|
Ali təhsil müəssisələrində yerinə yetirilən
elmi-tədqiqatlar ölkəmizdə aparılan elmi-tədqiqatların
mühüm hissəsini təşkil edir. Burada fundamental və
tətbiqi xarakterli elmi-tədqiqat işləri aparılır,
elmi-pedaqoji kadrların hazırlanması həyata keçirilir.
Ali təhsil müəssisələrində elmi-tədqiqatlar həm
kafedralarda, həm də elmi-tədqiqat müəssisələrində
aparılır.
Hazırda Təhsil Nazirliyinə tabe olan 20 dövlət ali
təhsil müəssisəsində 131 fakültə, 659 kafedra, dövlət
büdcəsindən maliyyələşən 4 elmi-tədqiqat institutu, 4
elmi mərkəz, 92 elmi-tədqiqat laboratoriyası, eləcə də
bir təsərrüfat hesablı elmi-tədqiqat institutu fəaliyyət
göstərir.
Təhsil Nazirliyinə tabe olan ali təhsil müəssisələrində
9263 elmi-pedaqoji kadr, o cümlədən 897 elmlər doktoru,
4089 fəlsəfə doktoru, 49 nəfər AMEA-nın həqiqi üzvü və
müxbir üzvü çalışır.
Ali təhsil müəssisələrində elmi-tədqiqat işlərinin
yerinə yetirilməsi üçün əsas maliyyələşmə mənbəyi olan
dövlət büdcəsi ilə yanaşı, digər mənbələrdən də istifadə
edilmişdir. Bunlardan istehsalat müəssisələri ilə
bağlanan təsərrüfat müqavilələri əsasında aparılan
tədqiqatlar, müxtəlif beynəlxalq fondların və Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu
tərəfindən ayrılan qrantları qeyd etmək olar.
Təhsil müəssisələri ilə istehsalat arasında elmi
əlaqələr get-gedə möhkəmlənir, ali məktəblər tərəfindən
istehsalat müəssisələri üçün yerinə yetirilən təsərrüfat
müqaviləli elmi-tədqiqat işlərinin sayı və həcmi artır.
Lakin elmi nəticələrin istehsalata tətbiqində olan
çətinliklər hələ də qalmaqdadır.
Ali təhsil müəssisələri ilə Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyası arasında əlaqələr inkişaf edir: Akademiya
sistemində işləyən alimlər ali məktəblərdə tədris
prosesinə cəlb olunur, buraxılış işlərinə,
dissertasiyalara rəhbərlik edirlər. Ali məktəblərdə
aparılan elmi işlərin mühüm nəticələri AMEA-nın
koordinasiya şuralarında və Rəyasət Heyətinin
iclaslarında müzakirə edilir.
Son illər ali təhsil müəssisələrində elmi-texniki
nailiyyətlərin ümumiləşdirilməsi və yayılması, elmi
nəticələrin istehsalatda tətbiq edilməsi, innovasiya,
ixtiraçılıq və patent-lisenziya fəaliyyəti, elmi
jurnalların, dissertasiyaların, elmi məqalələrin,
dərsliklərin, tədris-metodik vəsaitlərin hazırlanması və
nəşri sahəsində əhəmiyyətli işlər görülür.
Yalnız 2013-cü ildə ali təhsil müəssisələrində çalışan
alimlər tərəfindən 269 monoqrafiya, 246 dərslik, 502
dərs vəsaiti, 1598 adda proqram və metodik ədəbiyyat
nəşr etdirilib. Alimlərimiz Azərbaycan elmini müxtəlif
beynəlxalq elmi konfranslarda təmsil edir, onların
məqalələri xarici ölkələrin elmi jurnallarında dərc
olunur. Xarici jurnallarda alimlərimizin 2324 məqaləsi,
beynəlxalq konfransların materiallarında 1148 məruzə
tezisi nəşr edilib. Son 6 il ərzində Azərbaycan alimləri
tərəfindən xarici jurnallarda nəşr olunmuş məqalələrin
sayı 2,6 dəfə, beynəlxalq konfransların materiallarında
dərc edilmiş tezislərin sayı isə 2,2 dəfə artıb.
