|
 İKT-nin
tətbiqi ilə əlaqədar yeni bacarıqların formalaşması
haqqında müzakirələr aparır, şagirdlərin maraq və
qabiliyyətlərinin üzə çıxarılmasına çalışıram. Bir
informatika müəllimi kimi düşünürəm ki, kompüter
biliklərinin əsası məhz orta məktəbdə, ibtidai təhsildə
qoyularsa, daha yaxşı nailiyyətlər əldə edə bilərik.
Əgər əvvəllər kompüterdə işləməyi bacarmaq kompüter
savadı sayılırdısa, indi artıq bu ümumi savad hesab
olunur. Kompüteri bilməyən üçün təhsil almaq, elmi
yaradıcılıqla məşğul olmaq çətindir. İndi İKT yalnız
təhsil prosesini təmin edən üsul deyil, o həm də
məktəblinin müstəqil qavrama qabiliyyətini təmin etmək
üçün yeni imkanlar açır, uşaqları yeni biliklər
qazanmağa sövq edir. Biliyə həvəsin kökündə isə həyati
maraq dayanır. Şagird fikirləşir: hansı biliklər mənə
daha çox lazımdır, hansı metodların köməyi ilə mən bu
bilikləri əldə edə bilərəm? Beləliklə, İKT biliyə can
atmaqla digər həyati vacib məsələlər barədə qərarın
qəbul edilməsi arasında bənd rolunu oynayır. Şagird
təhsilin onun həyatında hansı rolu oynadığını başa düşən
kimi onda təhsilini davam etdirməyə həvəs yaranır.
Şagirdlərin fasiləsiz təhsilə yolu isə müəllimlərin
fasiləsiz təhsilindən keçir.
İKT-nin məktəb praktikasında istifadəsi ilə əlaqədar
olaraq müəllimin rolu dəyişmişdir. İndi müəllimin rolu
şagirdlərə informasiyanın ötürülməsi ilə məhdudlaşmır.
O, uşaqlarda tənqidi və yaradıcı təfəkkürü dəstəkləyir
və stimullaşdırır, kompüter savadının inkişafına kömək
edir, onlarda birgə fəaliyyət bacarığı tərbiyə edir,
onlara effektiv ünsiyyət qurmağı və müxtəlif
vəziyyətlərdə uğurla hərəkət etməyi öyrədir.
Müəllimlərin, şagirdlərin öyrənmə tələbatlarını ödəmək
üçün təlim metodları müasir dövrün tələblərinə uyğunluğu
nöqteyi-nəzərindən yenidən nəzərdən keçirilir. Onlayn
test sistemi müəllimə şagirdlərin bilik səviyyəsini
adekvat qiymətləndirməyə kömək edir. İKT-nin tədris
prosesinə tətbiqi ilə ənənəvi tədris resurslarının bir
hissəsinə artıq ehtiyac qalmır və onlar yavaş-yavaş
dövriyyədən çıxır.
Şagirdlərlə aparılan sorğular da tədrisdə İKT-dən
istifadənin onlarda özünə inamı və fənnə marağı
artırdığını sübut edir.
Bildiyimiz kimi, sinifdəki şagirdlərin psixoloji durumu
müxtəlifdir. Elə şagirdlər var ki, dərs zamanı onlar öz
cavablarının səhv olduğunu düşünür, həmyaşıdlarından və
müəllimdən utanaraq cavab verməkdən imtina edir və
bununla da daha passiv vəziyyətə düşürlər. Fərdi
kompüter qarşısında əyləşən şagird isə artıq maşından
çəkinmir, onunla kompüter arasında əks-əlaqə yaranır,
özünün fikirləşdiyi cavabları kompüterə daxil edir,
səhvlərini görür, onları kompüterin köməyi ilə düzəldir,
mənfi emosiyalardan uzaq olur və nəticədə özünə inamı
artır.
