|
 AzScienceNet
elm-kompüter şəbəkəsi (EKŞ) AMEA-nın elmi müəssisə və
təşkilatlarına yüksək səviyyəli internet xidmətləri
göstərməklə Azərbaycan elminin dünya elminə
inteqrasiyasını təmin edir. Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 29 dekabr 2012-ci il tarixli fərmanı ilə
təsdiq edilmiş "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf
Konsepsiyası, 4 may 2009-cu il tarixli sərəncamı ilə
təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci
illərdə elmin inkişafı üzrə Milli Strategiya" və 2 aprel
2014-cü il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş
"Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin
inkişafına dair 2014-2020-ci illər üçün Milli
Strategiya"da elmin informasiya təminatının
gücləndirilməsi, elmi fəaliyyət sahəsində İKT-nin
tətbiqi və elektron elmin formalaşdırılması kimi mühüm
vəzifələr müəyyən edilmişdir. "Azərbaycan
Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair
2014-2020-ci illər üçün Milli Strategiya"nın icrası
məqsədi ilə 2014-2017-ci illəri əhatə edən tədbirlər
planında da AzScienceNet elm-kompüter şəbəkəsinin
inkişaf etdirilməsi məsələsi öz əksini tapmışdır.
AzScienceNet
elm-kompüter şəbəkəsidir
 AzScienceNet
şəbəkəsi öz əsasını ötən əsrin 80-ci illərində
yaradılmış Azərbaycan Respublikasında təşkilat və
müəssisələrin hesablama mərkəzlərini birləşdirən
Verilənlərin ötürmə şəbəkəsindən götürüb. O vaxt
qovşaqlararası məlumatın ötürülmə sürəti - 600 bit/san.
olmuşdur. 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikasında
Beynəlxalq "Sovam Teleport" şəbəkəsinə qoşulmaqla
Beynəlxalq Elektron Poçt xidmətinin Azərbaycan qovşağı
yaradılmışdır. Bu qovşaq vasitəsilə Azərbaycanda ilk
dəfə olaraq AMEA-nın institut və təşkilatlarının
əməkdaşlarına "Sovam Teleport", "EARN", "BITNET",
"RELCOM", "IASNET" və s. kimi beynəlxalq kompüter
şəbəkələrinin xidmətlərindən istifadə imkanı verilmişdir
(məlumatın ötürülmə sürəti- 1200 bit/san. olmuşdur).
1993-cü ildə AMEA-nın əsas binasında Türkiyə hökuməti və
British Petroleum (BP) şirkətinin maliyyə dəstəyi ilə
respublikada ilk dəfə olaraq TCP/IP texnologiyaları
əsasında AzScienceNet şəbəkəsinin I Azərbaycan qovşağı
yaradılmışdır. Bu zaman İnternetə çıxış sürəti 9600
bit/san (TURKSAT peyki vasitəsilə) olmuşdur. Sonra
Rusiya Elmlər Akademiyası tərəfindən verilən 14400
bit/san sürət də həmin sürətə əlavə edilmişdir
(məlumatın ötürülmə sürəti - 24 Kbit/san. olmuşdur).
1995-ci ildə II Azərbaycan qovşağı yaradılıb. AMEA-nın
əsas binası və Rəyasət Heyətinin binasında yerləşən
qovşaqlar arasında birbaşa ayrılmış telefon xətti ilə
əlaqə yaradılması nəticəsində respublikada ən geniş
infrastruktura malik olan AzScienceNet EKŞ fəaliyyətə
başlamışdır (İnternetə çıxış sürəti 256 Kbit/san).
