|
Mikayıl CABBAROV,
təhsil naziri
 Azərbaycanda
təhsilin inkişafına yönəlmiş kompleks islahatlar,
qabaqcıl ideyalar və layihələr cəmiyyətimizin inkişafına
böyük töhfələr verir. Son illər Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin
rəhbərliyi ilə ölkəmizdə təhsilin inkişafı istiqamətində
çoxsaylı uğurlara imza atılmışdır. Neft kapitalının
insan kapitalına çevrilməsi hədəfi dövlət siyasətinin
prioritet istiqamətlərindən birini təşkil edir. Bu yöndə
həyata keçirilən dövlət siyasəti, Təhsil Nazirliyinin
gördüyü işlər, təhsil işçilərinin əzmkarlığı,
təşəbbüskarlığı və ən əsası, əldə olunmuş nəticələr
qarşıda duran hədəflərin o qədər də uzaqda olmadığını
söyləməyə imkan verir.
Aparılan məqsədyönlü islahatlar ölkəmizi müasir inkişaf
səviyyəsinə çatdırmaqla yanaşı, həm də gələcək üçün
etibarlı zəmin yaratmışdır. Azərbaycan artıq yeni dövrə
- modernləşmə dövrünə qədəm qoymuşdur. Bu dövrün
hədəfləri sosial-iqtisadi həyatın qabaqcıl beynəlxalq
təcrübəyə uyğunlaşdırılmasından, bu yolla davamlı
iqtisadi inkişafın təmin olunmasından, eləcə də əhalinin
həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsindən ibarətdir.
Azərbaycanın qarşıdakı illərdə sosial-iqtisadi və mədəni
inkişaf yollarını müəyyənləşdirən "Azərbaycan 2020:
gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasında ənənəvi
iqtisadiyyatdan "bilik iqtisadiyyatı"na keçidin əsasının
qoyulması, bunun üçün həlledici amil olan insan
kapitalının adekvat inkişafının ön plana çəkilməsi
nəzərdə tutulmuşdur. Bu, təhsil sisteminin də kökündən
dəyişdirilməsini, əlavə təhsil, ömür boyu təhsil kimi
komponentlərin əhəmiyyətinin artırılmasını zərurətə
çevirir. Başlıca strateji məqsədi davamlı iqtisadi artım
və sosial rifah olan konsepsiyada təhsilin keyfiyyətinin
yüksəldilməsi və müasir təhsil sisteminin qurulması da
əsas strateji istiqamətlərdən biri kimi ön plana
çəkilmişdir.
BMT-nin İnkişaf Proqramının "İnsan inkişafı indeksi"nə
əsasən, Azərbaycan 187 ölkə arasında, 2008-ci ildəki
101-ci yerdən 2013-cü ildə 76-cı yerə yüksəlmiş və insan
potensialının yüksək inkişaf etdiyi ölkələr qrupuna
daxil olmuşdur. Həmçinin Dünya İqtisadi Forumunun
2013-2014-cü illər üzrə hesabatında Azərbaycan
iqtisadiyyatı qlobal rəqabət qabiliyyəti səviyyəsi
reytinqində 148 ölkə arasında 39-cu, MDB ölkələri
arasında isə 1-ci yeri tutmuşdur.
Sevindirici haldır ki, dünyanın bir çox aparıcı beyin
mərkəzləri Azərbaycanın əldə etdiyi uğurları dərindən
təhlil və təbliğ edirlər. Bu gün Azərbaycanın siyasi,
iqtisadi və sosial modeli nümunə kimi bir sıra nüfuzlu
beynəlxalq forum və konfranslarda müzakirə olunmaqdadır.
Biz sabahımızı necə görürük? Bu suala müasir dövrümüzdə
insanlar, daha geniş çevrədə dövlətlər və nəhayət,
bəşəriyyət cavab axtaran zaman sadə həqiqətə üz tuturlar
- təhsilin keyfiyyəti bizə həyat keyfiyyətimizi
dəyişməyə, birgə yaşayışın daha sivil formalarını
axtarmağa, düşünməyə yardım etməlidir. Yəni təhsil
fenomeni dünyanın yeni inkişaf trendlərini müəyyən edir.
Bu, dünən də belə olmuşdur, bu gün də belədir, gələcəkdə
də belə olacaqdır.
Müasir təhsil sisteminin yenidən qurulması və islahatlar
prosesində, biz bu günümüzlə yanaşı, eyni zamanda,
gələcəyin tələblərini də nəzərə almalıyıq. Keçmişimiz nə
qədər zəngin olsa da, bu günümüz keçmişin deyil. Bu
günümüz gələcəyimizindir. Belə ki, indi təhsil alan
nəsillər bir neçə illərdən sonra müstəqil həyata qədəm
qoyacaq, bir mütəxəssis kimi fəaliyyətə başlayacaqlar.
