|
 Niyazi
RƏHİMOV,
"Azərbaycan müəllimi"
Son illər ölkəmizdə təhsil sahəsində,
xüsusən də ümumi təhsilin məzmununda aparılan islahatlar
12 illik ümumi təhsilə keçidi aktuallaşdırıb. Nəticədə
bu məsələ Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham
Əliyevin 2013-cü il 24 oktyabr tarixli sərəncamı ilə
təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikasında təhsilin
inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda öz əksini tapıb.
Dövlət Strategiyasında 12 illik ümumi təhsilə keçidin
zəruriliyi əsaslandırılaraq qeyd olunub ki, qloballaşan
dünyamızda təhsilin və elmin sürətli şəkildə inkişafı,
bununla bağlı mövzuların, informasiyanın çoxluğu bu
məsələnin vacibliyini ön plana çıxarır. Nəzərə çatdıraq
ki, dünyanın təhsil sahəsində inkişaf etmiş ölkələrində
də təhsil müddətinin tədricən artırılması istiqamətində
addımlar çoxdan atılmağa başlanıb. İndi artıq bir çox
ölkələrdə 12 illik ümumi təhsil mövcuddur. Bəzi
ölkələrdə isə hətta 13-14 illik ümumi təhsil tətbiq
olunur. Ölkəmizdə də yeniliyin tətbiqi üçün artıq qərar
verilib. Bəs 12 illik umumi təhsilə keçid bizə nə vəd
edir? 12 illik təhsildə ümumi təhsilin pillələri necə
olmalıdır? Hazırda təhsil ictimaiyyətini maraqlandıran
və geniş müzakirə olunan bu məsələlərə aydınlıq gətirmək
üçün mütəxəssislərin fikirlərini öyrəndik.
 Əjdər AĞAYEV,
Qafqaz Universitetinin kafedra müdiri,
pedaqoji elmlər doktoru, professor, əməkdar müəllim
Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində ümumi təhsilin
müddəti və pillələrinin müxtəlif olduğu bəllidir. Lakin
ölkələrarası əlaqələr inkişaf etdikcə digər sahələrdə
olduğu kimi, təhsil sahəsində də qarşılıqlı münasibətlər
artır və bir-birinin təcrübəsindən istifadə genişlənir.
Düşünürəm ki, Azərbaycanda ümumi təhsilin 12 illik
müddətdə başa çatdırılması ideyası da inkişaf etmiş
ölkələrin təcrübəsinə inteqrasiya məqsədi daşıyır.
Qeyd etməliyəm ki, bu ideya ilə əlaqədar ölkəmizdə
müxtəlif fikirlər mövcuddur. Valideynlərin bir qrupu ilə
söhbətdən bəlli olur ki, onlar 12 illik təhsilə
keçilməsini istəmirlər. Ziyalıların bir qrupu ilə
söhbətdən aydınlaşır ki, əvvəlcə respublikanın hər
yerində mövcud ümumtəhsil məktəblərində təlim-tədris
işlərini müasirləşdirmək, keyfiyyət göstəricilərini
artırmaq, dərs deyən müəllimlərin ixtisasartırmadan
bütünlüklə keçməsini təmin etmək lazımdır. Onlar
bildirirlər ki, hazırda lisey və gimnaziyaları çıxmaq
şərtilə, digər adi ümumtəhsil məktəblərində tədris
səviyyəsi aşağıdır. Müəllimlərin əksəriyyəti bacarsa da,
bacarmasa da məktəbdəki səthi məşğələsindən sonra evində
ödənişli repetitorluqla məşğul olur. Yuxarı sinif
şagirdlərinin məktəblərə davamiyyətləri normal deyil.
Ona görə də 12 ildə tam orta təhsilə mükəmməl yiyələnmək
üçün ümumtəhsil məktəblərindəki mövcud qüsurlar aradan
qaldırılmalı, 12 illik yeni sistemə keçilməlidir.
Düşünürəm ki, 12 illik tam orta təhsil sistemini
bərqərar etmək üçün ciddi sistem-struktur işi
aparılmalıdır. Bunun üçün sivil ölkələrin təcrübəsindən
istifadə etmək fayda verər. Eyni zamanda milli-mənəvi
xüsusiyyətlər, fizioloji-intellektual imkanlarımız da
unudulmamalıdır.