 Şəbəkə
infrastrukturunun 95 faizi Rabitə və Yüksək
Texnologiyalar Nazirliyinin dəstəyi ilə fiber-optik
kabel əsasında qurulmuş, şəbəkənin texniki imkanlarının
artırılmasından sonra İnternetə qoşulma sürəti 270
Mbit/san-ə çatdırılmışdır. İndiyədək 4000-ə yaxın fərdi
kompüter AzScienceNet şəbəkəsinə qoşulmuşdur. Eyni
zamanda AzScienceNet şəbəkəsinin texniki imkanları
genişləndirilir. Hazırda onun hesablama gücü 14 Tflops,
xarici yaddaşın həcmi isə 200 Tbaytdır.
AzScienceNet
şəbəkəsinin göstərdiyi internet xidmətləri
AzScienceNet şəbəkəsi AMEA-nın əməkdaşlarına Wi-Fi,
Eduroam, Cloud Computing, Hosting, e-poçt, distant
təhsil, onlayn televiziya yayımı və s. xidmətlər
göstərir. AzScienceNet şəbəkəsində yerləşdirilmiş
Azərbaycan Milli Eduroam serveri respublika üzrə milli
operator funksiyasını yerinə yetirir və 2011-ci il
noyabrın 11-də TERENA təşkilatının nəzdində fəaliyyət
göstərən "European Eduroam Confederation" təşkilatında
qeydiyyatdan keçmişdir.
AMEA-nın institut və təşkilatları, ölkənin ali təhsil
müəssisələri, digər elmi qurumlar və fərdi istifadəçilər
AzScienceNet elm-kompüter şəbəkəsinin təqdim etdiyi
"Cloud Computing" xidmətindən yararlanmaq imkanına
malikdir.
Distant Tədris Mərkəzi
AzScienceNet EKŞ AMEA İnformasiya Texnologiyaları
İnstitutunda fəaliyyət göstərən Distant Tədris
Mərkəzinin şəbəkə platforması və infrastrukturu kimi
çıxış edir. Distant Tədris Mərkəzində AzScienceNet
üzərindən Naxçıvan Muxtar Respublikasında yaşayan
doktorant və dissertantlar üçün distant dərslər
keçirilir. AMEA-nın Gəncə Bölməsində institutun Distant
Tədris Mərkəzi yaradılmışdır. Gələcəkdə Mingəçevir, Şəki
və Lənkəran bölgələrində də institutun Distant Tədris
Mərkəzinin yaradılması nəzərdə tutulur.
Elmi
tədqiqat imkanları
AzScienceNet şəbəkəsində formalaşan informasiya bazası
geniş elmi-tədqiqat imkanlarına malikdir. Beynəlxalq
qiymətləndirmələrə əsasən, hazırda kompüter elmləri
sahəsində 4 ən aktiv istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri
aparılır. Bunlar sosial şəbəkələr, machine learning
(maşın təlimi), data mining (verilənlərin analizi), deep
learningdir (dərin təlim).
Şəbəkə fərdin, yaxud hər hansı bir təşkilatın
informasiya mədəniyyətinin qiymətləndirilməsi,
beynəlxalq əlaqələri və maraq dairəsinin müəyyən
edilməsi, istifadəçilərin sosial şəbəkələrinin
aşkarlanması, loq-faylların intellektual analizi kimi
bir çox imkanlar açır. Loq-faylları analiz etməklə
fərdlərin və təşkilatların sosial şəbəkələrinin
aşkarlanması, istehlak və istehsal etdiyi informasiyanın
qiymətləndirilməsi, internet şəbəkəsində əlaqə qurduğu
ölkələr və ya şəxslər, gün və ay ərzində istifadə etdiyi
kontentin qiymətləndirilməsi mümkündür.
"Data mining" texnologiyaları əsasında istifadəçinin gün
və ay ərzində axtardığı informasiya ilə profili arasında
uyğunluğu aşkarlamaq, vaxtını elmi fəaliyyətə, yaxud
digər işlərə sərf etdiyini müəyyənləşdirmək olar.
AzScienceNet şəbəkəsinin geniş imkanları sayəsində
mütəxəssis və alimlər tərəfindən işlənilən metod və
alqoritmlərin adekvatlığının yoxlanılması, təcrübədən
keçirilməsi və əsaslı tədqiqatlar aparılması da
mümkündür.