Parlaq gələcək bu gün reallaşan layihələrin
qiymətləndirilməsi, davamlılığı və uğurundan asılıdır.
Təhsil sistemi müstəqil Azərbaycanın milli dəyərlərini
mənimsəmiş vətəndaş formalaşdırmalı, qloballaşan və
müasir dünyada rəqabətədavamlı, peşəkar kompetensiyalara
və biliklərə malik bir insan yetişdirməlidir. Ölkəmizin
təhsil sisteminin və infrastrukturunun inkişaf
səviyyəsinin dünyanın aparıcı təhsil sistemləri
səviyyəsinə çatdırılması isə əsas məqsədlərdən biridir.
Qeyd olunan hədəflərə nail olunması üçün bir sıra
tədbirlər həyata keçirilmiş, təhsil sistemində
şəffaflığın təmin edilməsi, yeni yanaşmaların tətbiqi,
müasir idarəetmə modelinə keçilməsi, kadr potensialının
səriştə və kompetensiya baxımından gücləndirilməsi və bu
kimi digər məsələlərə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bu
baxımdan 2014-cü ilin ötən dövründə də səmərəli
nəticələr qazanılmış, nəticəyönlü islahatlar davam
etdirilmiş və ölkə təhsilinin səviyyəsinin yüksəldilməsi
istiqamətində təsirli addımlar atılmışdır.
Müvafiq məsələlərin köklü həllini nəzərdə tutan
"Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə
Dövlət Strategiyası"nda müəyyənləşdirilmiş mühüm
əhəmiyyətli tədbirlər xüsusilə qeyd olunmalıdır. Belə
ki, Dövlət Strategiyasının əsas hədəflərinə və
Azərbaycanın inkişaf konsepsiyasına uyğun olaraq, hər
bir şəxs üçün bərabər, keyfiyyətli təhsil imkanlarının
yaradılması, təhsil sisteminin institusional
əsaslarının, infrastrukturunun, eləcə də insan
resurslarının inkişaf etdirilməsi sahəsində bir sıra
qərarlar verilmişdir. Bütün bunlar texnologiyaları çevik
mənimsəməyə, əmək bazarında layiqli yer tutmağa və ömür
boyu təhsil prosesinə qoşulmağa imkan verən strateji
məqamlardır.
Dövlət Strategiyasının Fəaliyyət Planının hazırlanması
məqsədilə Təhsil Nazirliyində yaradılmış işçi qrup
tərəfindən müvafiq layihə işlənmişdir. Fəaliyyət
Planında islahatların məqsədi və strateji istiqamətləri,
seçilmiş prioritetlər, onların reallaşdırılması üçün
qəbul olunmalı dövlət proqramları, icraya məsul və
tərəfdaş qurumlar, aralıq və yekun hədəflər, həmçinin
icra dövrü dəqiq şəkildə müəyyən edilmişdir.
Ölkə ictimaiyyətini düşündürən, təhsil sahəsi ilə
maraqlanan hər kəsi narahat edən məsələlərin köklü
həllini əks etdirən, təhsil islahatlarının daha sistemli
aparılması fəlsəfəsini qarşımıza əsas vəzifə kimi qoyan
Dövlət Strategiyası bizə təhsildə indiyədək mövcud olan
vəziyyəti qiymətləndirməyə və qarşımızda duran yeni
hədəfləri müəyyənləşdirməyə imkan verir. Bu sənəd
cəmiyyətin bütün spektrini və fəaliyyət sahəsini -
təhsilverəndən təhsilalanadək, valideyndən təhsili idarə
edənədək, infrastrukturdan maliyyə mexanizminədək əhatə
edir.
Sənədə uyğun olaraq Azərbaycan təhsilinin yeni keyfiyyət
mərhələsinə keçidi istiqamətində genişmiqyaslı
tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Dövlət
Strategiyasında təhsilin keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılması, təhsili idarəetmə sisteminin yenidən
qurulması, insan resurslarının inkişaf etdirilməsi,
müəllim peşəsinin nüfuzunun artırılması, müəllimin
karyera inkişafı və fəaliyyətinin stimullaşdırılması,
müasir təfəkkürlü Azərbaycan vətəndaşının yetişdirilməsi
əsas hədəflərdəndir.
Düşünürəm ki, strategiyanın reallaşdırılması təhsilin
məzmununun mənimsənilməsini təmin edən səriştəli
təhsilverənlərin formalaşdırılmasına, təhsildə
nəticələrə görə cavabdeh, şəffaf, səmərəli tənzimləmə və
idarəetmə mexanizmlərinin, müasir tələblərə uyğun və
ömür boyu təhsili təmin edən təhsil infrastrukturunun
yaradılmasına zəmin yaradacaqdır. Bu sənəd, həmçinin
təhsilin infrastrukturunun Azərbaycanın perspektiv
inkişaf konsepsiyasına uyğun yenidən qurulmasına imkan
verəcək, ölkədə biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatın və
informasiya cəmiyyətinin təşəkkülünü, davamlı inkişafını
təmin edəcəkdir.
