|
Müşviq MƏMMƏDOV,
İsmayıllı rayon Mollaisaqlı kənd
tam
orta
məktəbinin
informatika
müəllimi
Son
illər
ənənəvi
dərslərə
nisbətən
öz
yüksək
səmərəliliyi
ilə
fərqlənən
fəal
dərslərdən
istifadə
xeyli
çoxalmış,
müəllimlərin
təlim
fəaliyyətlərinin
planlaşdırılmasına
aid
olduqca
maraqlı,
faydalı
nümunələr
meydana
gəlmişdir.
Bu
sahədə
uğurlar
qazanmış
digər
həmkarlarım
kimi
mən
də
tədris
etdiyim
informatika
fənni
üzrə
dərslərimi
fəal
təlimlə,
yeni
təlim
texnologiyalarından,
İKT
vasitələrindən
yaradıcı
istifadə
əsasında
qurmağa
çalışıram.
Ümumiyyətlə,
məktəblərdə
ayrı-ayrı
fənn
müəllimlərinin
"açıq
dərs"lərinin
dinlənilməsi
və
müzakirəsi,
müxtəlif
tədbirlərin
keçirilməsi
şagirdlərin
fəallığını
artırır,
müəllimləri
isə
yeni
nailiyyətlər
uğrunda
daha
əzmlə
çalışmağa
həvəsləndirir.
Məktəbimiz
kənd
məktəbi
olsa
da
öz
şagird
tutumuna,
müəllimlərin
pedaqoji
hazırlığına,
İKT
texnologiyaları
ilə
təchizinə
və
s.
parametrlərinə
görə
heç
də
rayon
məktəblərindən
geri
qalmır.
Ümumilikdə
götürsək
müəllimlərimizə
müasir
təlim
metodu
və
İKT
avadanlıqlarının
imkanlarından
istifadə
edərək
mütəmadi
"açıq
dərs"lərin
qurulmasına
tam
şərait
yaradılmışdır.
Mən
də
əyani
vəsaitlərdən
və
multimedia
avadanlıqlarından
istifadə
edərək
fəal
təlim
üsullarına
əsaslanan
nümunəvi
"açıq
dərs"
keçdim.
Fəal
dərsə
bir
neçə
əlavələr
edərək
tədris
prosesini
daha
da
maraqlı
etməyə
çalışdım.
Bu
yaxınlarda
Təhsil
Nazirliyinin
veb
səhifəsində
yerləşdirilmiş
"Uşaqların
sağlam
inkişafı
naminə"
Rusiya
Federasiyası
tərəfindən
istehsal
olunan
təhsilalanların
sağlamlığının
qorunması,
tədris
şəraitindən
irəli
gələn
hərəkətsizliyin
uşaqların
sağlamlığına
zərəri
və
digər
müvafiq
məsələlərdən
bəhs
olunan
videomaterialı
izlədikdən
sonra
belə
qənaətə
gəldim
ki,
artıq
şagirdlərin
sağlam
həyat
tərzi
mövzusu
tədris
prosesinin əsas
məsələlərindən
birinə çevrilmişdir.
Buna
görə
də
məktəblilərin
sağlam
şəxsiyyət
kimi
formalaşmasında
ibtidai
sinif
müəllimlərinin
üzərinə
böyük
məsuliyyət
düşür.
Artıq
mətbuatda
və
internet
səhifələrində
həmkarlarımın
çoxlu
sayda
"açıq
dərs"
numunələri
nümayiş
olunur.
Amma
mən
bu
dərs
icmallarının
çoxunda
şagirdlərin
fiziki
hərəkətləri
yerinə
yetirmələri
üçün
vaxt
ayırdığına
təsadüf
etməmişəm.
