|
Ellada MİRZƏYEVA,
Sabirabad şəhər N.Gəncəvi adına 5
nömrəli
tam
orta
məktəbin
ingilis
dili
müəllimi
Tədris
etdiyimiz ingilis dili fənni təkcə xarici dil
mənimsətmək məqsədi daşımır. Bu həm də öyrənənin
dünyagörüşünün formalaşmasına, onlarda ümumbəşəri
problemlər, ətraf mühit və s. haqqında daha aydın
təsəvvürün yaranmasına kömək edir. Tədris olunan
mövzunun ictimai və tərbiyəvi əhəmiyyəti qabardılmalı və
öyrənənlərin diqqətinə çatdırılmalıdır.
Tapşırıqların həlli zamanı lazımsız məcburetmə prinsipi
aradan qalxmalı, müəllimin təlim zamanı dominant rolu
azalmalı, sinifdə rahat öyrənmə atmosferi yaranmalıdır.
Şagirdlər öz fikirlərini ifadə edərkən linqvistik
səhvlərə yol verəcəklərindən çəkinməməlidirlər.
Pedaqoq özünün də səhv edə bildiyini, məlumatının az
olduğu sahələrin mövcudluğunu oyrənənlərin diqqətinə
çatdırmalıdır. Əgər müəllim dil materialını həddən artıq
sadələşdirərək öyrənənlərə təqdim edirsə, düşünürəm ki,
onlar öz öyrənmə resurslarından lazımınca istifadə edə
bilməyəcəklər. Müəllim dərs prosesində öz danışıq
müddətini azaldaraq şagirdlərin bilikləri müstəqil
mənimsəmə və öz səhvlərini qarşılıqlı surətdə düzəltmə
prosesinə təkan verə bilər. Müəllim, şagirdlərin
öyrənməsi üçün adekvat şərait yarada və bələdçilik edə
bilər.
Müəllimin tədris etdiyi dil materialları müxtəlif yaşda
olan şagirdlərin maraqlarına, ehtiyaclarına, arzularına
uyğun olmalıdır. Tədris olunan materiala şagirdin
emosional münasibəti yaranmalıdır, materialların onlara
çatdırılma və təqdimolunma formalarının rəngarəngliyi də
şagirdlərdə maraq yaratmalıdır. Emosional münasibətin
formalaşması öyrənmə prosesini sürətləndirir.
Beynəlxalq dilöyrətmə təcrübəsində tapşırığa əsaslanan
dilöyrətmə metodundan (TBL - Task-Based Learning) geniş
istifadə olunur. Bu metod mənalı bir tapşırığı yerinə
yetirmək üçün öyrənilən dilin resurslarından
istifadəetmə metodudur. Əvvəlki mərhələdə müəllim
tapşırığın xarakterini izah edir, ola bilər ki, istifadə
olunacaq lüğət və qrammatik konstruksiyalar barədə də
məlumat versin. Müəllim həmçinin tapşırığın nümunəsini
özü etməklə və ya onu şəkil və videomateriallar
vasitəsilə də başa sala bilər. Tapşırığın yerinə
yetirilməsi nəticəsində mətn və ya təqdimat formasında
linqvistik material yaranır. Öyrənənlər bir-birlərinin
materialını nəzərdən keçirib öz fikirlərini deyə
bilərlər. Tapşırıq əsasında dil öyrənmə, informasiya
boşluğunu doldurmaq, yarımçıq hekayənı tamamlamaq,
verilmiş informasiyadan yeni tipli informasiya
yaratmaqdan və s. ibarət ola bilər. Tapşırıq əsasında
dil öyrənmə prosesində dil materialı əvvəlcədən
müəyyənləşdirilmiş formada olmur. Öyrənən dil
vahidlərinin istifadəsində sərbəstdir. O, təkcə cari
dərsin lüğət və qrammatik strukturlarından istifadə
etmir, eləcə də əvvəlcədən mənimsədiyi dil vahidlərinin
ehtiyatına da müraciət edir. Öyrənmə prosesi təbii
axınla gedir. Bu metod öyrənilən dildə danışma sürətini
artırmaq və öyrənəndə öz bacarıqlarına inam yaratmağa
yönəlir. Etdiyi tapşırıq onun maraq mərkəzində durur,
fəaliyyətini stimullaşdırır və kommunikasiyaya yol açır.
Tapşırıq əsasında dilöyrətməyə misal: "Şagirdlərin hər
biri öz ideal ölkəsinin modelini yaratsın, onun
xəritəsini çəksin, ad qoysun, iqlimini müəyyən etsin, bu
ölkəyə qanunlar qoysun, bu ölkənin insanlarının
xüsusiyyətləri barədə məlumat versin".
Bu tipli tapşırıq öyrənənləri fəallaşdırır və dil
resurslarından geniş istifadə etməyə stimul verir.
Digər bir misal: "Tənəffüs zamanı şagirdlərdən biri
müəllimin sevimli kitabını təsadüfən yerə ataraq
korladı. Sonra onu heç bir şey olmamış kimi yerinə
qoydu. Şagirdlərdən biri bunu gördü...". Beləliklə, dil
öyrənənlər bu hekayəni öz istədikləri şəkildə,
öyrəndikləri xarici dildə tamamlayırlar.
Bu tapşırıqlar, "naməlum bir planeti, onun canlılarını
və s. təsvir et" kimi və ya "sizcə, ideal məktəb necə
olmalıdır?" kimi də qoyula bilər. Past Simple zamanı
formasından sərbəst istifadə məqsədilə belə bir tapşırıq
vermək olar: "Dünən etdiyin 10 fəaliyyəti təsvir et".
Daha bir misal: "Biz meşəyə, bir neçə saatlığa piknikə
gedirik. Hansı əşyaları götürməli olduğumuzu siz
müəyyənləşdirəcəksiniz. Seçimlərinizin vacibliyini
əsaslandırın".
Tapşırıq öyrənənlərin qruplara bölünərək bir-birlərindən
müsahibə götürməsi formasında da ola bilər. Məsələn,
qrupun biri yoxsulluğun aradan qaldırılması agentliyinin
əməkdaşlarını təmsil edə bilər və ikinci qrup isə
jurnalistlər olaraq onlara yoxsulluqla mübarizə barədə
suallar verə və cavab ala bilərlər.
Bu tipli tapşırıq sonda fəal diskussiyaya səbəb olur və
öyrənənlər özləri də hiss etmədən çoxsaylı dil
resurslarını istifadə etmiş və yeni şeylər öyrənmiş
olurlar. Oyrənilən dil kommunikasiya vasitəsi kimi
istifadə olunur, müəllim, lazım gəldikcə, fikirləri
ümumiləşdirir və yeni dil vahidlərini öyrənənlərin
diqqətinə çatdırır. Öyrənilən dil materialını tapşırıq
müəyyən edir. Təcrübələr göstərir ki, tapşırıq üzərində
cəmləşdikdə dil öyrənənlər tərəfindən daha asan
mənimsənilir. |