Şəbəkənin
elektron elmin formalaşmasında rolu
E-elmin məqsədi İKT-nin tətbiqi ilə AMEA institut və
təşkilatlarının, eləcə də respublikanın digər elmi
qurumlarının fəaliyyətinin yenidən qurulması, vahid
milli elmi onlayn infrastrukturun və informasiya
fəzasının formalaşdırılmasıdır. Bu məqsədlə e-elmin
kommunikasiya-şəbəkə və hesablama infrastrukturunun
formalaşdırılması, elmin informasiya təminatının
yaradılması, elmi fəaliyyətdə İKT-nin tətbiqi,
normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, kadr
hazırlığı və s. istiqamətlərdə işlər aparılmalıdır.
"E-elm" termininin yaranma tarixi ilk şəbəkə
texnologiyalarının yaranması ilə sıx bağlıdır. Hazırda
e-elmin inkişafında informasiya cəmiyyəti (İC)
məsələləri üzrə Dünya Sammitində qəbul olunmuş sənədlər
və UNESCO-nun bu sahədə fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət kəsb
edir.
Qeyd olunan sammitin Fəaliyyət Planının C7 fəaliyyət
istiqamətində İKT-nin bütün sferalarda tətbiqi nəzərdə
tutulur və bu, e-elm də daxil olmaqla, e-hökumət,
e-biznes, e-təhsil, e-səhiyyə, e-məşğulluq, e-ətraf
mühit, e-kənd təsərrüfatı kimi səkkiz müxtəlif sahəni
əhatə edir: C7-də irəli sürülən müddəalar və Azərbaycan
Respublikasında informasiya cəmiyyəti (İC) quruculuğu
sahəsində qəbul olunmuş Dövlət Proqramları AMEA-nın
müvafiq qurumları qarşısında konkret vəzifələr
qoymuşdur.
Respublikada "Elektron Azərbaycan"-nın tərkib hissəsi
kimi həyata keçirilən e-elm layihəsi AzScienceNet
şəbəkəsi əsasında formalaşır. AMEA-da e-elm sahəsində
həyata keçirilən işlərin nəticələrini, elmi müəssisə və
təşkilatlarda İKT ilə təminatın vəziyyətini analiz
etmək, qiymətləndirmək, rəqəmsal fərqləri aşkarlamaq,
növbəti dövr üçün e-elmin fəaliyyət prioritetlərini
müəyyənləşdirmək məqsədilə AMEA Rəyasət Heyətinin 4 mart
2015-ci il tarixli "AMEA-nın elmi müəssisə və
təşkilatlarında elektron elmin monitorinqi" adlı
sərəncamı əsasında AMEA-nın 43 institut və təşkilatında
monitorinq aparılmışdır.
E-elmin əsas istiqamətlərindən biri də böyük hesablama
və yaddaş resursları tələb edən mürəkkəb elmi
məsələlərin həllində qrid və hesablama buludları
texnologiyalarının tətbiqidir. AMEA İnformasiya
Texnologiyaları İnstitutunda qrid və hesablama buludları
texnologiyalarının tətbiqi AzScienceNet əsasında
reallaşdırılır. E-elm çərçivəsində mürəkkəb məsələlərin
həllini həyata keçirmək məqsədi ilə "Cloud Computing"
texnologiyalarından istifadə etməklə ödənişsiz
AzScienceCloud xidməti istifadəyə verilib.
AMEA-nın Verilənlərin Emalı Mərkəzinin resurslarının
səmərəli istifadə edilməsi məqsədi ilə həlli nəzərdə
tutulan strateji əhəmiyyətli tətbiqi məsələlərin müəyyən
olunması və onların reallaşdırılması istiqamətində işlər
aparılır.