Mənim
fikrimcə,
dərs
zamanı
tədqiqatın
aparılması
və
tətbiqetmə
mərhələlərindən
əvvəl
1-2
dəqiqə
şagirdlərin
idman
hərəkətlərinə
vaxt
ayırmaq,
eləcə
də şagirdlər
qrup
şəklində
tapşırıq
yerinə
yetirən
zaman
multimedia
vasitələrindən
istifadə
edərək
musiqi (uşaq
bəstəkar
mahnıları)
səsləndirilməsi
məqsədəuyğun
olardı.
Bu
musiqi
şagirdlərin
yorğunluğunu
alır
və
onları
daha
fəal
işləməyə
ruhlandırır.
Bu
məqsədlə
də
IV
sinifdə
informatika
fənnindən
"açıq
dərs"imin
icmalını
oxucularımıza
təqdim
etmək
istəyirəm.
Mövzu:
Qrafik redaktorun alətləri.
Standart:
3.2. Tətbiqi proqramlarla işləmək bacarıqları nümayiş
etdirir.
3.2.2 Kompüterdə müvafiq əməliyyatları icra edir.
3.2.6 Müvafiq mərhələdə iş zamanı texniki təhlükəsizlik
qaydalarına riayət edir.
Dərsin məqsədi:
* qrafik redaktorun təyinatını izah etmək;
* alətlərin təyinatını göstərmək;
* şəkil çəkmək üçün lazım olan aləti seçmək;
* sadə şəkillər çəkmək.
Əsas anlayışlar:
Qrafik redaktor, əyri xətt aləti, rəng seçimi aləti,
hava fırçası aləti.
Dərsin tipi:
Deduktiv.
İstifadə olunan iş formalari:
qruplarla iş, cütlərlə iş.
İstifadə olunan üsullar:
Təqdimat, kompüterdə iş.
Fənlərarası inteqrasiya:
Həyat bilgisi - 4.2.1, 4.2.2, Təsviri incəsənət -
2.2.4, Texnologiya - 4.1.2,
Resurs:
Kompüter, proyektor, iş vərəqləri,
Proqram təminatı:
Paint qrafik redaktoru, PowerPoint proqramı.
Motivasiya və problemin qoyulması.
Motivasiyanın uğurlu alınması üçün aşağıdakı şərtlərə
əməl olunması tövsiyə edilir;
* motivasiya üçün seçilən material maraqlı olmalı;
* fərziyyələri yoxlamaq, tədqiqat aparmaq və yaradıcılıq
üçün imkan verilməli;
* müəllim şagirdlərə yönəldici suallar verməli,
fərziyyələri irəli sürərkən onları həvəsləndirməli;
* tədqiqat sualı təlim standartlarına əsasən
müəyyənləşdirilməli və dərsin məqsədinə yönəldilməlidir.
Sinfin təşkilindən sonra müəllim sinfə müraciət edir:
Qrafik redaktor nədir? Qrafik redaktorun hansı
alətlərini tanıyırsınız?
Proyektordan istifadə edərək müəllim şagirdlərin
diqqətini iki siçan şəklinə yönəldir və sual verir:
Siçan şəkillərindən hansı daha səliqəli çəkilib?
- Hər bir şəklin çəkilməsində hansı alətlərdən istifadə
olunub?
Şagirdlərin fikirləri dinlənilir və lövhədə tədqiqat
sualı yazılır:
Qrafik redaktorda şəkli səliqə ilə necə çəkmək olar?
Tədqiqatın aparılması.
Tədqiqat müxtəlif formalarda: bütün siniflə birgə, kiçik
qruplarda, cütlər şəklində və fərdi şəkildə aparıla
bilər. Tədqiqatın nəticələri aşağıdakı təqdimat
formasında ümumiləşdirilməlidir.
* esselər, sxemlər, cədvəllər, qrafiklər;
* illüstrasiyalar, xəritə və kontur xəritələr;
* maketlər, modellər, rəmzlər;
* layihələr, referatlar, krossvordlar və s.
