|
Şəhla BALAYEVA,
"Sağlam təhsil-sağlam millət" layihəsinin gigiyena üzrə
ekspertlər qrupunun rəhbəri,
ATU-nun uşaq və yeniyetmələr gigiyenası kafedrasının
dosenti
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Milli Təhsil
Texnologiyaları Mərkəzi ilə birgə reallaşdırdığı "Sağlam
təhsil - sağlam millət" layihəsi çərçivəsində Azərbaycan
Tibb Universitetinin ekspertlər qrupu təhsilalanların
fiziki və psixi inkişafına, sağlamlıq vəziyyətinə mənfi
təsir göstərən amillərin araşdırılması və onların aradan
qaldırılması məqsədilə bir sıra işlər həyata keçirmişlər.
Layihə çərçivəsində ekspertlər qarşısında qoyulan ilk
vəzifə təhsilalanların sağlamlıq vəziyyətinin hazırkı
durumunu və təhsil şəraitini öyrənmək idi. Bununla
əlaqədar olaraq bir neçə istiqamətdə işlər
planlaşdırılmışdır. Məktəblilərin mövcud sağlamlıq
vəziyyətini və təlim-tərbiyə şəraitini araşdırmaq üçün
2013/2014-cü tədris ilində Bakı şəhəri məktəblilərinin
sağlamlığının monitorinqi həyata keçirildi. Monitorinq
zamanı şagirdlərin fiziki, sinir-psixi inkişafı,
sağlamlıq səviyyəsi öyrənilmiş, tədris şəraiti təhlil
edilmişdir. Müayinələrdə pediatr, oftalmoloq,
nevropatoloq, gigiyenaçılar və psixiatrlar iştirak
etmişlər. 2014-cü ilin may-iyun aylarında Bakı şəhərinin
5 ümumtəhsil müəssisəsində 2600-ə yaxın I, V və X-XI
sinif şagirdləri tibbi müayinədən keçirilmişdir.
Müayinələrin nəticələri təhlil edildikdə məlum oldu ki,
ibtidai siniflərlə müqayisədə orta və yuxarı sinif
şagirdləri arasında sağlamlıq problemi olan şagirdlər
daha çoxdur. Belə ki, yaş artdıqca uzaqdan görmə itiliyi,
qamət problemləri, fiziki inkişaf çatışmazlıqları olan
məktəblilərin faizi artır. Buraxılış siniflərində
uzaqdan görmə itiliyi problemi olan məktəblilərin
sayının 45 faizə çatdığı aşkar edilmişdir.
Oğlan və qızların fiziki inkişaf səviyyəsi göstəriciləri
təhlil edilərkən aşkar edilmiş faktlar xüsusilə diqqət
cəlb edir. Belə ki, buraxılış siniflərində qızlarda
fiziki inkişafın pozulması halları 20 faiz təşkil etdiyi
halda, oğlanlarda bu 40 faiz olmuşdur. Faktlar onu
göstərir ki, eyni təhsil şəraitində oğlanların fiziki
inkişafında problem qızlardan iki dəfə daha çoxdur.
Yaranmış vəziyyəti onunla izah etmək olar ki, oğlanların
sağlam olması üçün qızlardan 3-5 dəfə daha çox hərəkətə
ehtiyacları vardır.
Aparılan araşdırmalar əsasında Təhsil Nazirliyinin
təşəbbüsü ilə təhsilalanların sağlamlığı baxımından
əhəmiyyətli tövsiyə sənədləri hazırlanmışdır. Həmin
sənədlər ümumi təhsil müəssisələrinin maddi-texniki
bazası, mebellər, sinif tərtibatı, avadanlıqlar,
ləvazimatlar, otaqların işıqlandırılması, mikroiqlimi,
habelə məktəblilərin qidalanması ilə bağlı irəli sürülən
tələbləri əks etdirir. Bu tövsiyə sənədləri məhz
bilavasitə ümumtəhsil məktəblərində sağlam təhsil
mühitinin yaradılması üçün nəzərdə tutulmuşdur.