AzScienceNet milli elm və təhsil şəbəkəsi statusunda
beynəlxalq şəbəkələrlə inteqrasiya olunub və bu sahədə
ardıcıl işlər aparılır. Hazırda vacib məsələlərdən biri
ölkədaxili şəbəkələrlə əlaqələrin yaradılması e-elmin
respublikanın elmi qurumlarını tam əhatə etməsidir.
AzScienceNet şəbəkəsi və AzEduNet, o cümlədən digər elmi
qurumların şəbəkələrinin inteqrasiya olunması,
AzScienceNet şəbəkəsinin beynəlxalq elm və təhsil
şəbəkələri ilə inteqrasiya prosesinin daim davam
etdirilməsi, respublikanın elmi qurumlarının
elmi-təşkilati və idarəetmə fəaliyyətlərinin tam
informasiyalaşdırılması, elmi təşkilatlar arasında
elektron sənəd dövriyyəsinin təşkil olunması, e-elmin
yeni istiqaməti kimi vətəndaş elminin inkişaf
etdirilməsi e-elmin inkişaf perspektivləri kimi qarşıda
durur.
Şəbəkədə "Eduroam" xidməti
"Eduroam" ilk dəfə 2002-ci ildə Radius server əsaslı
IEEE802.1x texnologiyası ilə, elm və tədqiqat şəbəkələri
arasında şəbəkədən istifadə imkanlarını rominq etmək
üçün qurulmuşdur. Bu xidmət ilk dəfə Hollandiya,
Almaniya, Finlandiya, Portuqaliya, Xorvatiya və
Birləşmiş Krallığın institutlarını əhatə etmişdir.
"Eduroam" iyerarxik şəkildə birləşmiş dünya miqyaslı
RADIUS serverlər tərəfindən IEEE 802.1x standartları
əsasında istifadəçilərin tanınmasını təmin edən şəbəkə
infrastrukturuna malikdir. Bu şəbəkənin RADIUS server və
IEEE 802.1x standartlarının qarşılıqlı tətbiqi ilə
qurulması elm mərkəzləri arasındakı şəbəkələrin
təhlükəsiz və rahat təşkilində əsas rol oynayır.
"Eduroam" üzvü təşkilatların istifadəçiləri şəbəkəyə
bağlanmaq üçün istifadə olunan istifadəçi adı və şifrə
ilə eduroam üzvü olan digər təşkilatda şəbəkəyə bağlana
və internet xidmətindən istifadə edə bilər. Bu da
istifadəçilərin ölkədaxili və xaric ölkələrin elm və
təhsil müəssisələrində internet xidmətlərindən asanlıqla
istifadə imkanı yaradır.
Elm-kompüter
şəbəkəsində "Cloud Computing" xidməti
"Cloud Computing" istifadəçilərə data mərkəzlərin
resurslarından istifadə edərək öz məsələlərini həll
etməyə və məlumatlarını saxlamağa imkan verən sistemdir.
İlk cloud xidməti 2006-cı ildə Amazon tərəfindən təqdim
olunmuşdur. Bu xidmət "Amazon Elastic Compute Cloud"
adlanır.
"Cloud" hesablama sisteminə qədər kompüter sistemləri
"meynfreym" erası, personal kompüter erası, mobil era və
"cloud" erası kimi müxtəlif inkişaf mərhələlərindən
keçib.
Məhz "cloud" erasında istifadəçi istərsə, hətta bütöv
bir data mərkəzin resurslarından istifadə edə bilər.
Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, ənənəvi sistemlərdə
resursların yalnız 70 faizə qədəri səmərəli istifadə
olunur. Yaxud, dünyanın müxtəlif yerlərində yerləşən
data mərkəzlərdə gecə və ya gündüz olmasından asılı
olaraq hesablama yükü kəskin fərqlənir. "Cloud"
texnologiyası yükün optimallaşdırılaraq dünyanın
müxtəlif yerlərində yerləşən data mərkəzlərə
göndərilməsini, dolayısıyla effektiv istifadəni təmin
edir. İl ərzində yalnız bir neçə dəfə ağır məsələlərin
həlli tələb olunarsa, sırf bu məsələnin həlli üçün
avadanlıq almaqdansa "Cloud" xidmətlərdən istifadə etmək
daha sərfəlidir. "Cloud" resursları, bizə lazım olan
miqdarda və vaxtda təqdim edərək, həm bizi idarəetmə
xərclərindən, əlavə avadanlıq alınmasından azad edir,
avadanlığın xarabolma riskindən sığortalayır, həm də
mobillik imkanı verir. İstifadə etdiyimiz resurslara
dünyanın istənilən bölgəsində əlavə sazlamalara ehtiyac
qalmadan qoşulmaq olur.
Genişzolaqlı şəbəkəyə çıxış, resursların
birləşdirilməsi, çeviklik, elastiklik və ölçülən xidmət
kimi xüsusiyyətlər "Cloud Computing"i "Grid Computing"
və digər hesablama modellərindən fərqləndirən
cəhətlərdir.
Hazırda 20-ə yaxın müxtəlif adda "Cloud" servisi vardır.
Bunlardan əsas 3-ü daha çox istifadə olunur:
İnfrastruktur xidməti.
Hesablama resursları və yaddaş sistemini icarəyə
götürməyə imkan verir. Qısaca desək, bu xidmətdə
məsələlərin həlli üçün kompüter infrastrukturu
yaradılır. Mövcud olan bu xidmətə "Amazon S3", "Amazon
Elastic Computer Cloud" (EC2), "IBM Blue Cloud"u misal
göstərmək olar.
Platforma xidməti.
İstifadəçilərin virtual serverlərdə yerləşən əməliyyat
sistemlərindən və xüsusiləşdirilmiş proqram
əlavələrindən (Apache, My SQL,.NET, Visual Studio və s.)
istifadə etməsinə imkan yaradır. Bu servisə misal olaraq
"IBM IT Factory", "Google App Engine", "Force.com"
xidmətlərini göstərə bilərik.
Proqram təminatı xidməti.
İstifadəçi ona lazım olan proqramları öz kompüterinə
yükləmədən şəbəkə kanallarının köməyi ilə buludlara
müraciət edir. Proqramlar bu xidmətin verdiyi
provayderin serverində işləyir və istifadəçiyə
hesablamaların nəticəsini göndərir. Beləliklə,
istifadəçi proqram təminatını almır, lazım gələndə ondan
məsələnin həllində istifadə edir və istifadəyə uyğun pul
ödəyir. Proqram təminatı xidmətinə misal olaraq "Google
Apps", "Google Docs", "Microsoft Software Services"
göstərmək olar.
AzScienceNet Data mərkəzində "Cloud Computing" sistemi
"Openstack" açıq kodlu proqram təminatından istifadə
edərək qurulub. "OpenStack" açıq mənbəli proqram
kodlaşdırıcılarının, içtirakçı təşkilatların və bu cloud
əməliyyat sistemini quraşdıran və istifadə edən
istifadəçilərin icmasıdır. Bu əməliyyat sistemi
hesablama, yaddaş, şəbəkə virtuallaşma texnologiyaları
kimi resursları götürərək onları data mərkəz
səviyyəsində idarə edir.
Elm-kompüter şəbəkəsində monitorinq və təhlükəsizlik
sistemi
AzScienceNet elm-kompüter şəbəkəsində (EKŞ) monitorinq
və təhlükəsizlik sistemi fəaliyyət göstərir. Bu sistem
vasitəsilə insidentlər haqqında məlumatların toplanması,
analizi və təsnif edilməsi mühüm praktiki əhəmiyyət
daşıyır.
AzScienceNet informasiya təhlükəsizliyinin monitorinqi
sistemi şəbəkənin fəaliyyətinin təmin edilməsinə, AMEA
əməkdaşlarının İnternet resurslarından istifadəsinin
monitorinqi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə
yönəlmiş proqram-aparat kompleksidir.
