|
Pedaqoqlar bu haqda nə düşünürlər?
Niyazi RƏHİMOV, "Azərbaycan müəllimi"
niyazisherifsoy@mail.ru
 Müasir
dövrümüzdə texnologiyalar sürətlə inkişaf edir. Bu
proses orta ümumtəhsil məktəblərində təhsil alan
şagirdlərin də diqqətindən kənarda qalmır. Onlar tez-tez
dəyişən texnoloji yeniliklərə xüsusi maraq göstərir,
onlardan istifadə etməyə çalışırlar. Şagirdlərin ən çox
istifadə etdiyi və maraq göstərdiyi cihazlardan biri
mobil telefonlardır. Onlar mobil telefonlar vasitəsilə
internetə girir, sosial şəbəkələrdən istifadə edir,
müxtəlif fotolar və videolar çəkməklə əylənirlər. Nəzərə
çatdıraq ki, şagirdlər mobil telefonlardan məktəbdə də
mütəmadi şəkildə istifadə edirlər. Düzdür,
qanunvericilikdə bununla bağlı xüsusi qadağalar mövcud
deyil. Lakin etiraf edək ki, bu kimi hallar şagirdlərin
dərs prosesində fikrini yayındırır, tədrisin
keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Bundan başqa lazımsız
şəkillərin paylaşılması, rəylərin bildirilməsi və sair
kimi məsələlər şagirdlərə psixoloji baxımdan mənfi təsir
göstərir, bəzi hallarda isə yersiz yazışmalar şagirdlər
arasında müxtəlif münaqişələrin yaranmasına səbəb olur.
Valideynlərin böyük bir qismi şagirdlərdə mobil
telefonun olmasını vacib hesab edir. Onlar övladları ilə
mütəmadi əlaqə saxlamağı əsas gətirirlər. Lakin
düşünürük ki, əlaqə saxlamaq üçün sadə funksiyalı mobil
telefonlardan, məktəb telefonlarından, müəllimlərin
telefonundan istifadə etmək mümkündür. Bütün bunları
nəzərə alaraq bizi bir sual düşündürür. Görəsən,
şagirdlərin məktəbə mobil telefonlarla gəlməsi
düzgündürmü? Təhsil müəssisələrində şagirdlərin mobil
telefonlardan istifadə etməsi hansı mənfi halların
yaranmasına səbəb olur? Suallarımıza cavab tapmaq
məqsədilə paytaxtın bir sıra orta ümumtəhsil
məktəblərində olduq. Mövcud vəziyyətlə bağlı müşahidələr
apardıq. Pedaqoji işçilərin və şagirdlərin bu barədə
fikirlərini öyrəndik.
Öncə paytaxtın Nəsimi rayonunda yerləşən 151 nömrəli tam
orta məktəbdə olduq. Gəlişimizin səbəbini məktəb
direktoruna bildirdikdən sonra siniflərə baş çəkdik.
VII "b" sinfində 20 şagird var idi. Onlardan 9-da mobil
telefon mövcud idi. Şagirdlərin 8-də mobil telefon
çoxfunksiyalı bahalı, 1 şagirddə isə sadə funksiyalı
idi. Kiçikyaşlı şagirdlər olmasına baxmayaraq mobil
telefon vasitəsilə sosial şəbəkələrdən, WhatsApp-dan
istifadə etdiklərini bildirdilər.
Sonra həmin məktəbin VIII "c" sinfində olduq. Sinifdəki
17 şagirddən 8-i mobil telefonlardan istifadə
etdiklərini bildirdi. Bu sinifdə də şagirdlər
çoxfunksiyalı, müasir telefonlardan istifadə edirdilər.