Mənə belə gəlir ki, Azərbaycanda tam orta təhsilin 4+5+3
sistemini tətbiq etmək olar. Əgər biz Türkiyədə olduğu
kimi 4+4+4, yaxud Ərəb Əmirliklərindəki 6+3+3 və digər
buna bənzər sistemlərə uyğunlaşmaq istəsək, mövcud
təhsil sistemi təcrübəmizdən çox uzaqlaşmış olarıq. Ona
görə də biz 4+5+3 sistemi ilə 12 illik tam orta təhsili
tətbiq edərək, tədris planı, proqram və dərslikləri ona
uyğun hazırlamalıyıq. Düşünürəm ki, 12-ci ilin tədris
planının məqsədəuyğun müəyyənləşdirilməsi çox vacibdir.
Təhsi işçilərindən bəziləri elə düşünürlər ki, guya
12-ci tədris ili repetitorluq məktəbini əvəz edəcək və
evlərdə repetitorluq fəaliyyəti zəifləyəcək. Mənə görə
bu, düzgün yanaşma deyil. 12-ci ildə müəyyən peşəyönümü
imkanlarını artırmaq olar. Lakin tədris planı üzrə
dövlət standartları bütün fənlər üzrə yerinə
yetirilməlidir. "Azərbaycan Respublikasında təhsilin
inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda göstərilir ki,
təhsilin məzmunu (tədris planı, standartlar və
dərsliklər) uşaqların yaşına və təcrübəsinə, anlaq
imkanlarına uyğun olaraq yenidən işlənməlidir. Burada
siniflər üzrə proqramların yüngülləşdirilməsi və
inteqrasiyadan istifadə etməklə fənlərin tədrisini sona
qədər davamlı, məntiqi əlaqəli, varislik və müasirlik
nəzərə alınmaqla tətbiq etmək olar. Hər halda bu barədə
həvəskarlar deyil, mütəxəssislər, bu işlərlə məşğul olan
alimlər ciddi düşünməli, 12 illik tam orta təhsilin
sistem-strukturu və mahiyyətini, məzmununu əks etdirən
layihə meydana qoymalıdırlar. İctimai fikrin nəzərə
alınması da faydalı ola bilər...
Ümumtəhsilin 12 illik tam orta təhsil səviyyəsində
nəzərdə tutulması və tətbiqinin faydalı olacağı
fikrindəyəm.
 Ənvər ABBASOV,
Təhsil Problemləri İnstitutunun direktor müavini, dosen
Azərbaycanda təhsil standartlarının prioritet
istiqamətlərindən birini 12 illik təhsilə keçid təşkil
edir. Məlum olduğu kimi, bu məsələ "Azərbaycan-2020:
gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasında müasir təhsil
sisteminin formalaşdırılmasının komponentlərindən biri
kimi qeyd olunmuş, daha sonra "Azərbaycan
Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət
Strategiyası"nda mühüm strateji məsələ kimi nəzərdə
tutulmuşdur. Bu məsələnin hazırkı zamanda zəruri ümumi
təhsil problemi kimi meydana çıxması heç də təsadüfən
yaranmamışdır. Azərbaycanda sosial inkişafın müasir
səviyyəsi Avropa, bütövlükdə dünya təhsilinə inteqrasiya
özünün bir sıra məzmun və struktur tələbləri
səviyyəsində bu ehtiyacı doğurmuşdur. Ölkələr arasında
təhsil əlaqələrinin daha mobil və uğurlu qurulması
zərurəti belə bir tələbatı meydana çıxarmışdır. Bundan
əlavə, məktəbin humanist tələblər əsasında inkişaf
etməsində şagirdin təlim maraqlarının nəzərə alınması,
onların gündəlik dərs saatlarının, o cümlədən dərs
yükünün yüngülləşdirilməsi istiqamətində
normallaşdırılması da ümumi təhsilin müddətinin
uzadılaraq 12 illik olmasına rəvac vermişdir.
Ümumi təhsilin 12 illik olması ilk növbədə yeni
strukturun formalaşmasını tələb edir. Bunun üçün onun
yeni optimal modelinin müəyyənləşdirilməsi zəruri hesab
olunur. Hökumətin təhsil siyasətində icbari təhsilin on,
təmayüllər üzrə təhsilin isə ikiillik müddəti
müəyyənləşdirilmişdir. Bununla yanaşı, ibtidai və ümumi
orta təhsil səviyyələrini əhatə edən icbari təhsilin
yeni modelinin konkretləşdirilməsi hazırda öz həllini
gözləyir.
