|
Bildiyimiz kimi, İKT-nin inkişafı həyatın bütün
sahələrində, həmçinin təhsildə qloballaşmanı
sürətləndirmişdir. Bu gün qarşımızda duran əsas vəzifə
ölkəmizdə zamanın tələblərinə cavab verən, milli
dəyərlər, adət-ənənələr üzərində qurulan təhsil sistemi
formalaşdırmaq, dünyəvi biliklərə malik şəxsiyyət
yetişdirməkdir.
Hər bir şəxs yaşadığı cəmiyyətin övladıdır. Şəxsiyyətin
formalaşmasında valideyn, müəllim və şagird əməkdaşlığı
mühüm rol oynayır. Münasibətlərin formalaşmasında
məktəbin xüsusi yeri vardır. Belə ki, məhz məktəb işləri
sistemli şəkildə qurmalı, bütün tərəflərin əməkdaşlığını
nizamlamalıdır. İşləri planlaşdırarkən ailə və məktəb
mühiti önə çəkilməli, ətraf aləm faktoru nəzərə
alınmalıdır. Lakin heç vaxt unutmamalıyıq ki,
tərbiyələndirəcəyimiz insandır. Onun öz dünyası, həyata
baxışı var.
Şəxsiyyətin formalaşmasına bir funksiya kimi baxsaq,
onun asılı olduğu arqumentlər ailə, məktəb və ətraf aləm
olacaqdır.
Şəxsiyyət yetişdirmək üçün ailədə münasibətlər düzgün
qurulmalı, məktəb öz funksiyasını layiqincə yerinə
yetirməli, cəmiyyət sağlam olmalıdır.
Şəxsiyyətin formalaşması əsasən uşaqlıq və yeniyetməlik
illərinə təsadüf etdiyindən orta məktəbdə tədris tərbiyə
üzərində qurulmalı, dərslər bilik verməklə yanaşı
maarifləndirmə funksiyasını da yerinə yetirməlidir.
Fikirlərimi VI sinifdə riyaziyyat fənn kurikulumunun
tələbləri əsasında tədris etdiyim "Faiz" mövzusuna aid
dərs nümunəsi üzərində izah edəcəyəm.
Mövzu: Faiz
Dərsin məqsədi: Faiz anlayışını möhkəmləndirmək. Faizə
aid bilikləri məsələ həllinə tətbiq etmək. Şagirdləri
çalışmaların həlli zamanı optimal üsulların seçilməsi
vərdişlərinə alışdırmaq.
Dərsin tipi: bilikləri möhkəmləndirən dərs
İş formaları: kollektiv, fərdi və qrupla iş
Təlim üsulları: beyin həmləsi
İnteqrasiya: Vergi, fizika - 2.1.2, 2.1.3, informatika -
3.1.2, 3.3.2, astronomiya, biologiya
Resurslar: dərslik, iş vərəqləri, kompüter, proyektor.
Standart: 1.2.5. Faizə aid məsələləri həll edir.
Dərsin fəaliyyət xətləri: problemin həlli,
mühakiməyürütmə, təqdimetmə, əlaqələndirmə,
ünsiyyətqurma
Qiymətləndirmə üsulu: şifahi və yazılı təqdimat
Qiymətləndirmə vasitəsi: meyar cədvəli
Dərsin məqsədindən göründüyü kimi, "Faiz" yeni mövzu
deyil. Dərs zamanı faizlərin daha optimal üsullarla
hesablanmasını öyrənəcəyik. Mövzunu vergiyə inteqrasiya
edərək gələcək sahibkarlarda vergi bilgilərini və
mədəniyyətini formalaşdırmağa çalışacağam.
Əvvəlcə şagirdləri qruplara bölüb, qrupları mövzuya
uyğun adlarla adlandırdıq - "Faiz", "Onluq kəsr", "Adi
kəsr", "Vergi". Bölgünü müxtəlif məqsədlər üçün aparmaq
olar - şagirdlərin bilik səviyyəsinə, qruplara veriləcək
tapşırıqların məzmununa görə və sair.
Motivasiyanın ilk mərhələsində şəkillərdən hazırladığım
videonu nümayiş etdirdim. Şagirdlər faizin adına uyğun
olaraq ədədin hissəsi (1 faiz sözü mənşəcə latın sözü
olub (pro centum), mənası "yüzün hissəsi" deməkdir)
olduğunu, ilin fəsillərinin ilin dörddə bir hissəsini
təşkil etdiyini, fəsillərin birləşərək 1 il yaratdığını
söylədilər, faizin tətbiq sahələrini göstərdilər.