Elmin informasiya təminatının gücləndirilməsi,
beynəlxalq elmi əlaqələrin dərinləşdirilməsi sahəsində
həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində dünyanın ən
nüfuzlu jurnallarında, xüsusilə də "Thomson Reuters"
Agentliyinin bazasına daxil olan impakt-faktorlu
jurnallarda 294 məqalə nəşr olunub.
Ali məktəblərdə yerinə yetirilən işlərin nəticələrini
elmi ictimaiyyətə çatdırmaqda elmi nəşrlərin rolunu
nəzərə alaraq onların təsis edilməsinə və müntəzəm
nəşrinə xüsusi fikir verilir, yeni elmi-tədqiqat
nəşrlərinin sayı artırılır. Təhsil Nazirliyi
sistemindəki ali məktəblərdə Ali Attestasiya Komissiyası
tərəfindən tanınan 37 adda elmi məcmuə və jurnal nəşr
edilir.
Ölkəmizdə çalışan yüksək ixtisaslı elmi və elmi-pedaqoji
kadrların 32,1%-i, elmlər doktorlarının və elmlər
namizədlərinin təxminən 50%-i Təhsil Nazirliyi
sistemində cəmləşib. Odur ki, mövcüd elmi potensialın
qorunub saxlanılması və gənc kadrların hazırlanması ali
təhsil müəssisələri qarşısında duran əsas vəzifələrdən
biridir.
Hər il ənənəvi olaraq Təhsil Nazirliyi doktorantların və
gənc tədqiqatçıların apardıqları elmi-tədqiqat işlərinin
nəticələrinin müzakirələrinin təşkili məqsədilə bütün
elm sahələri üzrə doktorantların və gənc tədqiqatçıların
respublika elmi konfransını təşkil edir.
Azərbaycanda elmin inkişafı və elmi-pedaqoji kadrların
hazırlanması sahəsində müəyyən işlər görülsə, bir çox
tədbirlər həyata keçirilsə də, bu sahədə həll olunmamış
işlər və çatışmazlıqlar da az deyil. Azərbaycan
Respublikasında elmi qurumların strukturunun
müəyyənləşdirilməsi, tədqiqatların müasir standartlar
səviyyəsində aparılması və maliyyələşdirilməsi, ölkənin
elmi kadr potensialının artırılması və onun sosial
müdafiəsinin gücləndirilməsi, bütövlükdə elmin inkişafı
üzrə milli strategiyanın həyata keçirilməsi və
Azərbaycan elminin beynəlxalq elm məkanına
inteqrasiyasının təmin olunmasını sürətləndirmək
məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
"Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin
inkişafı üzrə Milli Strategiya" və "Azərbaycan
Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə
Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi üzrə Dövlət
Proqramı"nın təsdiq edilməsi haqqında 4 may 2009-cu il
tarixli 255 nömrəli Sərəncam imzalayıb.
Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin
inkişafı üzrə Milli Strategiya elmi-tədqiqatların
prioritetlərinin dünya elminin inkişaf istiqamətlərinə
və ölkənin mühüm ictimai-mədəni məsələlərinin həllinə
uyğun müəyyənləşdirilməsinə, biliklərə əsaslanan yeni
tipli iqtisadiyyatın formalaşdırılmasına, elm sahəsində
idarəetmə sisteminin, elmi infrastrukturun
modernləşdirilməsinə, elmi-tədqiqat müəssisələrinin və
bütövlükdə elmin maliyyələşdirilmə mexanizmlərinin
təkmilləşdirilməsinə, yüksək ixtisaslı kadrların
hazırlanmasına, elmi məktəblərin qorunması və elmdə
varisliyin təmin edilməsinə, elmin, təhsilin və
istehsalın inteqrasiyasına, elmi işçilərin sosial
təminatının yaxşılaşdırılmasına, elmin normativ-hüquqi
bazasının və informasiya təminatının gücləndirilməsinə,
Azərbaycan elminin beynəlxalq elm məkanına
inteqrasiyasına yönəlmiş elm və texnologiyaların
inkişafı sahəsində dövlət siyasətinin əsas
istiqamətlərinin, bu sahədə həyata keçiriləcək
tədbirlərin məqsəd, prinsip və yanaşmalarının
məcmusudur. Strategiyanın müddəalarına uyğun tədbirlər
"Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin
inkişafı üzrə Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi ilə
bağlı Dövlət Proqramı"na əsasən həyata keçiriləcəkdir. |
