkilinin
zəruriliyi və mahiyyəti haqqında danışasınız.
- Əvvəla onu deyim ki, tam orta təhsil səviyyəsində
təhsilin təmayüllər üzrə təşkili 2009-cu ildə qəbul
olunmuş "Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının
Qanununda təsbit edilmişdir. Təhsilin təmayüllər üzrə
təşkilini ümumi təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi
istiqamətində atılan ciddi addımlardan biri kimi
qiymətləndirmək lazımdır. Təmayülləşmə müvafiq fənləri
əhatə edən təhsil sahələri üzrə bilik və bacarıq
səviyyəsi ilə fərqlənən şagirdlərin istedadlarının,
potensial imkanlarının, meyil və maraqlarının
reallaşmasına, onların ümumi inkişafına əhəmiyyətli
dərəcədə təsir göstərən prosesdir.
Şübhə yoxdur ki, ümumi təhsil pilləsində oxuyan
şagirdlərin heç də hamısı təhsilalma bacarıqlarına görə
eyni səviyyədə deyildir. Ona görə də məlum məsələdir ki,
ümumi təhsilin son səviyyəsində ümumi orta təhsili
uğurlu nəticələrlə başa vuran, xüsusi qabiliyyət nümayiş
etdirən, gələcəkdə təhsillərini ali məktəblərdə davam
etdirməyə qadir olan istedadlı şagirdlər təhsil
almalıdır. Zənnimcə, bu, ədalətli yanaşmadır və müzakirə
mövzusuna çevrilməməlidir.
-
Səhv etmirəmsə, potensial imkanlarına, meyil və marağına
görə şagirdlərin seçilməsi, belə şagirdlərdən ibarət
təmayüllü siniflərin təşkili təcrübəsi əvvəllər də
mövcud olmuşdur.
- Elədir. Əsasən, ötən əsrin 70-ci illərindən etibarən
keçmiş Sovetlər birliyində, eləcə də Azərbaycanda
istedadlı uşaqların üzə çıxarılmasına, onların
təhsilinin xüsusi tədris planı və proqramlar əsasında
təşkilinə, ayrı-ayrı fənlər dərindən öyrədilən
siniflərin, habelə təhsil müəssisələrinin yaradılmasına
diqqət yetirilməyə başlandı. Lakin onların şəbəkəsi o
qədər də geniş deyildi. Azərbaycanda dövlət
müstəqilliyinin bərpasından sonra bu məsələlər geniş
vüsət aldı, bilik və bacarıqları ilə fərqlənən
şagirdlərlə iş sahəsində məqsədyönlü tədbirlərin həyata
keçirilməsi təhsil sahəsində əsas prioritet
istiqamətlərdən birinə çevrildi. Müstəqil Azərbaycan
dövlətinin qurucusu, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin
"Gələcək bilikli, elmli insanların çiyinləri üstündə
qurulacaqdır" proqram xarakterli tarixi müddəası bu
istiqamətdə aparılan işlərə böyük stimul verdi. Möhtərəm
Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin 17 aprel 2006-cı il
tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Xüsusi istedada
malik olan uşaqların (gənclərin) yaradıcılıq
potensialının inkişafı üzrə Dövlət Proqramı
(2006-2010-cu illər)"na uyğun olaraq, ölkəmizdə yeni
tipli təhsil müəssisələrinin, yəni lisey və
gimnaziyaların, ümumtəhsil məktəblərinin nəzdində lisey
siniflərinin geniş şəbəkəsi yaradıldı və davamlı olaraq
inkişafı təmin edildi.
-
2009-cu ildə "Təhsil haqqında" Qanunun qəbul olunması
tam orta təhsil səviyyəsində təhsilin təmayüllər üzrə
təşkilinə hüquqi zəmin yaratdı. İstərdik ki, bu
istiqamətdə görülən təşkilati tədbirlər haqqında
danışasınız.
- Bayaq dediyim kimi, tam orta təhsil səviyyəsində
təmayülləşmənin tətbiq edilməsi Azərbaycan təhsilində
mühüm yenilik və uğurlu bir addımdır. Bununla belə,
təmayülləşmə elə də sadə proses deyildir və onun tətbiqi
üçün bir sıra təşkilati-pedaqoji tədbirlərin həyata
keçirilməsi zəruri məsələ kimi meydana çıxır.
Məlum olduğu kimi, "Təhsil haqqında" Qanunda 9 illik
ümumi orta təhsil icbari təhsil müddəti kimi təsbit
olunmuşdur və ölkəmizdə icbari ümumi orta təhsil üzrə
ilk buraxılış 2016-2017-ci dərs ilinə təsadüf edəcəkdir.