Sonra paytaxtın Yasamal rayonunda yerləşən 225 nömrəli
tam orta məktəbdə olduq. Mövcud vəziyyəti öyrənmək
məqsədilə məktəbin direktoru Sevda Eminova ilə birlikdə
X "b" sinfinə gəldik. Burada da vəziyyət əvvəlki
məktəblə demək olar ki, eyni idi. Belə ki, sinifdəki
şagirdlərdən 12-də mobil telefon mövcud idi. Həmin
şagirdlərin telefonlarının 2-si sadə olsa da digərlərin
telefonları müasir tipli, bahalı idi. Məktəbin IX "b"
sinfində isə 25 şagirddən 20 nəfərində müxtəlif
firmaların müasir tipli mobil telefonlarına rast
gəldik. Şagirdlərlə söhbətimizdə telefondan hansı
məqsədlə istifadə etdiklərini soruşduq. Təbii ki,
cavablar müxtəlif idi. Onlar valideynləri ilə əlaqə
saxlamaq məqsədilə telefondan istifadə etdiklərini
bildirsələr də, sosial şəbəkələrdən və digər
funksiyalardan da istifadə etdiklərini etiraf etdilər.
Vidadi Bağırov, təhsil eksperti:
- Mobil telefonlar təkcə biz böyüklərin deyil,
uşaqların, gənclərin də həyatının ayrılmaz bir
hissəsinə, özü də böyük bir hissəsinə çevrilib.
Zərərlərini açıq-aşkar hiss etsək də bunu qadağan
etmək, qarşısını almaqdansa, düzgün istiqamət göstərmək,
yerində və məqamında əsaslandırılmış maarifləndirmə
işlərinə üstünlük vermək daha faydalı olar. Müasir
cəmiyyətdə haqlı olaraq şagirdlərin məktəbə mobil
telefonla gəlməsi, ondan yerli və yersiz istifadə etməsi
tez-tez müzakirə mövzusuna çevrilir. Səbəbi isə
müxtəlifdir. Mobil telefonlar məktəbin, müəllimin işinə
maneçiliklər yaradır, şagirdlərdə müəyyən asılılıq,
psixoloji və əxlaqi problemlər törədir. Əlbəttə ki,
bununla razılaşmamaq da olmaz. Amma bütün səbəblərin
şagirdlərin məktəbə telefonsuz gəlməsi ilə aradan
qaldırılacağını da düşünmək sadəlövhlük olardı. Təlim
-tərbiyə mühitinin pozulmasında şagirdlərin telefondan
istifadəsinin səbəb olduğuna dair kifayət qədər
nümunələr gətirmək olar. Bunun da əsas səbəblərindən
biri adətən əlaqə vasitəsi kimi düşünülmüş mobil telefon
aparatının bu gün daha çox imkanlara malik olmasıdır ki,
bu imkanlardan istifadə edərək şagirdlərin müəyyən bir
hissəsi sosial şəbəkələrə qoşulur, şəkil çəkir, oyunlar
oynayır, internet saytlarında zaman keçirir, sinifdə baş
verən xoşagəlməz hadisələri telefonun yaddaşına köçürür.
Bunların bir hissəsi şagirdlərin öz əyləncə maraqlarını
başqa maraqlardan üstün tutması ilə bağlıdırsa digər bir
səbəb isə dərsin onlar üçün maraqlı, dinlənilən
edilməməsi və yaxud da ki, dərsdənkənar söhbətlərin
aparılması ilə bağlı deyilmi? Sosial şəbəkələrdə yayılan
neçə-neçə anti-pedaqoji hərəkət və ifadələrin azmı
şahidi olmuşuq? Doğrudur, bunların içərisində sağlam
olmayan, məkrli niyyət və məqsədlərə söykənənləri olsa
da, mütləq əksəriyyəti reallıqdır. Bu reallıqları
yaradanlar isə, ilk növbədə, biz müəllimlər, təhsil
işçiləri deyilikmi? Biz dərslərimizi qaydalara uyğun
olaraq məzmunlu, müasir, şagirdi düşündürə biləcək
qaydada qursaq, onda belə hallar azalar və zaman
keçdikcə aradan qalxar. Hesab edirəm ki, azacıq
çətinliyə düşən kimi qadağadan əvvəl müəyyən
mexanizmlərin düşünülməsi, maarifləndirmə tədbirlərinin
aparılması daha faydalı olardı. Əlbəttə ki, qadağalar da
ola bilər, amma ən asan yol olan qadağaların da həmişə
faydalı olacağını, başqa fəsadlar yaratmayacağını
düşünmək sadəlövhlük olardı. Valideynin övladına nəzarət
etmək, izləmək, xüsusilə təhlükəsizliyini təmin etmək,
zərərli vərdişlərə qurşanmamaq, uyğun olmayan dairələrin
təsirinə düşməmək məqsədilə övladına verdiyi əlaqə
telefonunun qadağan edilməsinin yarada biləcəyi fəsadlar
daha çox ola bilər. Maarifləndirmə işlərini
gücləndirməli, müəllimlərin dözümlülüyünə və dərslərinin
keyfiyyətli tədris edilməsinə nail olunması, şagirdlərin
telefonlardan dərs zamanı istifadəsinə ciddi nəzarət
edilməsi və deyilənlərə məhəl qoymayanlarla bağlı
tədbirlər görülməsini və hətta onun məktəbə telefon
gətirməsinə müəyyən müddət qadağa da qoyula bilməsi daha
düzgün olardı.
