|
Rüfət ƏLİYEV,
Təhsil Nazirliyinin Təhsilin inkişafı proqramları
şöbəsinin pilot layihələrlə iş sektorunun müdiri
 XXI
əsrin məktəbi, təhsili necə olmalıdır? Necə edək ki,
məktəb cəmiyyətdə gedən proseslər baxımından daha
mütəşəkkil olsun, ehtiyac və tələbatlara cavab versin?
Düşünürəm ki, uşaqlıq dövründə "məktəb təhsilinin əsas
məqsədi nədir" sualının cavabı hələ də açıqdır...
Məktəb rəhbərləri ilə birlikdə bu məsələlər üzərində
düşünən zaman müxtəlif fikirlərlə yanaşı uşaqların
sağlamlığının və təhlükəsizliyinin qorunması, müdafiəsi
məsələsinin daha da önə çəkilməsini təklif etdim. İlkin
reaksiya belə oldu: "Sizcə məktəbin buna gücü çatar?".
Onları nə narahat etdiyini mən anladım.
Məsələ yalnız məktəbi idarə etməkdə deyildi. Əsas məsələ
insanın uşaqlıq dövründə, ailə ilə yanaşı ilk növbədə
məktəbin və ümumilikdə təhsil sisteminin oynadığı rolu
dərk etməkdən ibarət idi. Fiktimcə, əslində yalnız bizim
cəmiyyətimizdə, yaxud keçmiş Sovetlər İttifaqı məkanında
deyil, həm də bütün sivil cəmiyyətlərdə bu baxımdan
ciddi boşluqlar mövcuddur.
Təhsil Nazirliyi və Milli Təhsil Texnologiyaları
Mərkəzinin birlikdə həyata keçirdiyi "Sağlam
təhsil-sağlam millət" layihəsi çərçivəsində aparılan
işlər barədə təhsil ictimaiyyətinin maarifləndirilməsi
məqsədi ilə "Azərbaycan müəllimi" qəzetində xüsusi
rubrika açılmışdır. Düşünürəm ki, bütövlüklə
ictimaiyyətin daha çox məlumatlandırılması üçün "Sağlam
təhsil-sağlam uşaqlar- sağlam gələcək" mövzusu ilə bağlı
televiziya verilişlərinin də yayımlanmasının vaxtı artıq
çatmışdır. Onu da qeyd etmək çox vacibdir ki, "oturaq
təlim və oturaq həyat tərzi"nin "ayaq üstə təlim və
ayaq üstə həyat tərzi" ilə əvəz edilməsi ideyasının
müəllifi, 6000-dən çox göz əməliyyatı keçirən
oftalmoloq-həkim Rusiya Federasiyasının akademiki
Vladimir Filippoviç Bazarnıy "Sağlam təhsil-sağlam
millət" layihəsinin elmi məsləhətçisidir. Layihənin
həyata keçirilməsinə onunla yanaşı bu ideya və dəyərləri
dərk edən və qəbul edən Azərbaycanın peşəkar
mütəxəssisləri də cəlb olunub.
Uşaqların gənc yaşlarında görmə problemlərinin yüksələn
xətt üzrə artdığını görən V.F.Bazarnıy onun səbəblərini
öyrənmək üçün uşaqların həyat tərzini tədqiq etməyə
başlamış, eyni zamanda uşaq tərbiyəsi ilə bağlı
tərbiyənin çoxəsrlik tarixini araşdırmışdır. Nəticələr,
tədqiq olunmuş faktlar inandırıcıdır: "Oturaq həyat
tərzi" bütün insanların sağlamlığına dağıdıcı təsir
göstərir! Enerji üzrə fizika, kimya, biologiya, insan
anatomiyası qanunları bu qənaətlərin əsasını təşkil edir.
Təəssüf ki, dünyanın yaranması və insanın təbiətlə
qarşılıqlı münasibəti baxımından əhəmiyyətli olan bu
anlayışlara məktəb təhsilinin məzmununda gərək
olduğundan az vaxt və diqqət verilir. Məktəb isə
maarifləndirilməmiş ailələrlə birgə belə həyat tərzini
uşaq yaşlarından onlara tərbiyə edir. Övlad tərbiyəsinin
tarixi kökləri ilə bağlı, valideyn icmasının, habelə
ailə qurmağa hazırlaşan gənclərin maarifləndirilməsi
işlərini genişləndirmək günün tələbidir. Onlar nəhayət
dəqiq bilməlidirlər ki, ailə uşaq deməkdir və
valideynlərin ən azı, qocalıq dövründəki (bu da
qaçılmazdır) taleyi övladlarının əlindədir. İnsanın
intellektual yetkinliyi və millətin, xalqın, ölkənin
necə olması onun uşaqlıq dövründə inkişafı prosesində
formalaşır. Məhz bu dövrdə insanın dəyərləri, daxili
dünyasının "ekologiyası" həyatla əlaqəli şəkildə
proqramlaşdırılır. Düşünürəm ki, "Sağlam təhsil-sağlam
millət" layihəsi və onun tərəfdarları doğru yoldadırlar.
Özümə görə buna sübut və əsas öz 40 illik məktəb təhsili
sahəsində rəhbərlik təcrübəsidir. Bu, təhsilin ən
əhəmiyyətli mərhələlərindəndir. Hətta bu gün, bu
ideyaların çoxsaylı fakt və dəlillərlə 100 % təsdiq
edildiyinə, uzun illər sınaqdan çıxmış və özünü
doğrultmuş təhsil modellərin, təlim texnologiyaları və
mexanizmlərin real nəticələrinə baxmayaraq həm
təhsildə, həm də tibb sahəsində ənənəvi modellərin
tərəfdarları təpki göstərirlər.
Bu gün Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
çoxsaylı innovasiyalardan ən çox məhz bu məsələni öz
hədəfinə çevirməsi əsaslı, köklü dəyişikliklərə gətirib
çıxaracaqdır. "Ayaq üstə yaşam tərzi" insanın intellekti
və intellektual bacarıqlarının inkişafı ilə bilavasitə
bağlıdır. Ən mühüm olanı isə odur ki, bütün bu
məsələlərdə V.F.Bazarnıy insan tərbiyəsi ənənələrinin
minillik tarixdən süzülüb gəlmiş təcrübənin təhlilindən
irəli gələn konkret faktlara və nəticələrə əsaslanır.
Həmin ənənələr bizim milli, xalq tərbiyə təcrübəsində də
mövcuddur. |
