|
Rüfət RİZAYEV,
Bakı şəhəri, akademik Zərifə Əliyeva adına liseyin tarix
müəllimi,
"Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi
VII SİNİF
AZƏRBAYCAN TARİXİ FƏNNİ
Mövzu:
Slavyanların Azərbaycana hərbi yürüşləri.
Alt-standartlar:
1.1.1. Mühüm hadisə, proses və təzahürlərin xronoloji
çərçivələrini müqayisə edir.
2.1.2. Dövrə aid xəritə və xəritə-sxemlərdəki müxtəlif
tarixi hadisə, proses və təzahürlərə dair məlumatları
izah edir.
3.1.2. Azərbaycanda dövlətçilik ənənələrinin inkişaf
xüsusiyyətlərini dəyərləndirir.
Məqsəd:
1. Slavyanların və digərlərinin qarətçi yürüşlərinin
xronoloji çərçivələrini müqayisə edir.
2. X əsrdə Azərbaycana xarici yürüşlərin səbəblərini
izah edir.
3. Feodal dağınıqlıq dövrlərinin keçilməsində
çətinliklərin xüsusiyyətlərini dəyərləndirir.
Təlim forması:
Qruplarla iş.
Təlim üsulu:
Əqli hücum, ümumi diskussiya.
İnteqrasiya:
Ümumi tarix 1.1.1; 2.1.1 ; 3.1.2., Coğrafiya 1.3.1.
Resurslar:
iş vərəqləri, xəritə, dərslik, marker.
Dərsin gedişi: Motivasiya. Salamlaşma. Əvvəlki mövzunun
təkrarı. Motivasiya üçün aşağıdakı slaydlar nümayiş
olunur:
Müəllim əvvəl verilmiş şəkillər ətrafında şagirdlərlə
müzakirə aparır. Yönəldici suallarla şagirdlərə
müraciət edilir:
1. Bu təsvirlər haqqında nə demək olar?
2. Bu gəmilər nə qədər adam tuta bilər?
3. Bu hərbi gəmilərdir, yoxsa ticarət?
4. Burada təsvir olunmuş insanlar barədə nə demək olar?
5. Bu gəmilər kimlərə məxsus ola bilər?
6. Bu gəmilər Azərbaycana üz tuta bilərmi?
7. Bu gəmilər hansı yolla Azərbaycana gələ bilərdilər?
(1-ci şəkil slavyanların hərbi gəmisidir. 2-ci şəkildə
rusların 944-cü ildə Bərdəyə hücumu təsvir olunub).
Tədqiqat sualı:
Tədqiqat üçün belə bir sual müəyyənləşdirilir:
Azərbaycanın şimal sərhədlərini hücumlardan necə
qorumaq olardı?
Tədqiqatın
aparılması:
Verilmiş tədqiqat sualına cavab tapmaq üçün müəllim
şagirdləri ümumi diskussiyaya cəlb edir. Bunun üçün
müəllim əvvəlcə qruplara suallarla müraciət edir.
- Xarici hücumların qarşısını almaq üçün hansı şərtlər
vacibdir?
Cavablar dinlənilir.
Burada müxtəlif ideyalar səslənə bilər. Müəllim daha
düzgünləri seçir və onları ümumiləşdirərək lövhədə
yazır: 1. Güclü iqtisadiyyat, 2. Güclü ordu (o cümlədən
hərbi donanma), 3. Xalqın birliyi, 4. Vahid
rəhbərlik.
Bu mərhələdən sonra müəllim bir daha qeyd edir ki,
slavyanların hucumları ərəfəsində Azərbaycanda güclü
dövlət yox idi. Bir neçə (Şirvanşahlar, Sacilər,
Salarilər) dövlətlər mövcud idi. Şagirdlərin fikirləri
də dinlənilir. Sonradan müəllim " Klaster" üsulu ilə
feodal pərakəndəlik sözü ilə bağlı fikirləri lövhədə
yazır. Feodal dağınıqlıq dövrünün xüsusiyyətləri
maksimal dərəcədə üzə çıxmalıdır. Burada mövzuya aid
olan cəhətlər vurğulanır. Müəllim slavyanlar, onların
hucumlarının məqsədləri haqqında məlumat verir, xəritədə
slavyanların yürüşlərini göstərir. Sonra sinif 4 qrupa
bölünür. Müəllim dərslik mətninin 4 nüsxə surətini
qruplara paylayır. Qruplara tapşırıq verilir:
I qrup - IX-X əsrlərdə Azərbaycanda mövcud olan siyasi
və iqtisadi vəziyyəti təsvir etmək.
II qrup - Slavyanların Azərbaycana hücumlarını
asanlaşdıran amilləri araşdırmaq.
III qrup - Slavyanların hücumlarının qarşısını almağın
yollarını təklif etmək.
IV qrup - Slavyanların yürüşlərinin Azərbaycan üçün
nəticələrini təhlil etmək.
Məlumatın mübadiləsi və müzakirəsi:
Qruplar təqdimat edirlər. Müəllim yönəldici suallar verə
bilər (Bu suallar həm də qrup işi hazırlanarkən səslənə
bilər). Bu mərhələdə informasiyanın təşkili bütün
faktlar arasında əlaqələrin aşkara çıxarılmasına və
onların sistemləşdirilməsinə yönəldilir. Nəticədə mövcud
tədqiqat sualına cavab tədricən üzə çıxır. Bu mərhələni
müəllim sxem və qarafiklər qurmaq ilə də təşkil edə
bilər.
Nəticə və ümumiləşdirmə:
Bu mərhələdə şagirdlər aldığı cavab ilə tədqiqat sualını
tutuşdururlar.
Müəllim son olaraq şagirdlərin gəldiyi nəticələri
ümumiləşdirir. Hər bir qrupun işi dəyərləndirilir.
Nəticələri lövhədə plan üzrə yazılır.
Yaradıcı tətbiqetmə:
1.Slavyanların yürüşlərinə şagirdlərin münasibəti
mövzusunda esse yazmaq.
2.Slavyanların yürüşlərinə aid rəsmlər çəkmək.
Ev tapşırığı:
Venn diaqramından istifadə edərək bütün slavyanların
yürüşlərini sistemləşdirmək. Orta əsrlərin hərbi
gəmiləri haqqında məlumat toplamaq.
Qiymətləndirmə:
Dərsdən əldə edilmiş refleksiyanı öyrənmək üçün müəllim
sinfə suallar verir:
1. Bu dərsdə nə öyrəndiniz?
2. Dərsdə hansı yolla nəticəyə gəldik?
3. Qazandığınız biliklər gələcəkdə harada istifadə oluna
bilər?
4. Kimlərin fəaliyyətini qeyd etmək istərdiniz?
5. Dərsin hansı mərhələsi daha maraqlı oldu?
Qrupları qiymətləndirmə meyarları:
 |
