|
"Ebola" virusu nədir?
 "Ebola"
virusuna ilk yoluxma faktı hələ 1976-cı ildə qeydə
alınıb. Həmin il Sudanın Nzara bölgəsində və o zamankı
Zairin Yambuku rayonunda (indiki Konqo Demokratik
Respublikası - red.) ilk virusa yoluxma halları aşkar
edilib. Yeni epidemiyaya Yambuku yaxınlığındakı Ebola
çayının adı verilib. Epidemiya, əsasən Mərkəzi və Qərbi
Afrikanın tropik meşələrinə yaxın kənd ərazilərində
yayılmağa başlayıb. Sonuncu yayılma dalğası isə bu ilin
martından etibarən Qərbi Afrika, xüsusilə Qvineya,
Sierra Leone və Liberiyada başlanıb. Keçmişdə bu virusun
yayılması 2012-ci ildə qeydə alınıb ki, həmin vaxt
Uqanda və Konqoda 57 nəfər ölüb. 2007-ci ildə isə
Konqoda virus 187 nəfərin həyatına son qoyub. Virusun ən
son yayılması 2014-cü ildə olub. "Ebola" virusu
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) tərəfindən "bəşər
tarixinin ən qəddar virus xəstəliyi" adını alıb. Bu
virusun beş müxtəlif tipi var və ona yoluxanların
həyatda qalma şansı 25%-dən 90%-dək dəyişir. "Ebola"
virusuna qarşı hələlik heç bir təsdiq edilmiş peyvənd
növü mövcud deyil. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının
verdiyi son məlumata əsasən, "Ebola" virusundan
ölənlərin sayı 4447 nəfərə çatıb.
Yoluxmanın əlamətləri nədir?
"Ebola"ya yoluxmanın ilkin əlamətləri bədən hərarətinin
qəfil yüksəlməsi, əzələ ağrıları, ümumi halsızlıq,
başağrısı və boğaz iltihabıdır. Növbəti mərhələdə
xəstədə qusma, ishal, bədəndə səpki, böyrəkdə nasazlıq
və qaraciyərin fəaliyyətində problemlər müşahidə olunur.
Bəzi hallarda xəstədə daxili və xarici qanaxmalar da baş
verə bilər.
 Bu
virus necə yayılır?
"Ebola" virusu tər, qan, tüpürcək yolu ilə yayılır.
Virusun qarşısını almaq üçün heç bir vaksin mövcud deyil.
Xəstəliyin simptomları qızdırma, başağrısı, qusma və
ishaldır. Bəzi insanlarda göz, qulaq və burun
qanaxmaları müşahidə edilir.
- "Ebola" virusu insanlara, əsasən qan və digər
bədəndaxili mayelər, eləcə də həmin virusun daşıyıcısı
olan heyvanlardan keçir. Yarasa, meymun və digər heyvan
növləri bu virusun daşıyıcısı ola bilər;
- "Ebola" insandan insana qan və digər bədəndaxili
mayelər və əlaqə yolu ilə keçir;
- Dəfn mərasimlərində ölü insana toxunmaq yolu ilə də "Ebola"ya
yoluxmaq mümkündür;
- Xəstəliyin gizli dövrü 2- 22 gündür;
- İnsanlar qanlarında və daxili əzalarında bu virusu
daşıdıqları müddət ərzində infeksiya daşıyıcısı hesab
olunurlar.
"Ebola"ya yoluxmamaq üçün nə etməli?
- Ferma və təsərrüfatları tez-tez təmizləmək və
dezinfeksiya tədbirləri görmək;
- Heyvanlara yalnız əlcək və qoruyucu geyimlər
geyindikdən sonra toxunmaq, ət məhsullarını yaxşıca
qaynatdıqdan sonra yemək;
- Hər hansı heyvanın bu virusa yoluxduğu məlum olduqda
dərhal ilkin təhlükəsizlik tədbirləri görmək, yoluxmuş
heyvanları yaşayış yerlərindən təxliyyə etmək;
- "Ebola"ya yoluxmuş insanlarla ünsiyyətdən çəkinmək və
zəruri hallarda qoruyucu geyimlərdən istifadə etmək;
- Viruslu xəstələrin müalicəsindən və ziyarətindən sonra
əlləri yaxşıca yumaq;
- Virusa yoluxma halı hiss edilən kimi dərhal aidiyyəti
hökumət qurumlarına bu barədə məlumat vermək;
- Virus qurbanlarını dərhal təhlükəsiz şəraitdə dəfn
etmək və cəsədə birbaşa toxunmaqdan çəkinmək.
Bu infeksion xəstəliyin müalicəsi üçün hansı işlər
görülür?
Hazırda bu virusa qarşı bir neçə vaksin üzərində
tədqiqat işləri görülsə də onlardan hələlik heç biri
dəqiq müalicə üçün təsdiqini tapmayıb.
"Zmapp" adlı vaksin iki amerikalı xəstə üzərində
sınaqdan keçirilib və onların vəziyyətində yaxşılaşma
müşahidə olunub. Lakin həmin vaksin ispaniyalı xəstə
üzərində təsirsiz olub və onun həyatını xilas etmək
mümkün olmayıb. Bu səbəbdən bu vaksinin effektivliyi
dəqiq təsdiqini tapmayıb. Buna baxmayaraq, Ümumdünya
Səhiyyə Təşkilatı eksperimental dərmanların
istifadəsinə icazə verir.
Xəstəliyin kritik mərhələsini yaşayan xəstələr intensiv
nəzarət altında saxlanılır. Sürətlə maye itirən
xəstələrin orqanizminə elektrolit və damardaxili
inyeksiya yolu ilə maye daxil edilir. ABŞ-ın dərman
şirkətlərindən biri tərəfindən istehsal olunan "Zmapp"
vaksinləri artıq Qərbi Afrikaya göndərilib. Şirkət
rəhbərliyi dərmanlardan istifadənin pulsuz olduğunu
bildirib.
Azərbaycanda "Ebola"ya qarşı görülən işlər
Səhiyyə Nazirliyi rəsmilərinin verdiyi məlumata görə, "Ebola"
virusunun yaxın zamanlarda və hətta yaxın bir neçə il
ərzində Azərbaycana gəlməsi şansı sıfıra bərabərdir.
Ölkəyə gətirilən bir çox qida məhsulları ilə bağlı
mütəmadi olaraq laboratoriya analizləri aparılır.
Sərhəd-keçid məntəqələrində insanlar ciddi nəzarətdən
keçirilir.
Təhsil Nazirliyindən aldığımız məlumata görə, hazırda
Afrika ölkələrində dövlət xətti və dövlət proqramı
çərçivəsində təhsil alan azərbaycanlı tələbələr yoxdur.
Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində isə 2013-2014-cü
tədris ilində Afrikanın müxtəlif ölkələrindən 52 nəfər
tələbə təhsil almışdır ki, onlardan 29 nəfəri bu virusun
ən çox yayıldığı ölkələrdən sayılan Nigeriya vətəndaşı
olmuşdur. Həmin 52 nəfərin yarısının bu il məzun olaraq
öz vətənlərinə qayıdacağı gözlənilir. Şübhəsiz ki,
virusun geniş yayıldığı ölkələrdən gələn digər
vətəndaşlar kimi həmin tələbələr də sərhəd-keçid
məntəqələrində ciddi nəzarətdən keçirilirlər.
İnternet materialları əsasında hazırlanıb |
