|
Afət SÜLEYMANOVA,
Təhsil Nazirliyinin Pilot layihələrlə iş sektorunun
aparıcı məsləhətçisi
 2014-2015-ci
dərs ilindən "Sağlam təhsil-sağlam millət" layihəsi
çərçivəsində Bakı və Sumqayıt şəhərlərinin 6
ümumtəhsil məktəbinin 15 birinci sinfində "Sağlam
təhsil sinfi" yaradılıb. Sağlam təhsil
texnologiyalarına verilən əsas tələblər layihənin elmi
məsləhətçisi, Rusiya Yaradıcı Pedaqogika Akademiyasının
həqiqi üzvü, professor Vladimir Filippoviç Bazarnıy
tərəfindən təqdim edilib. Bu müddət ərzində sağlam
təhsil texnologiyalarının nəzərdə tutulduğu şəkildə
tətbiqinə nail olmaq üçün müəllimlərlə müvafiq iş
aparılıb.
Məlum olduğu kimi, sağlam təhsil texnologiyaları
V.F.Bazarnıy tərəfindən iki istiqamətdə təqdim
edilmişdir:
I istiqamət daha çox tibbi-gigiyenik məqsəd daşıyır.
Təlim prosesində bu istiqamət üzrə şagirdlərin
düşünülmüş şəkildə fiziki və emosional fəallığı təmin
edilir. Bunun üçün sinfin tərtibat və təchizatına bir
sıra elementlər (hündür masalar, göz trenajorları,
reaksiya avadanlıqları, asqılar, panarama effekti)
əlavə edilmişdir. Müəllimlər təlim prosesində verilmiş
tövsiyələr üzrə müxtəlif fəaliyyətlərin vaxtlı-vaxtında
və lazımınca yerinə yetirilməsi üçün aşağıda qeyd
olunan şəraiti yaradırlar:
- Dərsin hər on beşinci dəqiqəsində şagirdlərin yerinin
(oturacaqlı masalardan hündür masalara və əksinə)
dəyişdirilməsi;
- Yerdəyişmənin birinci on beş dəqiqəsində reaksiya
vərdişlərinin formalaşdırılması;
- Yerdəyişmənin ikinci on beş dəqiqəsində göz trenajoru
üzrə iş;
- Təlim prosesində sinifdəki dörd asqıdan düzgün
istifadə.
II istiqamət təlimin tamlığını və inteqrativliyini təmin
etmək məqsədi daşıyır. Bu məqsədin əldə olunması üçün:
- Təlimin dərin təəssüratlar üzərində qurulması,
- Problemin həlli məqsədi ilə şagirdlərin əl işi kimi
(çəkmə, rəngləmə, yapma, kompozisiyalar və
konstruksiyalar qurma) yaradıcı fəaliyyətə cəlb
edilməsi,
- Təsviri, nəqli, mühakimə xarakterli nitq
bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi,
- Aşağı siniflərdə ayrı-ayrı fənlərin məzmun
standartlarında nəzərdə tutulmuş bilik və bacarıqların
inteqrasiyasının süjet üzrə təşkil olunması
istiqamətlərində iş aparılır. Yuxarı siniflərdə bunu
layihəyə əsaslanan təlim (LƏT) texnologiyaları üzrə
inteqrasiya etmək olar.
Qeyd edilənlər proqressiv və konstruktiv təlim
prinsipləri ilə bir çox məqamlarda üst-üstə düşsə də
bu təlim texnologiyalarında şagirdin
fiziki-idraki-emosional fəallığının tam və sistemli
təşkili, həmçinin idarə edilməsi mexanizmləri təqdim
edilir. Bu texnologiyaları sadalanan mütərəqqi təlim
prinsiplərindən də fərqləndirən əsas cəhət də məhz
budur. Öyrənmənin təşkili insan orqanizmində baş verən
aşağıdakı kimi fiziki-fizioloji və psixi proseslərə
əsaslanır:
1.Təəssüratlanma- dərin təəssüratlanmanı təmin etmə;
2. Əl işi- əllərin vasitəsi ilə yaratmağa imkan vermək;
3.Nitq quruculuğu- nitqin vasitəsi ilə ifadə etməyə
şərait yaratmaq.
Onu da qeyd edək ki, sağlam təhsil texnologiyalarının
iki modeli işlənib hazırlanmışdır:
I model (sadələşdirilmiş) təlimin yalnız
tibbi-gigiyenik tövsiyə və təlimatlara riayət etməklə
təşkilini, II model (əsas) isə həm tibbi-gigiyenik, həm
də didaktik baxımdan tövsiyə və təlimatlara riayət
etməklə təlimin təşkilini nəzərdə tutur.
Sağlam təhsil texnologiyalarının tətbiqinə nail olmaq
üçün kadr hazırlığı ilə bağlı bir neçə mərhələdə müəyyən
işlər aparılıb. I mərhələdə rusiyalı alim
V.F.Bazarnıyın iştirakı ilə müəllimlərlə ikigünlük
seminar keçirilib.