Bu sənəddə biz biliklər cəmiyyətinin, kreativ təhsil
düşüncəsinin, hədəfləri ölçə bilən bitkin fəaliyyət
çərçivəsinin və yeni təhsil fəlsəfəsinin ana xətlərini
görə bilirik. Burada əsas ehtiva olunan dəyər odur ki,
təhsil Azərbaycanın strateji platformasıdır. Bu baxımdan
Dövlət Strategiyasının icrası istiqamətində Təhsil
Nazirliyi faydalı əməkdaşlıq əlaqələrinin yaradılmasının
əhəmiyyətinə xüsusi önəm verir. Strategiyada nəzərdə
tutulan hədəflərə nail olunması prosesində qüvvələr
birləşdirilməli və problemlərin həlli yolları birgə
araşdırılmalıdır.
Dövlət Strategiyasının qəbulundan sonra Təhsil Nazirliyi
tərəfindən təhsilin bütün pillə və səviyyələrini əhatə
edən sistemli tədbirlər həyata keçirilib. Dövlət
Strategiyasında nəzərdə tutulan əsas hədəflərin həyata
keçirilməsi və ümumi təhsil sistemində aktual
problemlərin həlli məqsədilə ümumi təhsil məktəblərində
həyata keçiriləcək islahatların ən vacib prioritetləri
elan olunub. Burada əsas məqsəd məktəblərdə sağlam və
səmərəli təhsil mühitinin yaradılması, təhsilin
keyfiyyətinin yüksəldilməsi və məktəbin idarə
olunmasının müasir tələblər səviyyəsinə qaldırılmasından
ibarətdir.
Strategiyada müəllim amilinə xüsusi yanaşma var.
Ümumiyyətlə, təhsildə əsas meyar müəllimlə bağlı
olmalıdır. Aydındır ki, nə qədər yüksək səviyyəli
infrastruktur, tədris vəsaiti, maliyyə imkanları olsa
belə, keyfiyyətli müəllim olmadan təhsili inkişaf
etdirmək mümkün deyil. Təhsilalanın savadlı və səriştəli
şəxs kimi formalaşması, əsasən müəllimin akademik
bacarıqlarından, tədris təcrübəsindən və peşəkarlıq
səviyyəsindən asılıdır.
Bilik və bacarıqlarını davamlı artıran müəllimlər
təhsilalanların nailiyyətlərinə əlavə töhfələr verir.
Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, təhsil islahatı uğurla
aparılan ölkələrdə müəllim peşəkarlığının inkişafı üçün
stimulların yaradılmasına və müəllim hazırlığının
təkmilləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir.
Müvafiq stimullaşdırıcı mexanizmlər və səmərəli
monitorinq sistemi vasitəsilə müəllim fəaliyyətinin
keyfiyyəti artırılmalıdır. Yüksək nüfuzlu təhsilverənin
formalaşdırılması istiqaməti üzrə həyata keçiriləcək
tədbirlər sırasına müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin
daim yüksəlməsini təmin edən yeni sistemin yaradılması
daxildir. Bu baxımdan təhsilverənlərin əlavə təhsili
üzrə strukturların yaradılmasının stimullaşdırılması,
pedaqoji heyət üçün yeni modul-kredit və rəqabətəsaslı
təlimlər sisteminin yaradılması və digər məqamlar da
nəzərdən qaçırılmamalıdır.
Bu istiqamətdə, həmçinin müəllim peşəsinin nüfuzunun
artırılması üzrə dövlət siyasətinin inkişafına (səriştə
və nəticə əsaslı diferensiallaşdırılmış, əmək bazasında
rəqabətqabiliyyətli əməkhaqqı sisteminin yaradılması,
müəllimin karyera inkişafı və fəaliyyətinin
stimullaşdırılması üzrə yeni sistemin yaradılması və s.)
dair bir sıra mühüm işlərin görülməsi də nəzərdə
tutulmuşdur.
Ötən dərs ilində ilk dəfə olaraq Bakı şəhərinin ümumi
təhsil məktəblərində çalışan müəllimlərin sınaq
qiymətləndirilməsi həyata keçirilib. Sınaq
qiymətləndirilməsinin nəticələrinə uyğun olaraq növbəti
ildən müəllimlərin əməkhaqlarında dəyişiklik olması
nəzərdə tutulur. Sınaq qiymətləndirilməsi pedaqoji
işçiləri təhsilalanlarla iş üslubunda metodik və
kommunikativ yanaşmaları təkmilləşdirməyə sövq edir.
Odur ki, növbəti mərhələdə müəllimlərin sınaq
qiymətləndirilməsinin bütün ölkə ərazisində tətbiq
olunmasını düşünürük.