İKT görmə vasitəsilə informasiya qəbulunun imkanlarını
artırır, belə ki, gözlə görünməyən, rəng və formasını
dəyişən əşyaların təsvirini reallaşdırır. Video və ya
animasiyalar formasında olan tapşırıqların yaxşı mətn və
gözəl musiqinin müşayiəti ilə verilməsi şagirdə güclü
təsir edərək, onun bədii zövqünün inkişafına, materialı
daha yaxşı mənimsəməsinə səbəb olur. Beləliklə, İKT
nəinki insanın əqli imkanlarını inkişaf etdirir,
həmçinin yeni inkişaf perspektivləri, yeni qlobal
mədəniyyət sistemi yaradır və təhsilin keyfiyyətinin
yüksəldilməsi üçün maraqlı imkanlar açır. Orta məktəbdən
başlayaraq şagirdlərin müxtəlif fənlərə olan maraqlarını
artırmaq, məlumatı tez və effektiv mənimsəmələri üçün
informatika və digər fənn müəllimləri hər hansı ümumi
mövzunu iki və bəzi hallarda üç fənni birgə - inteqrativ
dərs formasında keçmələri məqsədəuyğundur. Şagirdlərin
biliklərinin dərinləşdirilməsində informatika və
informasiya texnologiyaları fənninin digər fənlərlə
əlaqəli tədrisi çox böyük imkanlara malikdir. Bunun üçün
ayrı-ayrı siniflərin fənlər üzrə proqram və dərslikləri
hazırlanarkən həmin sinfin informatika və informasiya
texnologiyaları fənni nəzərə alınır, bu proqramlarda
inteqrativ dərslər üçün saatlar ayrılır. Müəllimlər
fənlərarası əlaqə probleminə lazımi qədər əhəmiyyət
verməlidir. Təcrübəmdən görürəm ki, öz fənni ilə yanaşı,
digər yaxın fənləri də müəyyən səviyyədə bilən
müəllimlərin təlim nailiyyətləri daha yüksək olur. Bunun
əsas səbəbi isə həmin müəllimlərin öz dərslərini sanki
bir neçə fənn müəllimi kimi tədris etməsidir.
İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları orta məktəb
kursunda bütün fənlərin tədrisində geniş tətbiq olunur.
İKT-nin informatika fənninin tədrisində tətbiq
olunmasına xüsusi maraq vardır. Orta məktəblərdə
informatikanın tədrisi zamanı kompüter
texnologiyalarından istifadə olunması belə bir nəticəyə
gəlməyə əsas verir ki, yüksək təlim keyfiyyətinin əldə
olunması üçün bu texnologiyadan həm materialın
öyrədilməsi, həm də şagird nailiyyətlərinin
qiymətləndirilməsi mərhələsində sistematik olaraq
istifadə olunsun. Kompüter və proyektordan istifadə
edilərək sinfin fəallaşdırma mərhələsində əvvəlki
mövzular viktorina, müxtəlif oyunlar, frontal sorğular
və s. şəkildə soruşula, problemin nədən ibarət olması,
onun ətrafında tədqiqatların aparılması, hər bir
şagirdin problem ətrafındakı mülahizələri, müəllimin hər
bir fikrə münasibəti, ümumiləşdirmə və izahat isə
slaydlar vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Müasir
kompüterlər orta məktəbdə xüsusi öyrədici proqramların
hazırlanmasında, şagirdlərin bilik və bacarıqlarının
yoxlanılması prosesində, onların yaradıcılığı başa
düşmək üçün kompüter modellərinin hazırlanmasında,
tədris prosesinin təşkilində, tətbiqi məsələlərin həll
olunmasında, dərs vəsaitlərinin hazırlanmasında, ev
tapşırıqlarının verilməsində (məsələn, İnternetdən
istifadə edib müxtəlif nəzəri məlumatların,
təqdimatların hazırlanmasında və s.), interaktiv
elektron dərsliklərin hazırlanmasında istifadə oluna
bilər.
İnformatika fənni təliminin əsas məqsədi insanlarda
məntiqi və alqoritmik təfəkkür tərzini, məsələlərin
səmərəli həlli üsullarının seçilməsinə yönəlmiş yaradıcı
və əməli düşünmə qabiliyyətlərini formalaşdırmaq,
həmçinin onların gündəlik qarşılaşdıqları problemlərin
həlli üçün tələb olunan zəruri informasiyaları kompüter
vasitəsilə ala bilmələri sahəsində texniki bacarıq və
vərdişlərin öyrədilməsidir. İKT kursuna mətn və qrafiki
redaktorlar, elektron cədvəllər, verilənlər bazası,
telekommunikasiya vasitələri, multimedia
texnologiyaları, audio-video konfrans, İnternet,
informasiya sistemləri və s. daxildir və onların
öyrənilməsi praktik istifadə baxımından böyük əhəmiyyət
kəsb edir.
Hazırda cəmiyyətin və onun bütün sahələrinin inkişafı
İnternetin artmaqda olan intellektual imkanlarından və
informasiya resurslarından geniş istifadə olunması ilə
əlaqədardır. Ona görə də konkret halda "İnformatika"
kursunun tədrisinin əsas məqsədi və vəzifəsi insanları
informatikanın elm və informasiya sənayesi sahəsi kimi,
həmçinin fərdi kompüterlərin və İnternetin müasir
vəziyyəti ilə, eləcə də ən müasir
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının imkanları
və tətbiq dairələri ilə tanış etmək, onlarda həmin
texnologiyalardan səmərəli istifadə sahəsində vərdişlər
aşılamaqdır. Bu işdə informatika müəllimlərinin üzərinə
daha çox məsuliyyət düşür. Mən dərs prosesində yuxarıda
göstərdiklərimi nəzərə almağa çalışıram.
Dəyanət FƏRZƏLİYEV,
Ağcabədi rayonu, Hindarx qəsəbə 1 nömrəli tam orta
məktəbin informatika müəllimi |