Həmin buraxılışın ilk məzunları 2008-2009-cu dərs ilində
yeni təhsil proqramları (kurikulumları) ilə təhsilə cəlb
olunmuş şagirdlər olacaqdır. Yalnız bundan sonra
təmayülləşmənin bütün ölkə üzrə tətbiqi nəzərdə tutulur.
Bununla belə, Qanunun qəbulundan sonra nazirliyin
rəhbərliyi tərəfindən belə bir fikir irəli sürüldü ki,
təmayülləşməyə kütləvi şəkildə keçməmişdən əvvəl bu
prosesə müvafiq hazırlıq işləri aparmaq, təmayülləşmə
barədə cəmiyyətdə ictimai rəy formalaşdırmaq üçün pilot
məktəblər vasitəsilə sınaq aparılsın. Bu haqda eyni
zamanda təhsil mütəxəssisləri və ekspertlərlə müəyyən
müzakirələr təşkil olundu. Nəticə olaraq Təhsil
Nazirliyi tabeliyindəki 5 təhsil müəssisəsi - Bakı
Avropa Liseyi, akademik Zərifə Əliyeva adına lisey,
Tofiq İsmayılov adına 6 nömrəli məktəb-lisey,
Fizika-riyaziyyat və informatika təmayüllü lisey və
İlyas Əfəndiyev adına "Elitar" gimnaziya pilot
müəssisələr kimi seçildi. Həmin müəssisələrin
müəllimləri, şagirdləri və valideynlər arasında təhsilin
təmayülləşməsinin mahiyyəti və məqsədi barədə geniş
izahat, maarifləndirmə işləri aparıldı. Şagirdlərin
təmayül istiqamətləri üzrə meyil və maraqları nəzərə
alınmaqla siniflər üzrə komplektləşdirilməsi aparıldı.
Müxtəlif təmayüllər (texniki, riyaziyyat-iqtisadiyyat,
humanitar və təbiət) üzrə tədris planları, proqramlar
hazırlandı və 2011-2012-ci dərs ilindən pilot layihə
tətbiq olunmağa başlandı. Sonrakı illərdə "XXI əsr"
Beynəlxalq Təhsil və İnnovasiyalar Mərkəzi,
Kimya-biologiya təmayüllü lisey, Tahir Həsənov adına 23
nömrəli tam orta məktəb də pilot müəssisələr sırasına
daxil edildi.
-
Yəqin ki, əldə olunan nəticələr təhlil
edilib, müvafiq müzakirələr aparılıb.
- Əlbəttə. Təmayülləşmənin tətbiq edilməyə başlandığı
2011-2012-ci dərs ilinin sonunda pilot məktəblərin
direktorlarının nazirlikdə hesabatları dinlənildi. Belə
bir yekdil rəy bildirildi ki, tam orta təhsil
səviyyəsində fənlərin sayının azaldılması, təmayül
fənlərinin tədrisinə ayrılan həftəlik dərs saatlarının
miqdarının nəzərəçarpacaq dərəcədə artırılması və
beləliklə də təhsilin şagirdlərin meyil və maraqları
əsasında təşkili həm şagirdlər, həm də valideynlər
tərəfindən müsbət qarşılanır. Belə bir fikir də səsləndi
ki, təmayülləşmənin tətbiqi ilə repetitor xidmətindən
istifadə halları tam aradan qaldırılmasa da, qismən
azalmışdır.
Bir cəhəti də qeyd etmək istərdim: təmayül istiqamətləri
üzrə tədris planları hazırlanarkən onların hər birində
"Azərbaycan dili", "Ədəbiyyat", "Azərbaycan tarixi", "Fiziki
tərbiyə", "Gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı"
fənlərinə müəyyən saat ayrılmışdır.
Ulu öndər Heydər Əliyev təhsillə bağlı nitq və
çıxışlarında hər zaman xüsusi qeyd edirdi ki, bizim
uşaqlarımız doğma ana dilimizi, ədəbiyyatımızı,
tariximizi mükəmməl öyrənməli və bilməlidirlər. Ona görə
də bu tədris planları tərtib edilərkən ulu öndərin
tövsiyələri proqram xarakterli müddəalar kimi nəzərə
alınmışdır. Qeyd edilən fənlərin təmayüllər üzrə tədris
planlarına daxil edilməsi, eyni zamanda, şagirdlərin
dünyagörüşünün genişlənməsinə, fiziki sağlamlıqlarının
mühafizəsinə, bir çox həyati bacarıqlara yiyələnməsinə
etibarlı zəmin yaradır.
