|
Niyazi RƏHİMOV,
"Azərbaycan müəllimi"
n.rahimov@muallim.edu.az
 Məktəbin
tədris və tərbiyə müəssisəsi olduğunu və vətəndaş
yetişdirdiyini nəzərə alsaq, psixoloqların təhsil
prosesində nə qədər əhəmiyyətli rol oynadığını və
onların üzərinə çox çətin, məsuliyyətli iş düşdüyünü
deyə bilərik. Nəzərə çatdıraq ki, əvvəllər bu sahəyə
maraq bir o qədər olmasa da, son illər istər təhsil
ocaqlarında, istərsə də digər yerlərdə psixoloji işin
təşkilinə xüsusi diqqət yetirilir. Bu baxımdan məsələni
"Azərbaycan müəllimi" qəzeti də daim diqqətdə saxlayır,
müxtəlif vaxtlarda peşəkar psixoloqların rəy və təklif
yönlü yazıları qəzetimizdə dərc olunur.
Bəs görəsən, orta məktəblərimizdə çalışan psixoloqlar
öz vəzifə funksiyalarını necə yerinə yetirirlər?
Şagirdlərə yetərincə psixoloji xidmət göstərə
bilirlərmi? Suallarımıza cavab tapmaq məqsədilə
paytaxtda yerləşən bir sıra orta məktəblərdə olduq,
psixoloqlarla söhbətləşdik.
Şəhla Həmzəyeva,
285 nömrəli tam orta məktəbin
psixoloqu
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin pedaqogika və
psixologiya fakültəsini bitirmişəm. Daha çox uşaqlarla
şəxsi-profilaktik söhbətlər edirəm. Vaxtaşırı psixoloji
testlər keçirirəm. Bu gün VII sinifdə qız-oğlan
münasibətləri mövzusunda şagirdlərə geniş məlumat
vermişəm. Görülən işlərlə bağlı qeydiyyat jurnallarımız
var. Çətin tərbiyə olunan uşaqlarla bağlı zəruri
məlumatlar və siniflərdə müxtəlif mövzularda apardığım
söhbətlər bu jurnalda qeyd olunur. Bizdə psixoloq sözü
hələ də tam mənası ilə dərk edilmir. Bəzi valideynlər
uşaqlarının psixoloqa müraciət etməsini qəbul etmirlər.
Düşünürəm ki, bu işdə bizə valideynlər daha çox kömək
etməlidir.
 Yeganə Vəliyeva,
213 nömrəli məktəb-liseyin psixoloqu
1997-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin psixologiya
fakültəsini bitirmişəm. İşlərimi illik və aylıq iş planı
əsasında qururam. Əsasən 4 istiqamətdə- profilaktika,
konsultativ, diaqnostika və korreksiya işi aparıram.
Məktəbimizdə 700 nəfərə yaxın şagird oxuyur. Onların hər
birinə demək olar ki, yaxından bələdəm. Uğursuz
ailələrdən olan uşaqların xüsusi qeydiyyatını aparıram.
Onlarla daha sıx-sıx görüşür, psixoloji yardımlar
edirəm. Səmimi olaraq demək istəyirəm ki, məktəbimizdə
dəcəl uşaqlar var. Amma demək olar ki, çətin tərbiyə
olunan uşaq yoxdur. Şagirdlərlə yanaşı, məktəbin
müəllimləri və valideynlər ilə də geniş əlaqələrimiz var.
Bundan başqa, yeri gəldikdə müəllimlərə də psixoloji
yardımlar göstərirəm. Düşünürəm ki, bu da çox vacib
amildir. Axı müəllim də insandır. Onun da problemləri
var. Problemi olan müəllim təbii ki, keyfiyyətli dərs
deyə bilməz. Bu baxımdan pedaqoji kollektiv də daim
nəzarətimizdədir. Profilaktik söhbətlərə xüsusi yer
ayırıram. Uşaqların keçid dövründə onlarla daha həssas
davranmaq lazımdır. Bu baxımdan istər qızlarla, istərsə
də oğlanlarla xüsusi profilaktik söhbətlərimiz olur.
Şagirdlərə peşə və ixtisas seçimində yaxından kömək
edirəm. Bəzən şagirdlər peşə seçimi zamanı valideynlərin
təzyiqinə məruz qalır. Belə olduqda həm şagird, həm də
valideynlə söhbət edir, məsələnin həlli yollarını
tapırıq.