Həmçinin müəllimlərin dərs yükünün optimallaşdırılması
istiqamətində də islahatlar həyata keçirilmişdir.
Ümumtəhsil məktəblərində, gimnaziya və liseylərdə, peşə
məktəbləri və peşə liseylərində, idman və incəsənət
məktəblərində müəllimlərin, məktəbdənkənar təhsil
müəssisələrində dərnək rəhbərlərinin həftəlik dərs
yükünün maksimal yuxarı həddi 24 saatdan 36 saata
qaldırılmışdır.
Müəllimlərin peşəkar inkişafına xidmət edən tədbirlər
genişmiqyaslı xarakter daşıyır və eyni zamanda, müəllim
hazırlığı sahəsini də əhatə edir. Müəllimlərin hazırlığı
ilə bağlı dəyişikliklər nəticəsində kolleclərdə müəllim
hazırlığı planı köklü şəkildə azaldılıb, bu sahədə əsas
üstünlük bir neçə ixtisaslaşmış ali məktəblərə verilib.
Burada məqsəd müəllim hazırlığında diqqəti kəmiyyətə
deyil, keyfiyyətə yönəltməkdir.
2014-2015-ci tədris ilindən müəllimlik ixtisasına qəbul
olunmuş tələbələr üçün xüsusi stimullaşdırma tədbiri
həyata keçirilmişdir. Belə ki, müəllimlik ixtisasını öz
arzusu ilə seçən və yüksək balla qəbul olunan gənclərə
xüsusi imtiyazlar tətbiq edilmişdir. İlk dəfə olaraq ali
məktəblərə qəbul imtahanlarında 500-dən çox bal
toplayan, birinci sırada müəllimlik ixtisaslarını
göstərərək qəbul olunan 300 nəfər tələbə üçün hər ay 100
manat həcmində əlavə "Gələcəyin müəllimi təqaüdü" təsis
edilmişdir.
Strategiyada səriştəyə əsaslanan şəxsiyyətyönümlü
təhsilin məzmununun inkişaf etdirilməsi birinci
istiqamət kimi nəzərdə tutulmuşdur. Beynəlxalq təcrübə
göstərir ki, təhsilin məzmunu ilə bağlı başlıca
meyillərdən biri kurikulumların ölkənin sosial-iqtisadi
inkişaf tələbləri və prioritetləri ilə sıx
əlaqələndirilməsindən ibarətdir.
Elmi-texniki tərəqqi, innovasiyalar və modernləşmə
nəticəsində praktik bilik və vərdişlərlə zənginləşməyən,
sırf nəzəri xarakter daşıyan təhsil öz əhəmiyyətini
itirməkdədir. Bu baxımdan təhsilin məzmununun
formalaşmasında akademik biliklərlə yanaşı, praktik
bilik və bacarıqların, səriştənin vacibliyi önə çəkilir.
Çünki səriştəyə əsaslanan təhsil sosial-iqtisadi
inkişafa daha səmərəli xidmət göstərir.
Kurikulumların məzmunu texnoloji irəliləyişin gətirdiyi
yenilikləri nəzərə almaqla daim inkişaf etdirilir. Bu
isə müxtəlif təhsil pillələrində spesifik yanaşma tələb
edir. Məsələn, ümumi təhsil pilləsində şəxsiyyətin
hərtərəfli formalaşdırılması prioritet olduğu halda, ali
təhsildə əmək bazarının cari və gələcək tələbləri əsas
götürülür. Kurikulumlara əsaslanan yeni və alternativ
dərsliklərin yaradılması, şagird və müəllimlərin müvafiq
dərslik seçiminin təmin olunması bu sahədə görüləcək
mühüm işlərdəndir. Bunlarla bərabər, istedadlı uşaqlar
üçün xüsusi inkişaf proqramlarının, xüsusi qayğıya
ehtiyacı olan uşaqlar üçün inkişaf və inklüziv təlim
proqramlarının hazırlanması da olduqca vaciddir.
Bütün bunlar bizə o imkanları verməlidir ki, təhsilalan,
ilk növbədə, öyrənməyi öyrənsin, yiyələndiyi biliyi
bacarıq və vərdişə çevirə bilsin. Məktəb isə müəllim
mərkəzli deyil, şagird-öyrənən mərkəzli olsun.
Dərslik yaradıcılığı və nəşri sahəsində gedən
prosesləri, dərsliklərin tədrisi zamanı ortaya çıxan
problemləri və onların həlli yollarını müəyyənləşdirmək
məqsədilə həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər müsbət
nəticələr verməkdədir. Artıq dərsliklərin hazırlanması
üzrə tender bir il əvvəl elan edilir.
Bu il ilk dəfə olaraq Azərbaycanda maksimum adda və
sayda - 271 adda 7,8 milyon ədəd dərslik çap olunub.
Bəzi siniflər üçün tam yeni, qalanları üçün təkrar və
təkmilləşdirilmiş nəşr olan bu kitablar artıq bütün
məktəblərə çatdırılıb.
