|
Böyük Britaniyanın Oksford Universitetinin doktorantı
Leyla Nəcəfzadə ilə söhbət
Oruc MUSTAFAYEV,
"Azərbaycan müəllimi"
o.mustafayev@muallim.edu.az
 Leyla
Nəcəfzadə 1983-cü ildə Bakıda anadan olub. 2000-ci ildə
Bakıdakı 46 nömrəli tam orta məktəbi əla qiymətlərlə
başa vurub. 2004-cü ildə Ali Diplomatiya Kollecini
beynəlxalq münasibətlər ixtisası üzrə bitirərək
bakalavr dərəcəsi alıb. Daha sonra Böyük Britaniyanın
Birmingem Universitetində ali təhsilini davam etdirib.
2012- 2014-cü illərdə Böyük Britaniyanın Oksford
Universitetində magistr təhsili alıb. Müxtəlif illərdə
müvafiq olaraq Azərbaycan və İngiltərədə dövlət və özəl
sektorunda çalışıb. Hazırda "2007-2015-ci illərdə
Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə
Dövlət Proqramı" çərçivəsində Böyük Britaniyanın
Oksford Universitetində şərqşünaslıq ixtisası üzrə
doktorantura təhsili alır. Ailəlidir.
Leyla Nəcəfzadə orta məktəbdə bütün fənlərə maraq
göstərib. Söhbətimizə də elə bununla başladıq:
- Orta məktəb illərində bütün fənlərə diqqət yetirməyə
çalışırdım. Ancaq humanitar fənlərə, o cümlədən xarici
dillərə, xüsusilə ingilis dilinə marağım daha böyük
olub. Məktəb proqramından kənar ingilis və fars
dillərini öyrənirdim. Tələbəlik illərində fransız dilini
də bu siyahıya əlavə edib öyrənməyə başladım. Lakin
ingilis dilini daha dərindən öyrənmək istədiyim üçün ABŞ
Dövlət Departamentinin tələbə-şagird mübadiləsi
proqramına müraciət etdim və qəbul olundum. Nəticədə
ABŞ-ın Texas ştatında bir il ingilis dilində təhsil
aldım və proqramı uğurla bitirərək vətənə qayıtdım.
- Bəs sizdə xaricdə təhsil almaq arzusu nə vaxt yarandı?
- Hələ orta məktəb illərindən xaricdə təhsil almaq
arzusunda olmuşam. Ailə üzvlərim xaricdə təhsil almaq
istəyimi elə ilk gündən müsbət qarşılayıb və bunun üçün
mənə dəstək verib. Ümumiyyətlə, bizim ailədə təhsil
almaq, elm öyrənmək deyərdim ki, hər şeydən əvvəl gəlir.
- Dövlət Proqramında iştirakınızı necə xatırlayırsınız?
- Dövlət Proqramına müraciət və iştirakımla bağlı
prosesə başladığım elə ilk gündən təəssüratlarım müsbət
olub. Öz təcrübəmdən deyə bilərəm ki, istər sənədlərin
qəbulu, istərsə də tələbələrin seçim prosesi zamanı
yalnız şəffaflığın və obyektivliyin şahidi olmuşam.
Sözsüz ki, mənim kimi yüzlərlə, minlərlə azərbaycanlı
gəncin Dövlət Proqramı vasitəsilə xaricdə təhsil alması
və ümumiyyətlə Azərbaycan dövlətinin belə bir təşəbbüsü
olduqca mütərəqqi haldır və hər kəs tərəfindən təqdirlə
qarşılanır. Konkret olaraq təhsil aldığım Oksford
Universitetində Dövlət Proqramı vasitəsilə təhsil
aldığımı deyərkən, istər professorlar, istərsə də
tələbə heyəti tərəfindən bunun xüsusi məmnunluq və qibtə
hissi ilə qarşılandığını görmüşəm. Belə ki, Oksford
Universitetetində belə hallara (xüsusilə dövlət hesabına
təhsil almaqla bağlı) nadir hallarda rast gəlmək olur.
Bu isə o deməkdir ki, dövlət proqramının həyata
keçirilməsi ilə bağlı irəli sürülən təşəbbüs olduqca
müdrik və gələcəyə hesablanmış bir addımdır.
 -
Təhsil sistemimizdə aparılan islahatlara münasibətiniz?
- Xüsusilə, Oksford Universitetində təhsil almağa
başlayarkən Azərbaycan təhsil sistemi ilə buradakı
təlim-tədrisin fərqini tədricən hiss etməyə başlayırsan.