 Həqiqət Ələkbərova,
129 nömrəli tam orta məktəbin
psixoloqu
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin pedaqogika və
psixologiya fakültəsini bitirmişəm. Bundan başqa,
BPKİYİ-dən psixologiya üzrə birillik yenidənhazırlıq
kursu keçmişəm. Məktəbimizdə psixologiya ilə bağlı
müxtəlif treninq və tədbirlər keçirilir. Bu tədbirlər
zamanı rayonumuzun psixoloqları ilə müxtəlif mövzularda
müzakirələr aparırıq. Düşünürəm ki, psixoloq məktəbdə
həm çətin, həm də məsuliyyətli işdir. Məktəbimizdə "Psixoloq"
adında divar qəzeti buraxırıq. Bu qəzet vasitəsilə
şagirdlər arasında maarifləndirmə işini təşkil edirik.
Sinif saatları zamanı şagirdlərlə profilaktik söhbətlər
edirəm. Çətin tərbiyə olunan şagirdlər xüsusi
nəzarətdədir. Bundan başqa, I siniflərə uşaqlar yeni
gələrkən onlara xüsusi yardım göstəririk. Çünki
uşaqların bəziləri məktəbə bağçadan gəlmir ki, bu da
birincilərin adaptasiya dövrünü çətinliklə keçirməsinə
səbəb olur. Bu baxımdan sinif rəhbərləri ilə işimizi
daha sıx şəkildə qururuq. Bundan başqa, məktəbə yeni
təyin olunan müəllimlərə də xüsusi psixoloji yardımlar
göstərirəm. Məktəbimizdə psixoloq üçün xüsusi otaq var.
Söhbətləri bu otaqda aparıram. Şagirdlərin psixoloji
durumunu öyrənmək üçün xüsusi testlərimiz də mövcuddur.
Bu teslər vasitəsilə şagirdin durumu müəyyənləşir və
lazımi zaman keçdikdən sonra yenidən test olunaraq hər
hansı bir irəliləmə və ya geriləmə olduğu müəyyən olunur.
Bütün bunlar qeydiyyat jurnallarında öz əksini tapır.
 Araşdırmalarımızdan məlum oldu ki,
orta məktəblərimizdə psixoloji işin təşkili əvvəlki
illərlə müqayisədə daha yüksəkdir. Psixoloqlarımız
Təhsil Nazirliyi tərəfindən keçirilən müxtəli treninq və
məşğələlərdə iştirak etməklə öz peşəkarlıq səviyyələrini
artırırlar. Lakin psixoloji işin təşkili ilə bağlı bir
çox problemlər də mövcuddur. Müşahidələrimiz göstərdi ki,
1000 nəfərdən çox müəllim-şagird kollektivi olan
məktəblərdə cəmi 1 nəfər psixoloqun olması səmərəlilik
baxımdan yetərli deyil.
Məktəb psixoloqlarının başlıca vəzifələri
* Məktəb psixoloqlarının başlıca vəzifələri
psixoprofilaktik və psixodiaqnostik iş prosesində
təhsildə çətinliklərlə qarşılaşan, inkişafı və
davranışında çatışmazlığı olan uşaqların üzə çıxarılması
məqsədi ilə şagirdlərin intellektual və şəxsi emosional
inkişafının fərdi-psixoloji xüsusiyyətlərini öyrənmək,
siniflərdə və qruplarda sosial-psixoloji mühiti tədqiq
etməkdir.
Məktəb psixoloqu uşaqların məktəbə psixoloji cəhətdən
hazırlığını diaqnostika edərək, onların birinci sinfə
qəbul edilməsində iştirak edir. O, şagirdlərin yaş və
inkişaf səviyyələrini müəyyənləşdirərək onları ibtidai
təhsil pilləsindən ümumi orta, tam orta təhsil
pillələrinə və peşə məktəblərinə keçərkən psixoloji
müayinə etməli, müəllim, valideyn və ustalarla birlikdə
uşaqlarla fərdi iş proqramını işləyib hazırlamalıdır.
Psixodiaqnostik iş zamanı psixoloq psixi cəhətdən
inkişaf edən uşaqları, effektiv-emosional pozuntulara və
pis davranışa meyilli olan uşaqları, habelə ümumi və
xüsusi istedadlı uşaqları üzə çıxarmalıdır. Alkoqolizmin,
narkomaniyanın, cəmiyyətə zidd davranış formalarının
qarşısını almaq üçün yeniyetmələrlə, onların
valideynləri və müəllimləri ilə profilaktik iş
aparmalıdır.
* Uşaqların təlim-tərbiyəsi problemləri ilə bağlı
məktəbin müdiriyyətinə, müəllimlərinə, valideynlərə və
tərbiyəçilərə məsləhətlər verir; təlim, inkişaf, həyatda
öz yerini tutmaq problemləri, həmyaşıdları ilə
qarşılıqlı münasibətləri, özünütərbiyə məsələləri ilə
bağlı uşaqlara məsləhətlər verir. Pedaqoji şuranın
iclaslarında, metodbirləşmələrdə, ümumməktəb və valideyn
yığıncaqlarında iştirak edir. |