İlkin araşdırmalar belə qənaətə gəlməyə imkan verir ki,
ümumi təhsilin hər hansı modelinin qəbul olunmasında
ciddi araşdırmalar aparmaqla dünyanın mövcud
təcrübəsini öyrənmək, bununla da yalnız vəziyyəti
müəyyənləşdirmək mümkündür. Lakin Azərbaycan üçün yeni
ümumi təhsil modelinin müəyyən olunmasında xarici
təcrübənin öyrənilməsi ilə yanaşı, yerli şərait,
potensial imkanlara, ümumi təhsil sahəsində əldə olunmuş
çoxillik təcrübələrə də istinad edilməlidir. Əslində
ümumi təhsilin strukturunun müəyyənləşdirilməsi onun
fəaliyyət imkanlarının müəyyən olunması deməkdir.
Təhsilşünaslar ümumi təhsilin strukturunun
müəyyənləşdirilməsində didaktikaya aid araşdırmalara
daha çox yer ayırmaqla onun nəzəri-pedaqoji əsasda
müəyyənləşdirilməsinə önəm verirlər. Şübhəsiz,
Azərbaycanda da ümumi təhsilin səviyyələr baxımından
struktur komponentlərinin müəyyən olunmasında
elmi-pedaqoji tədqiqatların aparılmasına, hər hansı
qənaətlərə gəlinməsinə və müəyyənliyin yaradılmasına
ehtiyac vardır. Ona görə də bu istiqamətlərdə də
tədbirlərin görülməsi bir zərurət kimi aydın hiss edilir.
Ümumi təhsilin yeni strukturu yeni mahiyyət və məzmun
daşıdıqda daha faydalı olmaqla effektiv təsir
bağışlayır. Bu mənada respublikamızda ümumi təhsilin 12
illik strukturunda mahiyyət etibarı ilə yeni məzmunun
ehtiva olunması nəzərdə tutulur. Ümumiləşmiş şəkildə bu
məzmun şagird şəxsiyyətində formalaşacaq zəruri bilik və
bacarıqlar əsasında səriştələrdən ibarət dəyərləri,
başqa sözlə, mədəniyyətləri əhatə edir. Bu isə o
deməkdir ki, ümumi təhsil məktəbi özünün fəaliyyətini
humanitar məqsədlərə yönəltməklə yeni bir missiya
daşıyır. Eyni zamanda ümumi təhsil şəxsiyyətyönlü
fəaliyyətində şagirdin hərtərəfli inkişafını təmin
etməklə onun şəxsiyyət kimi formalaşmasını önə çəkir.
Məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürün formalaşmasında
yeni imkan yaradır. Təcrübələr də onu göstərir ki,
şagird idrakının, eləcə də təfəkkürünün inkişaf
etdirilməsi yalnız düşüncə, təfəkkür məktəbində
mümkündür.
Bu gün Azərbaycanda 12 illik təhsil sahəsində həyata
keçirilən ilkin tədbirlər, atılan perspektiv addımlar
düşüncə məktəbindən xəbər verir. İntellektual
potensialın inkişafına doğru istiqamətlənmiş
fəaliyyətlərin start götürdüyünu diktə edir.
12 illik ümumi təhsilin üfüqlərində şagirdə daha çox
sərbəstlik veriləcəyi, onun bacarıq və qabiliyyətlərinin
inkişafına, düşüncə mədəniyyətinin formalaşmasına,
kreativ bir şəxsiyyət kimi yetişəcəyinə imkan
yaradılacağı aydın görünür.
12 illik ümumi təhsilin daha çox inteqrativ xarakter
daşıması da mühüm keyfiyyətlərdən biridir. Bunun təmin
olunması üçün birinci növbədə məktəbin məzmununu
inteqrativ müstəvidə təhlil etmək lazım gələcəkdir. Bu
zaman həm təcrübədə mövcud olan vəziyyət meydana
çıxarılacaq, həm də fənlərarası və fəndaxili inteqrasiya
əsasında gözlənilən əlaqələrin müəyyən olunması rəsmi
inteqrasiyanın yaranmasına təminat verəcəkdir. Eyni
zamanda müəllimin təlim prosesindəki interaktiv
fəaliyyəti istiqamətləndiriləcəkdir.