Növbəti dərs ili üzrə VIII sinif dərsliklərinin
hazırlanması ilə əlaqədar tender bu il elan edilib.
Tender proseduru üzrə təqdim edilən dərslik maketləri
noyabr-dekabr aylarında qiymətləndiriləcək. Qalib elan
olunan dərsliklər məhdud sayda çap edilərək 2015-ci ilin
yanvar-may aylarında pilot məktəblərdə sınaqdan
keçiriləcək. İrad və təkliflər nəzərə alınaraq çap
ediləcək, dərs ilinin başlanmasından xeyli əvvəl
məktəblərə paylanacaq.
Növbəti tədris ili üzrə, həmçinin IV sinif dərslikləri
əsaslı şəkildə təkmilləşdirilərək çap ediləcək,
ümumtəhsil məktəblərinin IX sinifləri üçün bir il
əvvəlcədən dərsliklərin hazırlanması üzrə tender elan
ediləcək. Həmin dərsliklərdən 2016-2017-ci dərs ilində
istifadə olunacaq.
Dərslik müəlliflərinin hüquqlarının qorunması və müasir
tələblərə cavab verən dərsliklərin hazırlanması üçün
onların yaradıcılığa həvəsləndirilməsi, eyni zamanda,
dərslik yazılması fəaliyyətinin təşviqini təmin etmək
məqsədilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən dərsliklərin əlavə
nəşrindən daxil olan vəsaitin 50 faizinin dərslik
müəlliflərinə ödənilməsi qərara alınmışdır. Müvafiq
gəlirin digər hissəsinin isə dərsliklərin yazılmasının
stimullaşdırılması, bu sahədə mövcud olan beynəlxalq
təcrübənin öyrənilməsi və tətbiqi üçün sərf olunması
nəzərdə tutulmuşdur.
Təhsil Nazirliyi tərəfindən təhsilalanları təhsil
prosesində fəallaşdırmaq, onların İKT-dən səmərəli
istifadə etməsinə, dərslikləri elektron formatda
oxumasına imkan yaratmaq məqsədilə elektron dərslik
portalı (www.e-derslik.edu.az) istifadəyə verilmişdir.
Hazırda VI sinif üzrə 10 dərslik elektron formatda
e-dərslik elektron kitab rəfində yerləşdirilib. Bu ilin
sonuna qədər VII sinif üzrə 10, II və III siniflər üzrə
5 dərslik də elektron formatda istifadəçilərə təqdim
olunacaqdır.
Bu sistem şagirdlərin dərsliklərdən istifadəsində
mobilliyi artıracaqdır. Məktəblilər istənilən vaxt və
məkanda dərsliklərə müraciət edə biləcəklər.
İstifadəçilər onlayn formada və ya planşetlərdə
yükləməklə dərslikləri elektron versiyada oxumaq, onlayn
rejimdə dərsliyin istənilən səhifəsində müvafiq lazımi
elektron qeydlər aparmaq imkanı qazanacaqlar. Elektron
dərsliklər əyani vəsaitlərin - qrafika, animasiya,
interaktiv fəaliyyət və digər multimedia
xüsusiyyətlərinin, rahat istifadə, axtarış sisteminin
mövcudluğu və digər üstünlükləri ilə ənənəvi
dərsliklərdən fərqlənir.
Son illər ərzində ölkədə təhsilin inkişafı istiqamətində
mühüm addımlar atılmış, təhsilin normativ-hüquqi,
maddi-texniki bazası daha da təkmilləşdirilmiş və
möhkəmləndirilmişdir. Bu baxımdan həyata keçirilmiş
infrastruktur layihələrini xüsusilə qeyd etmək istərdim.
Son 11 ildə 3000-ə yaxın məktəb binası tikilmiş və
əsaslı təmir olunmuşdur.
Ötən tədris ilində respublika üzrə 240, o cümlədən Bakı
şəhərindəki 27 ümumi təhsil müəssisəsində 370 fizika,
kimya və biologiya fənn laboratoriyası müasir tələblərə
cavab verən avadanlıqlarla təmin olunmuşdur. Bu iş
dövlət büdcəsindən ayrılmış müvafiq vəsait hesabına
Təhsil Nazirliyinin sifarişi ilə həyata keçirilmişdir.
Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü ilə təhsilalanların
sağlamlığı baxımından müstəsna əhəmiyyət daşıyan "Sağlam
təhsil-sağlam millət" layihəsi çərçivəsində ölkəmizin 6
ümumi təhsil məktəbinin 15 sinfində pilot olaraq "Sağlam
təhsil sinfi" fəaliyyət göstərməyə başlamışdır.