Bizim ali təhsil sistemində ümumi xarakter daşıyan
fənlərə üstünlük verildiyi halda, burada daha çox dərin
və dar ixtisaslaşmaya xüsus diqqət yetirilir. Lakin bu
dərin ixtisaslaşmanın həyata keçirilməsinin özü də bir
neçə və çox yüksək peşəkarlıq və bacarıq tələb edən
mərhələlərdən keçməlidir. Hesab edirəm ki, Təhsil
Nazirliyinin son iki il ərzində təhsil sahəsində
apardığı islahatlar və yeniliklər milli təhsilimizin
inkişafı və onun dünya standartlarına
uyğunlaşdırılmasına hesablanıb və tərəqqiyə doğru aparır.
Ümumiyyətlə, təhsil sistemi dinamik bir sistemdir və
daim yenilik və islahatlar tələb edir. Bu gün dünyanın
qabaqcıl təhsil ocaqlarından hesab edilən və öz
mühafizəkarlığı ilə seçilən Oksford Universitetində də
təlim-tədris prosesi yerində dayanmır, daim islahatlara
və yeniliklərə məruz qalır.
- Tələbə həyatınızdan məmnunsunuzmu?
- Oksfordda tələbə həyatı olduqca maraqlı, dinamik,
təlim-tədris baxımından rəngarəng və deyərdim ki,
müəyyən mənada gərgindir. Təhsil yükü ilə bağlı olan
gərginlik xüsusilə tədris semestrinin sonunda imtahanlar
ərəfəsində daha da yüksəlir. İmtahanlara qoyulan tələb
yüksək olduğundan bütün tələbələr səylə, gərgin şəraitdə
çalışırlar. Belə ki, hamı imtahanlardan yaxşı nəticə
əldə etmək istəyir. Təbii ki, çalışqan, gecə-gündüz
səylə çalışan tələbələr zəhmətlərinin bəhrəsini
imtahanlardan yüksək nəticə əldə etməklə alır. İmtahan
nəticələrini isə universitet tələbələri xüsusi zövq,
çal-çağır və canfəşanlıqla qeyd edirlər. Belə "imtahan
bayramları" bəzən bir neçə gün davam edir.
Az da olsa boş vaxtlarım təbii ki, olur. Adətən boş
vaxtlarımı mütaliəyə və Oksford Universitetinin
məktəbəqədər təlim-tərbiyə müəssisəsinə gedən 3 yaşlı
qızıma həsr edirəm.
- Ölkənin ən qədim universiteti barədə nə deyə
bilərsiniz?
- Bildiyiniz kimi, təhsil aldığım ali məktəb
İngiltərənin Oksfordşir qraflığında olan Oksford
şəhərində yerləşir. Tarixi qədim olan Oksford şəhərinin
demək olar ki, böyük qismi universitetin tərkib hissəsi
olan kolleclərdən ibarədir. 38 kollecdən ibarət olan
Oksford Universitetinin hər bir kollecinin öz yaranma
tarixçəsi var və bunlar bir-birindən maraqlıdır. Bəzi
kolleclər vaxtilə dini, teoloji təhsil vermək məqsədilə
yaradılsa da, tədricən zamanın tələbi ilə dünyəvi
təhsil verməyə başlayıb. Oksford Universitetinin
Şərqşünaslıq İnstitutunda islamşünaslıq sahəsi üzrə elmi
tədqiqat aparıram. Doktorluq işimin mövzuzu Azərbaycanla
bağlıdır və erkən orta əsrlər dövründə İslam dininin
bölgəyə gəlişi ərəfəsində Qafqaz Albaniyasında
ictimai-siyasi vəziyyət haqqındadır. Elmi tədqiqat
işimlə bağlı hazırda universitetin Şərqşünaslıq
İnstitutunun yüksək ixtisaslı müəllimlərindən ərəb
dilini öyrənirəm.
- Oksfordda tədris mühiti necədir?
- Oksford Universitetində tədris mühiti və prosesi elmi
fikir baxımından sərbəst olduğu qədər tələbkar olması
ilə seçilir. Mühazirələrə qatılmaq məcburi xarakter
daşımasa da, həmin mühazirələr nəticəsində əldə ediləcək
biliyin qiymətləndirilməsi baxımından davamiyyət olduqca
vacib hesab edilir. Belə ki, mühazirələrin materialını
sonradan da əldə etmək olar, lakin həmin materialların
öyrənilməsinin metodları və praktiki tətbiqini yalnız
dərs prosesində iştirak etməklə mənimsəmək mümkündür.