 Vidadi BAĞIROV,
təhsil eksperti
Əslində ümumtəhsil məktəbində təhsil səviyyələrinin neçə
illik olması tapmaca xarakterli olmamalıdır. Yəni
dünyada bu qədər müddətdir, bizdə də belə olsun
yanaşması həmişə faydalı olmaya da bilər. Təbii ki,
dünya təcrübəsindən yararlanmadan, ondan istifadə
etmədən, dünyaya inteqrasiya olunmadan uğur qazanmaq,
inkişaf etmək mümkün olmadığı kimi, dünyada olanları
yerli şərait nəzərə alınmadan, uyğunlaşdırmadan, olduğu
kimi tətbiq olunması da həmişə yaxşı nəticələrə gətirib
çıxarmaya da bilər. Respublikamız müstəqillik
qazandıqdan sonra təhsillə bağlı atılan addımlara nəzər
saldıqda görürük ki, nə qədər faydalı işlər görülmüş,
dünyanın qabaqcıl ölkələrinin təcrübəsindən
bəhrələnilmiş, təhsilimizin səviyyəsi xeyli
yüksəlmişdir. Digər tərəfdən də illərin təcrübəsi
göstərir ki, tətbiq olunan yeniliklər yerli şəraitə
uyğunlaşdırılaraq tətbiq olunarsa, həm vaxt baxımından,
həm də keyfiyyət baxımından daha uğurlu nəticələrə nail
olunar.
12 illik ümumi təhsildə pillələrin neçə ildən ibarət
olması ilə bağlı dünya təcrübəsində müxtəlif variantlar
var. Bu variantlar artıq təcrübədən çıxıb. Buna
baxmayaraq bizim ölkəmizdə hansı variantın üzərində
durulması barədə elmi araşdırmalar aparılaraq uğurlu
bir qərar verməyə ciddi ehtiyac duyulur. Düşünürəm ki,
hazırda bu həm rəsmi qurumları, həm də mütəxəssisləri
düşündürür. Bir neçə ildir ki, ölkəmizdə dünya
təcrübəsinə əsaslanan yeni kurikulum tətbiq edilir və bu
haqda müəyyən ilkin təsəvvürlər də yaranıb. Hətta
ibtidai təhsil pilləsindən artıq ikinci buraxılış olacaq.
Deməli, bu pillə ilə bağlı fikirlərin söylənilməsinə
daha real zəmin də vardır. Müəllimlərin də,
mütəxəssislərin də, valideynlərin də fikirlərini
ümumiləşdirsək görərik ki, cəmiyyətin xeyli hissəsi
ibtidai siniflərdə yeni kurikulumun tətbiqindən o qədər
də razılıqla danışmırlar və səbəb kimi də əsasən ibtidai
təhsil kurikulumunun çətin və mücərrəd olması, uşaqların
yükünün artdığını göstərirlər. Bu gün məktəbdə oxumağa
başlayan uşaqların qamət əyriliyinin, fikir
yayğınlığının, əsəbiliyinin və digər fəsadlarının
olmasında ibtidai təhsil səviyyəsinin 4 il olmasının və
müəllim tərəfindən müəyyən materialların fiziki olaraq
həddən çox yüklənməsinin rolu az deyildir. Bu baxımdan
yanaşdıqda bizim şəraitimizdə (müəllimlərin,
valideynlərin, ümumən cəmiyyətin hazırlığı baxımından )
ibtidai təhsil səviyyəsinin vaxtının 5 il olması başa
düşülən, məntiqi və ümumi işin xeyrinə olardı. Hər kəsə
bəllidir ki, ibtidai təhsil səviyyəsində keyfiyyətli
təhsil verilməsi uşaqların məktəbdə sonrakı səviyyələrdə
uğur qazanmalarının əsasıdır. Bütün hallarda bu müddətin
bir il artırılması bünövrənin möhkəmlənməsində həm
keyfiyyət baxımından öz müsbət təsirini göstərəcək, həm
də uşaqlarımızın həddən çox yüklənməsinin müəyyən
mənada qarşısını alacaq, onların sağlamlıqlarına ciddi
fayda verəcəkdir.
Bəs tam orta təhsil səviyyəsi neçə il olmalıdır?