Təhsil müəssisələrində informasiya-kommunikasiya
texnologiyalarının tətbiqi əhəmiyyətli dərəcədə
genişlənmişdir. Şagird-kompüter nisbəti və təhsil
müəssisələrinin internet bağlantısı üzrə göstəricilər
xeyli yüksəlmişdir. Sözsüz ki, təhsil müəssisələrində
internetə çıxış imkanları daha da genişləndirilməli,
təhsildə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının
səmərəli tətbiqi inkişaf etdirilməlidir. Eyni zamanda,
müasir, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarına
əsaslanan təhsil infrastrukturunun, o cümlədən elektron
məktəb və elektron təhsil şəbəkəsinin genişləndirilməsi
məsələlərinə də diqqət artırılmalıdır.
Yeni tədris ilində Bakı və digər şəhər və rayonlarda
yerləşən 20 təhsil müəssisəsinin fiber-optik rabitə
kanalları ilə Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə və internetə
çıxışının təmin edilməsi nəzərdə tutulur. Rayonlarda
yerləşən 200 təhsil müəssisəsinin ADSL rabitə kanalları
ilə Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə və internetə çıxışı
təmin olunacaq.
Bu ildən elektron təhsil texnologiyalarının tətbiqinin
genişləndirilməsinə başlanılacaq. Belə ki, "Labdisc"
laboratoriya avadanlıqlarının milli tədris sistemində
tətbiq edilməsi, Azərbaycan dilində açıq təlim
resurslarının, təhsil müəssisələrində istifadə üçün
müxtəlif fənlər üzrə elektron dərsliklərin yaradılması
və "Bulud" sistemi üzərindən yayılması, habelə müxtəlif
fənlər üçün elektron resursların hazırlanması da vacib
məsələlərdəndir.
"Elektron məktəb" layihəsi çərçivəsində, ümumilikdə 43
məktəb elektron jurnallardan istifadə edir. Cari ildə
bunlardan 11-i kağız jurnal əvəzinə tam olaraq elektron
jurnaldan istifadəyə keçəcək. Bununla da yalnız elektron
jurnallardan istifadə edən məktəblərin sayı 31 olacaq.
Bir sıra sahələrdə, o cümlədən ilk peşə-ixtisas təhsili
müəssisələrində son 25 ildə ilk dəfə texniki
avadanlıqla, ləvazimatlarla təchizat məsələləri həll
olunmuşdur. Belə ki, ilk peşə-ixtisas təhsili
müəssisələrinə 11 təlim avtomobili, 30 adda 37 ədəd
müasir kənd təsərrüfatı texnikası, əyani və texniki
təlim vasitələri verilmişdir.
Peşə təhsilinin inkişafının əsas prioritet olduğu nəzərə
alınaraq, bu il ilk-peşə ixtisas təhsili müəssisələrinə
qəbul planı əmək bazarının tələbləri araşdırılaraq
tərtib edilmişdir.
İlk peşə-ixtisas təhsili sahəsində əsas yeniliklərdən
biri də yerli və beynəlxalq təşkilatların dəstəyi ilə
ilk dəfə olaraq peşə təhsili müəssisələrinə rəhbər
kadrların hazırlanması üzrə xüsusi kursların təşkilidir.
Həmin kursların təşkilində əsas məqsəd peşə təhsili
müəssisələri üçün idarəetmə sahəsində müasir
tendensiyalar haqqında bilik və bacarıqlara sahib olan
gələcək menecerlərin hazırlanmasıdır. İlkin mərhələdə
təlimlərin Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən ilk
peşə-ixtisas təhsili müəssisələrini əhatə etməsi nəzərdə
tutulmuşdur.
İlk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin
infrastrukturunun inkişafı sahəsində müvafiq işlərə və
dövlət-biznes partnyorluğuna əsaslanan layihələr uğurla
icra olunur. Təhsil Nazirliyinin həyata keçirdiyi
"Müasir Azərbaycan peşəkarları" layihəsi partnyorlarla
faydalı işbirliyi şəklində davam etdirilir. Layihə peşə
təhsili sisteminin əhatə dairəsinin genişləndirilməsinə
və kadr hazırlığı prosesinin keyfiyyətinin
yüksəldilməsinə xidmət edir. Ümumilikdə, bu sahənin
inkişafı Təhsil Nazirliyinin əsas prioritetləri
sırasındadır.
"Ümumi təhsil müəssisələrinə və peşə liseylərinə
müəllimlərin yerdəyişməsi və işə qəbulu Qaydaları"na
müvafiq olaraq hazırda işləyən müəllimlərin bir rayondan
(şəhərdən) digər rayona (şəhərə) yerdəyişməsi ilk dəfə
olaraq Təhsil Nazirliyi tərəfindən mərkəzləşdirilmiş
qaydada müsabiqə yolu ilə həyata keçirilmişdir. İş
yerini dəyişmək üçün 1149 nəfər müəllim elektron ərizə
vermiş, yekun nəticəyə əsasən 96 nəfər iş yerini
dəyişmək hüququ qazanmışdır.