2014/2015-ci tədris ilində təhsilalanların sağlamlıq
vəziyyətinin dəyişilməsi dinamikasını öyrənmək üçün üç
mərhələli müayinə həyata keçirildi. Müayinələr Bakı və
Sumqayıt şəhərlərinin 6 ümumtəhsil məktəbinin 15
birinci sinfində tətbiq edilən sağlam təhsil
texnologiyalarının səmərəliliyi vəziyyətinin, "Sağlam
təhsil sinif"lərində oxuyan şagirdlərin tədris ili
ərzində psixi-fiziki sağlamlıq dinamikasının
öyrənilməsi məqsədi ilə təşkil olunmuşdu. Belə
siniflərin nəticələrini sağlam təhsil texnologiyaları
tətbiq edilməyən siniflərin nəticələri ilə müqayisəli
təhlil etmək üçün qeyri-pilot birinci siniflərdə də
oxşar müayinələr aparılmışdır.
Qeyd edilməlidir ki, "Sağlam təhsil sinif"lərində tədris
şəraiti (hər şagirdə düşən sahə, boy ölçülərinə uyğun
parta, mebel və avadanlıqların yerləşdirilməsi, təbii və
süni işıqlanma səviyyəsi) gigiyenik normalara müvafiq
təşkil edilmişdir. Şagird masaları həm qismən oturaraq,
həm də ayaqüstə çalışmaq imkanı yaradır.
2014/2015-ci tədris ilinin oktyabr ayında Bakı şəhərinin
5 və Sumqayıt şəhərinin 1 ümumtəhsil məktəbində
müayinələrin ikinci mərhələsi, yanvar ayında isə 3-cü
mərhələsi həyata keçirilmişdir.
Üçüncü mərhələdə yalnız birinci sinif şagirdləri müayinə
edilərək, nəticələri müqayisəli təhlil olunmuşdur.
Təhlilə əsasən ilkin olaraq belə nəticəyə gəlmək olar
ki, "Sağlam təhsil sinif"lərində yaradılan sağlam tədris
şəraiti - uşaqların fizioloji xüsusiyyətlərinə uyğun
olan mebel və digər avadanlığın istifadəsi, sinifdə
şagird sayının optimallaşdırılması, hərəki fəallıq,
gigiyenik normativlərə uyğun işıqlanma təhsilalanların
fiziki və psixi inkişafına müsbət təsir göstərir və
əvvəldən bu istiqamətdə yaranmış bir sıra sağlamlıq
problemlərinin azalmasına zəmin yaradır.
"Sağlam təhsil sinif"lərində tədrisin təşkili
şagirdlərin iş qabiliyyətinin yüksək səviyyədə
saxlanılması, onların intellektual və fiziki cəhətdən
daha yaxşı inkişaf etməsi və emosional vəziyyətlərinin
yaxşılaşması üçün əlverişlidir.
Müayinə edilən məktəblilərin sağlamlıq vəziyyətləri ilə
əlaqədar olaraq valideynlərin məlumatlandırılması da
diqqətdə saxlanılan məsələlərdən olmuşdur. Həkimlər
qrupunun "Sağlam təhsil sinif"lərində təhsil alan
şagirdlərin valideynləri ilə görüşləri keçirilmişdir.
"Sağlam təhsil-sağlam millət" layihəsinin
tibbi-gigiyenik blokunun rəhbəri, ATU-nun professoru
Hüseyn Qabulov tərəfindən koordinasiya olunan
məktəblilərın sağlamlığının monitorinqində universitetin
müvafiq kafedralarının əməkdaşları bilavasitə iştirak
etmişlər. Görüşlər zamanı valideynlərə övladlarının
sağlamlığının qorunması yolları ilə bağlı profilaktik
məsləhətlər verilmişdir. |