II mərhələdə müəllimlərə işin təşkili və sualların
yaranması üçün vaxt verilib. Dərs ili başlanandan sonra
müəllimlərin fəaliyyəti siniflərdə quraşdırılmış
kameralarla izlənib, zərurət yarandıqda onlara istiqamət
verilib.
Növbəti - III mərhələdə müraciət edən müəllimlərə əlavə
dəstək üçün onlarla bir neçə görüş keçirilib. Sonra belə
gorüşlərin mütəmadi xarakter alması təmin olunub.
Tədbirlərdə pilot siniflərdə dərs deyən sinif
müəllimləri və gələcəkdə metodist kimi fəaliyyət
göstərəcək müxtəlif ali təhsil müəssisələrinin (ADPU,
AMİ, ATPİ) mütəxəssisləri, daha sonra isə ingilis dili,
informatika, dördüncü sinifdə dərs deyən sinif
müəllimləri, bəzən də fiziki tərbiyə müəllimləri iştirak
ediblər.
IV mərhələdə tövsiyə və təlimatlar üzrə aparılan
işlərin müzakirəsi üçün "dəyirmi masa"lar keçirilib. Bu
mərhələdə müəllimlərə daha yaxından dəstək olmaq
məqsədilə bəzi tövsiyələr dil və üslub baxımından
sadələşdirilib.
V mərhələdə tövsiyə və təlimatlarla işin ilkin mərhələsi
başa çatandan sonra dərslərin süjet üzrə
planlaşdırılması bacarıqlarının formalaşması ilə bağlı
işlərə başlanılıb.
VI mərhələdə təqdim edilən şərtlər nəzərə alınmaqla dərs
planı hazırlamış bir müəllim, müəllim obrazında, digər
müəllim və metodistlər isə şagird obrazında olmaqla
dərs planlarının tətbiqi üzrə işlər aparılıb. Həmçinin
Azərbaycan Beynəlxalq Məktəbinin (TİSA) mütəxəssisləri
Fəridə Əliyeva və Cim Hammer şənbə görüşlərinə dəvət
edilib, müəllimlər üçün "İnteqrativ təlim" mövzusunda
təlim məşğələləri də təşkil edilib.
Nəhayət, sonuncu-VII mərhələdə ilk gündən bütün
görüşlərdə iştirak etmiş və sağlam təhsil
texnologiyalarının metodik incəliklərini əxz edən ali
təhsil müəssisələrinin mütəxəssisləri ilə müqavilə
bağlanıb və onlar müəllimlərə metodik dəstək göstərmək
üçün ayrı-ayrı pilot məktəblərə təhkim ediliblər.
Metodistlərin məktəblərə getməsi, dərs müşahidələri,
dərslərin təhlili, yeni dərs planlarının müzakirəsi və
boşluqların aradan qaldırılmasına dəstək qısa zamanda
ciddi irəliləyişlərlə nəticələnib.
Layihə ilə bağlı aparılan maarifləndirmə işləri,
valideyn-müəllim münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi də
diqqətdə saxlanılan məsələlərdən olub.
Hər şənbə bir məktəbdə olmaqla layihə tətbiq olunan 6
ümumtəhsil məktəbin "Sağlam təhsil sinif"lərinin
müəllimləri valideynlərin maarifləndirilməsi işinin
təşkili mexanizmlərini də öyrəniblər. Seminar boyu
valideyn və müəllim əməkdaşlığının əhəmiyyətini qabardan
praktik tapşırıqlar üzrə işlər aparılıb, hər
valideynin peşə və ixtisasından irəli gələrək məktəbə
verə biləcəyi töhfələr barədə müəllim və
metodistlərlə birgə məqsədyönlü müzakirələr təşkil
edilib. Nəticədə pilot sinif müəlliminin valideynlə iş
üzrə fəaliyyət planı tərtib olunub.
Müşahidələr göstərdi ki, "Sağlam təhsil sinif"lərinin
valideynləri bu siniflərə ciddi dəstək veriblər.
Nəticə olaraq qeyd edə bilərik ki, may ayında Bakıda
səfərdə olan layihənin elmi məsləhətçisi V.F.Bazarnıy
müəllim hazırlığı istiqamətində aparılan işləri və
dinlənilən dərsləri yüksək qiymətləndirib.
2015-2016-cı tədris ilindən layihəyə qoşulan birinci
sinif müəllimləri ilə sağlam təhsil texnologiyalarının
ikinci (didaktik) istiqaməti üzrə işin aparılması
nəzərdə tutulmur. Həmin siniflərdə yalnız sağlam təhsil
texnologiyalarının birinci (gigiyenik) istiqamətinin
tətbiqi planlaşdırılır. Cari dərs ilində didaktik
istiqamətdə iş aparılan siniflərdə isə növbəti il daha
çox müşahidələrin təşkili, texnologiyaların ildən-ilə
effektivliyi vəziyyətinin izlənməsi, zərurət yarandığı
təqdirdə müvafiq dəstəyin verilməsi nəzərdə tutulur. |