2014-2015-ci tədris ilində ümumi təhsil müəssisələrinə
və peşə liseylərinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə
müsabiqənin nəticələrinə əsasən, ümumilikdə 1692 nəfər
işə qəbul olunmuşdur ki, onlardan 1405 nəfərinə (83%)
həvəsləndirmə tədbirləri tətbiq edilmişdir.
Vakansiyaların tutulma səviyyəsi ötən dərs ilinə
nisbətən 40 faiz artmışdır.
Təhsil Nazirliyinin təklifləri nəzərə alınaraq Nazirlər
Kabinetinin qərarı ilə "Pedaqoji profilli ixtisaslar
üzrə ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrini bitirmiş
və ümumi təhsil müəssisələrində işə başlamış gənc
mütəxəssislər üçün əlavə güzəştlər və stimullaşdırıcı
tədbirlərin müəyyən edilməsi haqqında" Azərbaycan
Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 14 aprel
tarixli, 67 nömrəli qərarında dəyişikliklər edilmişdir.
Qərara əsasən, dövlət sifarişi üzrə ümumi təhsil
müəssisələrində əmək fəaliyyətinə başlayan və 3 il
müddətində həmin təhsil müəssisəsində fəaliyyətini davam
etdirən gənc mütəxəssislərə kommunal xidmətləri və
yaşayış yerinin kirayə haqqını ödəmək üçün 60 manat
məbləğində kompensasiya veriləcək, rayon mərkəzlərindən
20 kilometrdən artıq məsafədə yerləşən ümumi təhsil
müəssisələrində əmək fəaliyyətinə başlayan gənc
mütəxəssislərə 3 il müddətində aylıq əməkhaqqına ayda
100 manat məbləğində əlavə ödəniləcəkdir. Qeyd etmək
lazımdır ki, dəyişikliklərdən əvvəl həmin vəsaitlərin
həcmi müvafiq olaraq 40 və 70 manat təşkil edirdi.
Beləliklə, rayon mərkəzindən 20 kilometrdən artıq
məsafədə yerləşən ümumi təhsil müəssisələrində əmək
fəaliyyətinə başlayan gənc mütəxəssislərə veriləcək
kompensasiya və əlavənin ümumi miqdarı 160 manat olacaq.
Məlumat üçün bildirək ki, hazırda yeni işə başlayan
müəllimin bir stavka (12 saat) dərs yükü üçün aylıq
əməkhaqqı 155 manat təşkil edir. Kompensasiya və
stimullaşdırıcı tədbirlər də əlavə edilərsə, əmək haqqı
315 manat olacaq. Stavka artdıqca əməkhaqqı da müvafiq
olaraq artacaq.
Kənd rayonlarında əmək fəaliyyətinə başlamaq üçün
konkret iş yerlərinə göndəriş almış gənc mütəxəssislərə,
həmçinin yol xərci, əmlakın daşınması üçün nəqliyyat
xərci və ilkin yaşayış şəraitinin yaradılması məqsədi
ilə əməkhaqqının iki misli həcmində birdəfəlik yardım da
ödəniləcəkdir.
Qərarda əhəmiyyətli yeniliklərdən biri də ondan
ibarətdir ki, 3 illik müddət bitdikdən sonra həmin və ya
digər kənd məktəbində pedaqoji fəaliyyətini davam
etdirən gənc mütəxəssislərə daha 2 il müddətinə
kompensasiya və əməkhaqqına əlavə ödəniləcək. Müddətin
uzadılması gənc mütəxəssislərin işlədikləri kənddə
məskunlaşmasının təmin olunmasına xidmət edir. Aparılan
təhlillər göstərir ki, gənc mütəxəssislərin bir hissəsi
3 illik müddət ərzində məskunlaşma imkanları yarada
bilmədiklərinə görə müddət bitdikdən sonra iş yerlərini
tərk edirlər.
Təhsil nazirinin əmri ilə "Müəllimlərin etik davranış
qaydaları" təsdiq edilmişdir. Qaydalara əsasən, ilk dəfə
olaraq bu tədris ilində yeni işə qəbul olunanlar
"Müəllim andı" içərək fəaliyyətə başlamışlar.
"Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə
Dövlət Strategiyası"nda təhsil müəssisələrində
nəticəyönlü və şəffaf idarəetmə modelinin yaradılması,
strateji idarəetmənin tətbiqi, təhsil müəssisələrinə
idarəetmə, akademik, maliyyə və təşkilati muxtariyyət
verilməsi kimi hədəflər müəyyənləşdirilmişdir. Həmin
hədəflərə nail olunması istiqamətində ilk dəfə olaraq
məktəb direktorları və gələcəkdə bu vəzifədə çalışmaq
arzusunda olan pedaqoji kadrların peşəkarlıq
səviyyəsinin artırılması üzrə yeni mexanizmin tətbiqinə
başlanılmışdır. 547 nəfər pedaqoji kadr müsabiqədə
iştirak etmək üçün müraciət etmiş, 3 mərhələli müsabiqə
mexanizmi əsasında 50 nəfər seçilib və təlimlərə cəlb
olunmuşdur.