Uzun illərin təcrübəsi də, repetitorların da, ali
məktəblərə hazırlıq kurslarının da təcrübəsindən demək
olar ki, hazırkı vəziyyətdə iki il uşaqların ali
məktəblərə istiqamətlənməsi, konkret olaraq sahə ilə
bağlı bilik və bacarıqların əldə edilməsində kifayət
edir. Həm də repetitorluğun ciddi şəkildə ortada olduğu
bir şəraitdə tam orta təhsil səviyyəsində illərin
uzadılması valideynlərin büdcəsinə də təsir edə bilər ki,
bu da cəmiyyətdə heç də birmənalı razılıqla qarşılanmaz,
narahatlıqlara da səbəb ola bilər. Bu məntiqlə
yanaşdıqda tam orta təhsil səviyyəsinin 2 il olması
məqsədəmüvafiqdir.
Ümumi orta təhsil səviyyəsi şagirdlərin bilik və bacarıq
əldə etməsində, həmçinin bir şəxsiyyət kimi
formalaşmasında, cəmiyyətə tamhüquqlu bir vətəndaş kimi
qoşula bilməsində çox vacib bir mərhələdir. Bu baxımdan
bu mərhələnin elə indiki kimi 5 il qalması məntiqi və
real olardı. Bütün bunları nəzərə alaraq 12 illik
ümumtəhsil məktəbinin təhsil səviyyələrinin aşağıdakı
kimi olmasını məqsədəmüvafiq hesab edirəm:
- İbtidai təhsil səviyyəsi - 5 il
- orta təhsil səviyyəsi - 5 il
- tam orta təhsil səviyyəsi - 2 il
Burada vacib bir məqam da diqqətdə saxlanılmalı, mümkün
qədər yaxın müddətdə ciddi addımlar atılmalıdır. Bu,
orta təhsil səviyyəsini bitirən və təhsillərini ali və
orta ixtisas məktəblərində davam etdirməyən uşaqlarla
bağlıdır. Bu uşaqların yaşı 16 ətrafında olur ki, bu
yaşda onların yaşlarına və sağlamlıqlarına uyğun iş
tapmaq ehtimalı çox aşağıdır. Belə olan təqdirdə bu
uşaqların peşə liseylərinə cəlb olunması ən aktual
məsələlərdəndir. Bu yolla onlar sadə peşə sahibləri kimi
formalaşarlar ki, gələcəkdə əmək bazarında
peşəkarlıqlarına görə iş tapa bilərlər. Deməli, uğurlu
nəticə əldə etmək üçün həm iri şəhərlərdə, həm də
bölgələrdə peşə liseyləri şəbəkəsinin yaradılması çox
vacibdir.
Əlbəttə ki, bu bir subyektiv fikirdir. Bəlkə də bu
variant bir keçid müddəti üçün olar, sonra dəyişdirilər,
yaxud da ki, mərhələlərlə həyata keçirilə bilər. Ola
bilər ki, əvvəlcə pilot layihələr kimi reallaşdırılsın
və s. İstərdik ki, sözügedən məsələ ilə bağlı daha çox
fikirlər öyrənilsin, təkliflər araşdırılsın. Yeri
gəlimişkən, "Azərbaycan müəllimi" qəzetinin bütün aktual
məsələlərdə olduğu kimi bu məsələyə də diqqətlə
yanaşması, müzakirə müstəvisinə çıxarması
təqdirəlayiqdir.
 Buludxan XƏLİLOV,
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor
Dünya ölkələrinin əksəriyyətində çoxdan tətbiq olunan 12
illik təhsil sistemi, inanırıq ki, təhsilimizə yeni-yeni
nailiyyətlər gətirəcəkdir. Onu da qeyd edək ki, 12 illik
ümumi təhsil 170-dən çox ölkədə tətbiq olunur. Bunların
sırasında ABŞ, Finlandiya, Cənubi Koreya, Polşa və digər
ölkələr seçilir. Bu da məlumdur ki, bəzi ölkələrdə 14
illik təhsil də mövcuddur. Məsələn, Kanada, Fransa,
Niderland, Çexiya və digər ölkələr bu qəbildəndir. Bir
qism ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda təhsilin müddəti
11 ildir. Azərbaycanda 12 illik ümumi təhsilə
keçildikdən sonra 10 illik icbari ümumi orta təhsil və 2
illik tam orta təhsil modeli tətbiq olunacaqdır. Bu
model mərhələli şəkildə həyata keçiriləcəkdir. Hazırda 9
illik icbari təhsil pilləsinə 1 il artırmaqla 10 illik
icbari ümumi orta təhsil və 2 illik tam orta təhsil
pilləsi yaradılacaqdır. Bu təhsil modelinə keçmək
təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə xidmət edəcəkdir.