Müəllim proyektordan istifadə edərək əyri xətt alətinin
seçilməsi, onun vasitəsilə əyri xəttin çəkilməsi
haqqında məlumatları təqdim edir. Eyni zamanda
şagirdlərlə kompüterdə iş və təhlükəsizlik texnikası
qaydalarını təkrar edir. Müəllimin iştirakı ilə
şagirdlər 4 qrupa bölünür və qruplara iş vərəqləri
paylanılır.
İş vərəqi
№1.
"Karandaş" qrupu: Paint proqramının alətlərindən
istifadə etməklə şəkli çəkin və kompüterin yaddaşında
"Gəmi" adı ilə saxlayın.
İş vərəqi
№2.
"Fırça" qrupu: Paint proqramının alətlərindən istifadə
etməklə şəkli çəkin və kompüterin yaddaşında "Saat" adı
ilə saxlayın.
İş vərəqi №3.
"Pozan" qrupu: Paint proqramının alətlərindən istifadə
etməklə şəkli çəkin və kompüterin yaddaşında "Ev" adı
ilə saxlayın.
İş vərəqi
№4.
"Boya" qrupu: Paint proqramının alətlərindən istifadə
etməklə şəkli çəkin və kompüterin yaddaşında "Smaylik"
adı ilə saxlayın.
Məlumatın mübadiləsi.
Bu mərhələdə şagirdlər tədqiqatın gedişində əldə
etdikləri informasiyaların mübadiləsini aparırlar.
Qoyulmuş suallara cavab tapmaq zərurəti tədqiqatın bütün
iştiirakçılarını biri-birinin təqdimatını diqqətlə
dinləməyə sövq edir. Məhz bu mərhələdə yeni bir tələbat
- yeni bilikləri qaydaya salmaq, sistemləşdirmək,
müəyyən bir nəticəyə gəlmək üçün tədqiqat sualına cavab
tapmaq zərurəti yaranır.
Hər qrupun nümayəndəsi qrup işini təqdim edir. Müəllim
suallarla müraciət edir. Bu zaman digər qrup
iştirakçıları da suallar verə bilər. Qrupların
kompüterdə çəkdikləri şəkillər müzakirə edilir. Müəllim
Paint proqramında alətlərin harada yerləşdiklərini, iş
sahəsini, şəkillərin ölçüləri barədə müxtəlif suallar
verə bilər.
Ümumiləşdirmə və nəticə.
Beləliklə, yeni biliyin kəşfi yolunda son addımı atmaq,
konkret nəticəyə gəlmək və ümumiləşdirməni aparmaq işi
qalır. Bunun üçün şagird əldə olunan bilgiləri
ümumiləşdirməli, həm də gəldiyi nəticəni tədqiqat sualı
ilə irəli sürülmüş fərziyyələrlə müstəqil olaraq
tutuşdurmalıdır. Bu çox mühüm məqamdır. Dərsin
kulminasiyasını isə bilgiləri özləri kəşf etdikləri üçün
şagirdlərin duyduqları bənzərsiz sevinc və məmnuniyyət
hissi təşkil edir.
Müəllim: - Nə üçün Paint qrafik reda
ktorunda çoxlu alət var? Əyri xətt və hava fırçası
alətindən nə vaxt istifadə etmək olar?
Müəllim şagirdlərin cavablarını ümumiləşdirib, onlarla
birlikdə nəticə çıxarır:
* Rəssam şəkil çəkərkən müxtəlif alətlərdən istifadə
etdiyi kimi, Paint proqramında da müvafiq rəsm alətləri
nəzərdə tutulmuşdur. Tez bir zamanda keyfiyyətli şəkil
hazırlamaq üçün bəzən həmin alətlər kifayət etmir.
Məsələn, istədiyiniz xətti karandaş və fırça aləti ilə
çəkmək o qədər də asan deyil.
* Qrafik redaktorda əyri xətləri daha səliqəli çəkmək
üçün xüsusi alətdən - Əyri xətt alətindən istifadə
olunur.