Kifayət Tanrıverdiyeva, Bakıdakı 151 nömrəli tam orta
məktəbin direktoru:
- Mobil telefonların məktəblərdə istifadəsi, düşünürəm
ki, çox qlobal bir məsələdir. Buna qarşı qadağalar
olmasa da, amma müəyyən vaxtlarda şagirdlərlə müxtəlif
maarifləndirici işlər aparırıq. Desəm ki, bunun
qarşısını ala bilmişik, bu qeyri-səmimi olar. Düşünürəm
ki, bu işdə valideyn-məktəb münasibətləri xüsusi rol
oynamalıdır. Valideynlər öz övladlarına bahalı
telefonlar almaqla onların digər uşaqlardan
seçilməməyini istəyirlər. Şagirdlərə bu cür telefonları
verib ondan istifadəyə qadağa qoymaq da mümkün deyil.
Həmin şagirdlər istər-istəməz o telefonlardan əyləncə
vasitəsi kimi istifadə etməyə can atacaqlar. Şagirdlərin
fikri dərsdə deyil, telefonda olur. Belə olduğu halda
isə təbii ki, tədrisin keyfiyyətinə mənfi təsir
göstərir. Biz məktəb kollektivi olaraq siniflərdə dərs
zamanı telefondan istifadəyə imkan vermirik. Amma buna
baxmayaraq təbii ki, gözdən yayınanlar da olur. Belə ki,
bir az mülayim və şagirdlərin çəkinmədiyi müəllimlərin
dərslərində bu kimi hallar istisna deyil. Bütün bunları
nəzərə alaraq məktəblərdə mobil telefonlardan qəti
şəkildə istifadə edilməməsinin tərəfdarıyam.
Rüfət Soltanov, 225 nömrəli tam orta məktəbin Azərbaycan
dili və ədəbiyyat müəllimi: -
Şagirdlərin mobil telefonla məktəbə gəlmələrinin qəti
əleyhinəyəm. Biz onlara nə qədər ciddi nəzarət etsək
belə, yenə də mobil telefonlu şagirdlər dərsi pozurlar.
Belə ki, onlara zəng, mesaj gəlir və həmin vaxt şagirdin
fikri yayınır. Unutmayaq ki, həmin şagirdlər dərsə meyli
olan potensiallı şagirdlərə də mane olurlar. Bundan
başqa, əgər şagirddə geniş imkanlara malik telefon
varsa, deməli o sosial şəbəkəyə və digər lazımsız
saytlara girmək təhlükəsindədir. Bəzi hallarda
valideynlər arasında öz övladları ilə bağlı problemlər
də yaranır. Belə ki, bir valideyn digər valideyni
övladına nəsə lazımsız sözlər yazdığına görə ittiham
edir və sairə. Valideynlərə dəfələrlə bununla bağlı
müraciət etmişik. Lakin onlar uşaqların uzaqdan
gəlməsini və onlar üçün narahat olduqlarını əsas
gətirərək məsələnin ciddiliyini bir o qədər dərk
etmirlər. Valideynlərə övladlarının gələcəyini
düşünmələrini tövsiyə edirəm. Çoxfunksiyalı telefonları
övladlarına hədiyyə etməklə onlara yaxşılıq deyil,
müxtəlif problemlər yaratdıqlarını bildirmək istəyirəm.
|