AzScienceNet EKŞ Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının
institut və təşkilatlarını elmi-tədqiqat, elmi-praktiki
və tədris məsələlərinin həyata keçirilməsi üçün zəruri
olan müasir şəbəkə xidmətləri ilə təmin edir.
AzScienceNet EKŞ-nın yaradılması Azərbaycan
elmi-tədqiqat və təhsil mühitini Avropa elmi-tədqiqat və
təhsil məkanına inteqrasiya edərək ölkəmizdə dünya
standartlarına uyğun texnologiya və xidmətlərin istifadə
edilməsinə, tədqiqatçılarımızın bu mühitdə daha səmərəli
fəaliyyət göstərməsinə imkan verir.
EKŞ-ın sürətli inkişaf tempinin müxtəlif təhdidlər və
nasazlıqlar nəticəsində zəifləməməsi üçün qabaqlayıcı
tədbirlər görülməsi vacibdir. Bu tədbirlər AzScienceNet
EKŞ-nın iş prosesinin sürətinə təsir göstərmədən
şəbəkədə baş verəcək təhdidlərin və nasazlıqların
qarşısını almalı və ya operativ həll etməlidir. Bu
səbəbdən şəbəkə təhlükəsizliyinin monitorinqi (ŞTM)
sistemi EKŞ-nin informasiya təhlükəsizliyi
infrastrukturunda əvəzolunmaz komponentə çevrilir.
ŞTM kompüter şəbəkəsini təhdid edən müxtəlif
müdaxilələri aşkar etmək və reaksiya vermək üçün
əlamətlərin və xəbərdarlıqların analizidir. Vericilərin
köməyi ilə kompüter şəbəkəsindən sui-istifadə edən və
təhdidlər yaradan informasiya toplusu bir neçə tipə
bölünür: təhlükəli məlumatlar, statistik məlumatlar,
sessiya məlumatları və tam məzmun məlumatlar.
Məlumatlar aşkarlandıqdan sonra ən vacib məsələ düzgün
interpretasiyadır. Burada ekspertlərin hazırlıq
səviyyəsi şübhəsiz müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Bu
mərhələdə səhv EKŞ-nın təhlükəsizliyinə nəzarətin
itirilməsinə gətirib çıxara bilər.
AzScienceNet EKŞ-nın təhlükəsizliyinin qorunması və
monitorinq aparılması üçün ŞTM şəbəkə infrastrukturu və
onun bütün elementləri ilə inteqrasiya olunmalıdır.
Yerləşdirilmiş aparat və proqram təminatı sisteminin,
yenilənən bazası olduğu üçün təhlükələri aşkarlamaq
imkanları genişlənir və onlarla mübarizə şəbəkənin
müxtəlif səviyyələrində aparıla bilir. ŞTM arxitekturu
bütün elementləri ilə birlikdə yüksək nəzarətli
infrastruktur formalaşdırır. Bu mexanizm daim dəyişən və
inkişaf edən təhlükələrə qarşı şəbəkənin proaktiv
mühafizəsinin bilavasitə güclənməsinə kömək edir və eyni
zamanda şəbəkənin etibarlılığını artırır.
AzScienceNet informasiya təhlükəsizliyinin monitorinqi
sistemi AMEA-nın Rəyasət Heyəti və bütün təşkilatlarına
məxsus olan informasiya resursları, informasiya
sistemləri və şəbəkələri, tətbiqi proqramlarından hər
hansı formada istifadə edən bütün AMEA əməkdaşlarına
şamil edilir.
Beynəlxalq şəbəkələrə inteqrasiya
Elm və Təhsil Şəbəkələrinin təqdim etdiyi imkanlar
sayəsində alimlər öz tədqiqatlarında böyük həcmli
verilənlərdən birgə istifadə edir, böyükmiqyaslı elmi
layihələr aparır, qabaqcıl şəbəkə texnologiyaları və
xidmətləri yaradırlar.