Azərbaycanda 12 illik təhsilə keçid bir sıra
nailiyyətlərə və yeniliklərə gətirib çıxara bilər.
Bizcə, yüksək səviyyəli, yetkin və kamil vətəndaş
hazırlamaq üçün təhsilin bu modelinə keçmək vacibdir.
Başqa bir cəhətdən onu da qeyd edək ki, təhsil
proqramlarını yüksək səviyyədə yerinə yetirmək üçün 12
illik təhsil lazımdır. Ona görə lazımdır ki, 11 illik
təhsildə təhsil proqramının məzmunu 12, 14 illik
təhsildəki proqramı əhatə edə bilmir və 12, 14 illik
təhsilin məzmununa cavab vermir. Biz dünya ölkələri və
dünya ölkələrindəki təhsillə ayaqlaşmaq üçün 12 illik
təhsilə keçməyi zamanın tələbi kimi qəbul etməliyik. Bu
mənada 12 illik təhsilə keçid Avropaya inteqrasiya etmək
üçün yeni imkanlar açacaqdır. Bundan başqa, şagirdlər
müasir dünyanın tələblərinə uyğun bilik, bacarıq və
vərdişlər əldə edəcəkdir. Daha doğrusu, bilik, bacarıq
və vərdişlər dərinləşəcəkdir. Dərin bilik, bacarıq və
vərdişə yiyələnmiş şagirdlər ali təhsil aldıqda
peşəkarlıqlarını daha da inkişaf etdirə biləcəklər.
Ancaq 12 illik təhsilə keçid yeni təcrübə olduğu üçün
buna tədricən keçmək lazımdır. Bu təhsilə keçid üçün
yeni-yeni proqramlar hazırlanmalıdır. Bu da vaxt tələb
edir. Bu istiqamətdə görüləcək hazırlıq işlərinə ehtiyac
böyükdür.
Bu gün dünyanın bir real mənzərəsi də ondan ibarətdir ki,
elm, texnika sürətlə inkişaf edir. Elmi-texniki
tərəqqinin nailiyyətləri informasiya bolluğunu və
yenilikləri gün-gündən artırır. Bunları isə şagirdlərə
aşılamaq, mənimsətmək o qədər də asan olmur. Ona görə də
12 illik təhsilə keçid elmi yenilikləri,
informasiyaları, texniki tərəqqinin nailiyyətlərini
şagirdlərə aşılamaqda geniş imkanlar yaradacaqdır. Təbii
ki, dərsliklər, onların məzmunu dəyişəcəkdir. Yeni
hazırlanacaq dərsliklər şagirdə təkcə bilik yox, həm də
əsl vətəndaş kimi fəaliyyət göstərmək prinsiplərini
öyrədəcəkdir. Başqa sözlə, həm də şagirdlərin
dünyagörüşünü formalaşdıracaqdır. Yeri gəlmişkən onu da
qeyd edək ki, 12 illik təhsilə keçid mərhələ-mərhələ
həyata keçməlidir. Bu prosesə keçid cəmiyyətin kifayət
qədər maariflənməsi, bilgilənməsi yolu ilə daha çox
fayda verə bilər.
Bir həqiqəti də demək lazımdır. Bu da odur ki,
valideynlər istəyirlər onların övladları tez oxuyub
qurtarsın. Yəni orta məktəbi 11 ilə bitirsin. Ancaq
bəzən fikirləşmirlər ki, onların övladlarının 11 illik
təhsildə aldıqları biliyin, bacarığın, vərdişin
səviyyəsi nə dərəcədədir? Yaxud onların övladlarının
vətəndaşlığı hansı səviyyədədir? Bu mənada da 12 illik
təhsil təhsilin keyfiyyətinə və şagirdlərin inkişafına
müsbət təsir göstərəcəkdir. Biz bir məsələni də nəzərə
almalıyıq. Bu da odur ki, 11 illik təhsil proqramı çox
yüklənmişdir. Şagirdlər bu ağır proqramdan əziyyət
çəkirlər. Ən azı psixoloji gərginlik keçirirlər, bəzən
fiziki sağlamlıqlarını təhlükə altına atırlar. Ona görə
ki, fiziki baxımdan proqramı çatdıra bilmirlər. Bu
mənada da 12 illik təhsil əhəmiyyətli rol oynaya
biləcəkdir. |