Təlimlərin məqsədi peşəkar kompetensiyalara və idarəetmə
bacarıqlarına malik məktəb rəhbərlərinin hazırlanması və
rəhbər vəzifələrə təyin edilməsidir. Təlimlərdə uğur
qazanmış şəxslərdən 15 nəfəri Bakı şəhərinin ümumi
təhsil məktəblərində vakant direktor vəzifəsinə təyin
edilmişdir. Yeni mexanizm daha da təkmilləşdirilərək
geniş səviyyədə tətbiq olunacaq.
Təhsil Nazirliyi bir sıra digər müvafiq qurumlarla
əməkdaşlıq çərçivəsində Bakı şəhərinin ümumi təhsil
məktəblərində çalışan direktorlar və gələcəkdə bu
vəzifədə çalışmaq arzusunda olan direktor müavinləri
üçün növbəti təlimlərə start verib.
"Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasına
uyğun olaraq regional kolleclərin yaradılması işinə
başlanılmışdır. Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları
ilə Masallı Dövlət Regional Kolleci və İsmayıllı Dövlət
Humanitar və Texnologiya Kolleci yaradılmışdır.
Ali təhsilin beynəlxalq təcrübəyə uyğun
təkmilləşdirilməsi, yeni maliyyələşdirmə mexanizminin
tətbiqi sahəsində islahatlar davam etdirilmiş, bu təhsil
müəssisələrinin təhsil-tədqiqat-innovasiya mərkəzlərinə
çevrilməsinə dəstək verən və rəqabətqabiliyyətli
mütəxəssis hazırlığını təmin edən məzmunun yaradılması
istiqamətində işlərə başlanılmışdır.
Yeni tədris ilindən ali təhsil müəssisələrində ilk dəfə
olaraq SABAH qrupları fəaliyyətə başlamışdır. Ölkənin
ali məktəblərindən müvafiq ixtisaslar üzrə seçilmiş 738
ən yaxşı tələbə təhsilini yeni qruplarda davam etdirir.
2014-2015-ci tədris ilindən etibarən ali təhsilin
bakalavriat səviyyəsində məzunun bilik, bacarıq və
vərdişlərinə qoyulan kompetensiyaları özündə əks etdirən
138 ixtisas üzrə yeni nəsil təhsil proqramlarının və
buna müvafiq hazırlanmış tədris planlarının tətbiqinə
başlanmışdır. Müəllim hazırlığı aparılan ali təhsil
müəssisələrində qoşa ixtisaslar (riyaziyyat və
informatika, kimya və biologiya, tarix və coğrafiya)
üzrə kadr hazırlığı 5 illik tədris planları əsasında
aparılacaq.
Bu tədris ilinin II semestrindən tələbələr üçün güzəştli
təhsil krediti və qrantları layihəsinə başlanılması
planlaşdırılır. Hazırda Təhsil Nazirliyində bununla
bağlı iş başa çatmaq üzrədir.
Bu günədək xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proqramı
çərçivəsində 3184 nəfər xaricdə təhsil almaq üçün
göndərilmişdir. Bu il seçim prosesində daha çox üstünlük
bakalavrdan sonrakı təhsil səviyyələrinə verilmiş və
proqramın təkmilləşdirilməsi istiqamətində müəyyən
islahatlar həyata keçirilmişdir. Dövlət qurumlarının və
ali təhsil müəssisələrinin nümayəndələrinin iştirakı ilə
keçirilən müsahibələr nəticəsində dünyanın aparıcı ali
təhsil müəssisələrində təhsil almaq hüququ qazanmış 572
tələbənin adı proqram təqaüdçüləri siyahısına daxil
edilmişdir. Bu tələbələr Harvard Universiteti, Oksford
Universiteti, HEC Paris, Moskva Dövlət Beynəlxalq
Münasibətlər İnstitutu kimi ali təhsil müəssisələrindən
məzun olmaqla, qısa bir müddətdə Azərbaycana dönərək
müvafiq sahələrin davamlı inkişafına öz töhfələrini
verəcəklər.
Ölkəmizdə təhsilin inkişafı bizdən, bizim
fəaliyyətimizdən, üzərimizə düşən vəzifələri necə yerinə
yetirəcəyimizdən birbaşa asılıdır. Əminəm ki, Azərbaycan
təhsili özünün zəngin mütərəqqi ənənələrinə,
milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərə, beynəlxalq
təcrübəyə əsaslanaraq daha da inkişaf edəcək, dünya
təhsil sistemində öz layiqli yerini tutacaqdır.
"Azərbaycan" qəzeti,
24 oktyabr 2014-cı il |