* Hava fırçası adlanan alətin düyməsi vasitəsilə
seçilir. Karandaş və fırça kimi, hava fırçasının da
qoyduğu izin qalınlığını dəyişmək olur. Bu alətdən
istifadə etməklə maraqlı çəkillər çəkmək olar.
* Bəzən rəngi palitradan deyil, rəsmin özündən seçmək
daha əlverişli olur.
Müəllim dərsin əvvəlində irəli sürülən fərziyyələri
xatırladır və onları şagirdlərin fəal iştirakı ilə
qazanılmış biliklərlə müqayisə edir. Şagirdlər tapşırığı
yerinə yetirməzdən əvvəl ayağa qalxır, 1-2 dəqiqə
müəllimin verdiyi komandaları (fiziki hərəkətləri)
yerinə yetirirlər.
Yaradıcı tətbiqetmə və ya ev tapşırığı.
Biliyin mənimsənilməsinin başlıca meyarı onun yaradıcı
surətdə tətbiqidir. Yaradıcı tətbiqetmə biliyi
möhkəmləndirir, onun praktiki əhəmiyyətini şagirdə açıb
göstərir. Buna görə müəllim imkan daxilində şagirdlərə
təklif edə bilər ki, onlar müəyyən məsələlərin həlli,
yaxud hansısa yeni suala cavab tapmaq üçün qazanılmış
bilikləri tətbiq etməyə çalışsınlar. Son nəticədə yaxşı
olar ki, şagirdlərə, onların kəşf etdikləri bilgilərin
yaradıcı surətdə tətbiqinə dair çalışmalar versin ki,
həmin bilgilər həmişəlik onların şüuruna həkk olunsun.
Bu mərhələ vaxt etibarı ilə yalnız bir akademik dərslə
məhdudlaşdırılmaya da bilər, onun həyata keçirilməsi
sonrakı dərslərdə də mümkündür.
Dərsin bu mərhələsində müəllim cütlərlə iş formasından
istifadə edərək rənglənməmiş müxtəlif cizgi filmləri
personajlarının rəsmlərini paylayır. Digər iş vərəqində
isə həmin rəsmlərin hissələrə bölünmüş variantı verilir.
Şagirdlərə rəsmin 9 bərabər hissələrə bölünmüş variantı
isə zərfdə verilir. Verilmiş vaxt ərzində cütlərdən biri
rəsmi rəngləməli, digəri isə hissələrə bölünmüş rəsmi
verilmiş vərəqdə xüsusi damalara yerləşdirməlidir.
Qiymətləndirmə
və refleksiya.
Qiymətləndirmə istənilən fəaliyyətin
təkmilləşdirilməsini təmin edən bir prosesdir.
Şagirdlərin təlim fəaliyyətini qiymətləndirmə və
refleksiya prosesləri onların öz qüsurlarını və
nailiyyətlərini aşkar etməyə, uğur qazanmalarına nələrin
mane olduğunu və nələrin kömək etdiyini
müəyyənləşdirməyə xidmət etməlidir. Buna görə dərs başa
çatdıqdan sonra yerinə yetirilmiş prosedurlardan biri
kimi qiymətləndirmə və refleksiyanı həyata keçirmək
məqsədəuyğun olardı. Bəzən qiymətləndirmə və
refleksiyanı dərsin müxtəlif mərhələlərinə daxil etmək
də olar, bunun özü də təlim prosesinin daha uğurla
keçməsinə kömək edər.
Müəllim müşahidəyə əsasən xüsusi cədvəl, yaxud özünün
tərtib etdiyi digər meyarlar cədvəlinə uyğun hər bir
qrupun (cütlük) təlim məqsədlərinə nə qədər nail
olduğunu qiymətləndirə bilər.
Ev tapşırığı:
İş dəftərindəki 4-cü çalışmanın yerinə yetirilməsi.
|