Əks halda, həmin materiallar böyük həcmdə olduğundan
lazımi nəticəni imtahanlarda göstərməyə bilərsən.
İmtahanlar bir qayda olaraq mərkəzləşdirilmiş qaydada
keçirilir və müxtəlif ixtisasların tələbələri eyni
vaxtda universitetin "İmtahan Məktəbi" adlı xüsusi
binasında sınağa çəkilir. İmtahan günü universitet üçün
möhtəşəm və yaddaqalan andır. Tələbələr imtahan
keçirilən binaya böyük izdihamla və onları kənarda seyr
edən yaxınlarının xeyir-duaları ilə böyük məsuliyyət və
həyəcan hissilə daxil olurlar. Xüsusi ayrılmış zallarda
imtahan prosesi çox ciddi nəzarət altında keçirilir.
Deyərdim ki, imtahan həyəcanı Oksford tələbəsinin
həyatının bəlkə də ən çətin və məsuliyyətli anıdır. Amma
bütün bu gərginliklə yanaşı Oksford Universitetinin ən
maraqlı xüsusiyyəti ondadır ki, burada tələbələrə
(xüsusilə doktorluq dərəcəsini almaq istəyən tələbələrə)
çox böyük azadlıq verilir. Burada professorlar (elmi
rəhbərlər) öz tələbələri ilə vaxtaşırı qeyri-formal
mühitdə söhbətlər aparır, biliklərin daha dərindən
mənimsənilməsini, eləcə də elmi fikir azadlığını təşviq
edirlər. Bu da, öz növbəsində, ruh yüksəkliyi yaradır
və tələbələrin tədqiq etdikləri mövzuya sevgi hissini
daha da artırır.
- Tələbələrin elmi tədqiqatlarda iştirakı barədə...
- Bir qayda olaraq, universitetdə tələbənin elmi
tədqiqat aparması üçün bütün zəruri texniki imkanlar
yaradılır və xidmətlər göstərilir. Elmi rəhbərlər
tələbəyə elmi yaradıcılıq sərbəstliyi versələr də,
müntəzəm surətdə məsləhət və tövsiyələrini təqdim edir
və demək olar ki, istənilən vaxt tələbənin onunla
ünsiyyət yaratmasına şərait yaradır və bunu təşviq edir.
Belə ki, tələbənin dəyərli və sanballı elmi tədqiqat
aparması elmi rəhbərin universitetdə və ümumiyyətlə elmi
ictimaiyyət arasında nüfuzunun artmasına olduqca müsbət
təsir edən amildir.
- Britaniya təhsil sistemində hansı xarakterik
yenilikləri qeyd edə bilərsiniz?
- Ümumiyyətlə, Britaniya təhsil sistemində təlim-tədris
prosesi tələbəyə xidmət üzərində qurulub. Bir növ, hamı
və hər şey tələbəyə xidmət üçündür. Hesab edirəm ki,
Oksford Universiteti timsalında Britaniya təhsil
sistemində xüsusi qeyd edə biləcəyimiz müsbət xarakter
bu və ya digər elmi problemin dərindən, obyektiv
və köklü surətdə araşdırılması zamanı tətbiq edilən
kriteriyalardır. Belə ki, araşdırma tənqidi, təhlil
xarakteri daşımalı və ən əsası isə bu və ya
digər ideologiyanın təsirindən hər vəchlə kənarda
saxlanılmalıdır. Başqa sözlə, Oksford təhsil sistemi
araşdırmalar zamanı yalnız həqiqəti üzə çıxarmağı
qarşısına məqsəd qoyur. Həqiqəti və elmi tarazlığı
heç bir şeyə qurban vermir. Başqa sözlə, Oksfordun
verdiyi bilik yalnız həqiqətə söykənməlidir.
- Britaniyada tələbələr kreditlərdən yararlana bilirlər?
- Oksford Universitetinin nümunəsində deyə bilərəm ki,
yerli britaniyalı tələbələrin tələbə kreditləri alması
geniş xarakter daşıyır. Bir qayda olaraq, xüsusi
istedad və bacarıqlara malik olan əcnəbilər
universitetin müxtəlif təqaüd proqramlarından yararlana
və burada təhsil ala bilərlər.
- Gənclərimizin xaricdə təhsil almaq səylərinə necə
baxırsınız?