Hissəsinə görə ədədin tapılmasını gələcəkdə ətraflı
keçəcəyimizi qeyd edib sinfə aşağıdakı yönəldici
suallarla müraciət etdim.
1) Faizi daha asan üsulla adi və ya onluq kəsrə çevirmək
olarmı?
Tapşırıq: İnsan beyninin 80%-nin su olduğu məlumdur.
Beynin neçə hissəsi sudur?
Həlli:
Cavab: Beynin
və ya 0,8 hissəsi sudur.
2) Adi və ya onluq kəsri daha optimal üsullarla faizə
çevirmək olarmı?
Tapşırıq: Vergidən yığılan gəlirlər dövlət büdcəsinin
təqribən 0,33 hissəsini təşkil edir. Vergi dövlət
büdcəsinin neçə faizini təşkil edir?
Həlli:
Cavab: Vergi dövlət büdcəsinin təqribən 33%-ni təşkil
edir.
Tədqiqat sualı: Sadə faiz məsələlərini daha asan üsulla
həll etmək olarmı?
Məsələ: Muzdlu işlə məşğul olan işçinin aylıq əməkhaqqı
200 man. idi. İşçinin əməkhaqqından yaşayış minimumu
üçün nəzərdə tutulmuş məbləğ (indiki halda 136 manat)
çıxıldı. O, sonra yerdə qalan pulundan 14%-i məbləğində
gəlir vergisi ödədi. İşçinin cəmi neçə manat pulu qaldı?
Həlli: Ümumi məbləğdən yaşayış minimumu üçün nəzərdə
tutulmuş pulu çıxaq.
200 - 136 = 64
64 manatdan 14% gəlir vergisi ödənilməlidir.
İşçinin alacağı pulu tapaq.
136 + 54,04 = 190,04
Cavab: İşçinin cəmi 190,04 manat pulu qaldı.
Tədqiqatı qruplara iş vərəqləri paylamaqla davam
etdiririk. İş vərəqlərindən nümunə.
1) Məsələ: Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi
şəxs gəlirinin 20% - i məbləğində mənfəət vergisi
ödəməlidir. Ödəmə onun gəlirinin hansı hissəsini təşkil
edir?
Həlli: 20%-i hissə ilə göstərək.
Cavab: Mənfəət vergisi sahibkarın gəlirinin
hissəsidir.
Mövzunun müzakirəsini Eyler-Venn diaqramı vasitəsilə
apardıq.
Yaradıcı tətbiqetmə
Məsələ: Sahibkar ilin birinci yarısında şəhərdə, ilin
ikinci yarısında kənddə kiçik biznezlə məşğul oldu. O,
şəhərdə gəlirinin 4% - i, kənddə 2% - i məbləğində vergi
ödədi. Sahibkarın şəhərdə və kənddə qazancını təxmin
edin. Onun ödəyəcəyi verginin ümumi məbləğini
hesablayın.
Qeyd: ƏDV qeydiyyata alınmayan və ardıcıl gələn 12 aylıq
dövr ərzində vergi tutulan əməliyyatların həcmi 120000
manatdan az olan vergi ödəyiciləri sadələşdirilmiş vergi
ödəyicisi ola bilərlər.
Ev tapşırığı
Özünüzü sahibkar hesab edin. Əldə etmək istədiyiniz
gəliri yazın. Dövlət büdcəsinə ödəyəcəyiniz verginin
məbləğini hesablayın. Unutmayın, ödəyəcəyiniz vergi
ölkəmizin abadlaşmasına, təhsilimizə, səhiyyəmizə və s.
sahələrə sərf olunur.
Qiymətləndirməni dərsin müxtəlif mərhələlərində
səviyyələr üzrə aparıb qrupların bir-birini
qiymətləndirməsi ilə yekunlaşdırdıq.
Nurlan QULİYEVA,
Göygöl rayon Ə.Məmmədov adına Üçtəpə kənd tam orta
məktəbinin
riyaziyyat və informatika müəllimi, "Ən yaxşı müəllim"
(2013) müsabiqəsinin qalibi |