-
Növbəti dərs ilindən daha 50 məktəb təmayülləşmənin
tətbiq olunduğu pilot məktəblər sırasına daxil
edilmişdir. Bu məktəblər hansı kriteriyalar əsasında
seçilib?
- Tam orta təhsil səviyyəsində təmayülləşmənin tətbiq
olunduğu pilot məktəblərin şəbəkəsinin genişləndirilməsi
təşəbbüsü hörmətli nazirimiz tərəfindən irəli
sürülmüşdür. Onun tapşırığı əsasında bu məsələ bir neçə
dəfə işgüzar müzakirə olunmuş, mütəxəssis rəyləri
dinlənilmişdir. Nəticə etibarilə əlavə olaraq nazirliyin
birbaşa tabeliyindəki 4, Bakı şəhərindən 33, Sumqayıtdan
5, Mingəçevirdən 4, Gəncədən 3, Şirvandan isə 1 məktəb
pilot məktəblər sırasına daxil edilmişdir.
Həmin məktəblər müəyyənləşdirilərkən bu müəssisələrdə
bir neçə paralel IX siniflərin olması, məktəbin
infrastrukturunun, ilk növbədə maddi-tədris bazasının
hazırkı tələblərə cavab verməsi, bunlarda peşəkar
səviyyəli və təcrübəli fənn müəllimlərinin çalışması,
eləcə də məktəblərə rəhbərlik edən şəxslərin idarəetmə
sahəsində səriştə və bacarığı vacib şərtlər kimi nəzərə
alınmışdır.
Eyni zamanda bir sıra digər zəruri təşkilati tədbirlər
həyata keçirilmişdir. Belə ki, yerli təhsili idarəetmə
orqanları tərəfindən valideyn və şagirdlərlə izahedici,
maarifləndirici tədbirlərin təşkili təmin olunmuş,
məktəb rəhbərləri ilə təlimati seminarlar keçirilmişdir.
Eləcə də Bakı şəhərində həmin pilot məktəblərin
direktorlarının iştirakı ilə müşavirə aparılmış, onları
maraqlandıran məsələlərə aydınlıq gətirilmişdir.
Bunlarla yanaşı, təmayül istiqamətləri üzrə tədris
planları və proqramları yenidən baxılaraq
təkmilləşdirilmişdir.
Yeni pilot məktəblərinin siyahısı və tədris planları
Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 08 iyun 2015-ci
il tarixli 644 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir. Həmin
əmrdə eyni zamanda layihənin həyata keçirildiyi müddətdə
məktəb rəhbərlərinə və yerli təhsili idarəetmə
orqanlarına metodik köməklik göstərilməsi, təmayül
fənlərini tədris edən müəllimlər üçün dərs ili
ərəfəsində öyrədici təlimlərin keçirilməsi xüsusi qeyd
edilmişdir.
Bir məsələni də deyim ki, həmin əmrə görə, təmayül
sinifləri minimum 20 nəfərdən ibarət tərkibdə
komplektləşdirilməlidir. Lakin həmin siniflərdə
şagirdlərin sayı artıq da ola bilər. Həm də vacib deyil
ki, hər hansı bir pilot müəssisəsində müəyyən edilmiş 4
təmayül istiqamətinin hər biri üzrə siniflər təşkil
edilsin. Direktorlara bildirilib ki, təmayül sinifləri
komplektləşdirilərkən şagirdlərin aidiyyəti istiqamət
üzrə meyil və maraqları, istedadları başlıca amil kimi
nəzərə alınmalıdır.
Pilot məktəblərin direktorlarını ciddi maraqlandıran bir
məsələyə də aydınlıq gətirmək istərdim: həmin
müəssisələrdə bu və ya digər təmayülə cəlb olunmayan
uşaqlar adi siniflərdə komplektləşdirilməli, onların
təhsili mövcud tədris planı və proqramları əsasında
həyata keçirilməlidir. Bununla əlaqədar qarşıya müəyyən
problemlər çıxarsa, onlara fərdi qaydada baxılıb müvafiq
tədbir görüləcəkdir.
Ümid edirik ki, pilot müəssisələrində təmayülləşmənin
tətbiqi Təhsil Nazirliyinin, eləcə də yerli təhsili
idarəetmə orqanlarının dəstəyi ilə uğurlu alınacaq və
gələcəkdə ölkə üzrə təmayülləşməyə kütləvi keçid üçün
etibarlı zəmin yaradacaqdır.
-
Müsahibə üçün təşəkkür edirik. |