AzScienceNet şəbəkəsinin beynəlxalq əlaqələri 1990-cı
illərdən başlamışdır. "Sovam Teleport"-a qoşulan
şəbəkədə ilk e-poçt yaradılmış və 1200 bit/san sürətli
internet xidməti təmin edilmişdir. Daha sonra Türkiyə,
Rusiya və Avropa ilə əlaqələr qurulmuşdur. 1994-cü ildən
AMEA Trans-Avropa Elmi Tədqiqat və Təhsil Şəbəkələri
Assosiasiyasına qoşulmuş, 2003-cü ildə "Virtual İpək
Yolu" layihəsində iştirak etmişdir. 2014-cü ildə isə
yeni yaranmış GEANT Assosiasiyasına üzv seçilmişdir. Bu
çərçivədə 40-dan çox ölkə ilə əməkdaşlıq edir. GEANT
Assosiasiyasının əsas məqsədi elm və təhsil üçün yüksək
keyfiyyətli beynəlxalq İKT infrastrukturunun
yaradılması, milli elektron elm və təhsil mühitləri
əsasında vahid, qlobal fəzanın formalaşması, elmi
məqsədlər üçün istifadə olunan milli və beynəlxalq
elektron infrastrukturların təkmilləşdirilməsi
məsələlərinin birgə təşkilidir.
GEANT Assosiasiyası AzScienceNet ilə daha böyük
layihələrdə də əməkdaşlıq etmək niyyətindədir. Bununla
bağlı AzScienceNet-in Azərbaycanı GEANT Assosiasiyasında
və onun layihələrində təmsil etməsi qərarlaşdırılmışdır.
GEANT Assosiasiyasının əsas və ən böyük layihəsi GEANT
Layihəsi və bu layihə çərçivəsində yaradılmış GEANT
şəbəkəsidir. Bu layihə çərçivəsində IPv6, autentikasiya,
təhlükəsizlik, "eduroam" və "cloud" kimi xidmətlər
təklif olunur.
GEANT 3+ layihəsi 31 mart 2015-ci il tarixində
yekunlaşmışdır. Növbəti mərhələ (G4) üçün Avropa
Komissiyası ilə müzakirələr aparılır. Yeni layihədə
AzScienceNet iştirak edəcəkdir. Bu layihə HORIZON 2020
proqramı çərçivəsində maliyyələşdiriləcək və 2015-ci
ildən etibarən 7 il müddətinə davam edəcəkdir. Layihənin
hədəfi "...hər bir avropalı alimi "rəqəmsal alimə"
çevirmək, elmi-tədqiqatlarda yaradıcılığı və
səmərəliliyi artırmaq, inkişaf etmiş və az inkişaf etmiş
regionlar arasındakı fərqi aradan qaldırmaq..." kimi
xülasə edilir.
AzScienceNet şəbəkəsinin iştirak etdiyi daha bir
layihədə isə Avropanın Şərq tərəfdaşlığı çərçivəsində
əməkdaşlıq etdiyi ölkələri birləşdirən E@PConnect elm
şəbəkəsinin yaradılması nəzərdə tututlur.
2015-ci il ərzində başlaması planlaşdırılan layihənin
koordinatoru GEANT Assosiasiyasıdır. Layihədə regional
şəbəkənin yaradılması və GEANT-a qoşulması nəzərdə
tutulmuşdur.
E@PConnect layihəsi müvəffəq olduğu təqdirdə, şərq
tərəfdaşlığı regionunda fəaliyyət göstərən 2 milyondan
çox alim, gənc tədqiqatçı, müəllim və tələbələrə Avropa
Birliyi ilə daha sıx əməkdaşlıq etmək imkanı
yaranacaqdır.
Yazı AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunda
keçirilən respublika elmi-praktik seminarın
materialları əsasında hazırlanıb |