- Azərbaycanlı gənclərin xaricdə təhsil almaq səylərini
alqışlayıram və mümkün qədər belə imkanlardan
yararlanmağa çağırıram. Bu, ən azı bizim milli təhsil
sistemi ilə xaricdəki təhsil arasında müqayisə aparmağa,
müsbət cəhətləri mənimsəməyə imkan yarada bilər. Bu həm
də nəticə etibarilə ölkəmizin elmi potensialının
beynəlxalq aləmə çıxarılması istiqamətində geniş
imkanlar aça bilər. Hesab edirəm ki, xaricdə təhsilin
üstün cəhətlərindən bəhrələnmək üçün gərək tələbə fərd
olaraq həmin prosesi keçsin.
Böyük Britaniyada Azərbaycan diasporasının keçirdiyi
tədbirlərdə fəal iştirak edən L.Nəcəfzadə söhbətimizin
bu yerində Oksford Universitetinin dahi Azərbaycan
şairi Nizami Gəncəvinin adını daşıyan Nizami Gəncəvi
adına Azərbaycanşünaslıq və Qafqazşünaslıq Mərkəzinin
fəaliyyətinə də toxundu.
- Yeri gəlmişkən, Azərbaycanla bağlı tədbir və
təşəbbüslərdən söz düşmüşkən artıq bir müddətdir ki,
oxuduğum Oksford Universitetinin Nizami Gəncəvi adına
Azərbaycanşünaslıq və Qafqazşünaslıq Mərkəzinin
fəaliyyətini qeyd edərək ondan bəhs etmək istərdim. Ötən
il M.V.Lomonosov adına MDU-nun Bakı filialının rektoru,
AMEA-nın müxbir üzvü, professor Nərgiz Paşayeva
Oksford Universitetinə səfər edərək belə bir Mərkəzin
yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etdi və universitetin
rəhbərliyi ilə anlaşma memorandumu imzaladı. Mən də
Mərkəzin fəaliyyətə başlaması münasibətilə keçirilən
açılış tədbirində iştirak edərək özümü universitetin
şərqşünaslıq fakültəsinin yeganə azərbaycanlı tələbəsi
kimi professor N.Paşayevaya təqdim etdim. Belə bir
təşəbbüsün həyata keçirilməsinin sevindirici hal
olduğunu söylədim. Belə ki, Mərkəzin fəaliyyətə
başlamasına qədər universitetdə ölkəmiz və yerləşdiyimiz
Qafqaz bölgəsi dərindən öyrənilmirdi. Beləliklə, Mərkəz
vasitəsilə azərbaycanşünaslıq da bundan sonra ayrıca
elmi tədqiqat istiqaməti kimi öyəniləcək. Bu, çox
müsbət və ölkəmiz üçün qürurverici haldır. Həmçinin
sevindirici haldır ki, artıq universitetin tərkib
hissəsi kimi fəaliyyətə başlayan Mərkəzin rəsmi
vebsaytı bir müddətdir fəaliyyət göstərir. Yeri
gəlmişkən, iyun ayının 6-da Mərkəz universitetdə ilk
tədbirini - elmi-praktiki konfrans keçirdi və orada
Britaniya ilə yanaşı, Avropanın bir sıra aparıcı
universitetləri, o cümlədən Azərbaycandan olan tanınmış
alim və professorlar iştirak edirdi. Konfransın mövzusu
isə yeni elmi tədqiqat istiqaməti olan
azərbaycanşünaslığa aid olduğundan böyük maraqla
qarşılanmışdı.
- Sizcə, təhsildə uğur əldə etməyin sirri nədədir?
- Zənnimcə, təhsildə uğur əldə etməyin əsas sirri həvəs
və çalışqanlıqdan ibarətdir. Əlbəttə ki, ailədən gələn
dəstək də vacib məsələdir. Yaxın ailə üzvlərim mənə daim
dəstək olublar. Bu dəstək təbii ki, insanı ruhlandırır
və elmə, təhsilə həvəsi artırır. Belə olan halda hər bir
sahədə, o cümlədən təhsildə də uğur əldə etmək olar.
- Gələcək planlarınız?
- Əlbəttə ki, ilk növbədə, ən böyük arzum Oksford
Universitetində başladığım doktorantura təhsilimi başa
vurmaq və Dövlət Proqramı vasitəsilə mənə verilmiş
etimadi doğrultmaqdır. Bundan əlavə, gələcəkdə peşəkar
bir şərqşünas alim kimi Azərbaycanı layiqincə təmsil
etməyi arzulayıram. |
