|
 Xocalı
rayonu 1991-ci il noyabr ayının 26-da Əsgəran rayonu
bazasında yaradılmışdır. Rayonun ərazisi 1991-1992-ci
illərdə erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal
edilmişdir. Sahəsi 0,94 min kv. km, əhalisi 26,0 min
nəfərdir (01.01.2010). Xocalı rayonu ilə Bakı arasında
olan məsafə 375 kilometrdir. Rayon Laçın, Kəlbəcər,
Ağdam, Xocavənd və Şuşa rayonları ilə qonşu idi. Rayonda
1 şəhər, 1 qəsəbə (Əsgəran), 50 kənd olmuşdur. Mərkəzi
Xocalı şəhəridir.
Rayonun ərazisindən uzunluğu 32 km olan birinci
kateqoriyalı şose yolu və Bakı-Xankəndi dəmiryolu
keçirdi.
İşğala qədər rayonda 56 mədəniyyət müəssisəsi, muzeylər,
texnikum, orta məktəblər, səhiyyə, kənd təsərrüfatı və
sənaye müəssisələri, aeroport və s. fəaliyyət
göstərirdi.
Əhali əsasən üzümçülük, heyvandarlıq, arıçılıq və
əkinçiliklə məşğul olmuşdur.
"Xocalının səsi" rayon qəzeti 1991-ci ildən nəşr edilir.
Son illərdə baş vermiş hadisələrlə əlaqədar olaraq
Fərqanədən (Özbəkistan) qaçqın düşmüş 54 məhsəti türkü
ailəsi, həmçinin Ermənistandan və Xankəndidən qovulmuş
azərbaycanlıların bəziləri Xocalı şəhərində
məskunlaşmışdılar.
Rayonun ərazisi əsasən dağlıqdır. Ən hündür yüksəkliyi
Qızqala və Qırxqızdır (2843 m, 2827 m.). Dağlıq ərazilər
istisna olmaqla, iqlimi mülayim-istidir. Yüksək dağlıq
əraziləri subalp və alp çəmənlərdir. Əsas çayları Badara
və Qarqardır. Dağ-meşə və dağ-çəmən torpaqları
mövcuddur. Ərazinin 40 %-ə qədəri fıstıq, cökə,
ağcaqayın, qaraağac və s. ilə zəngindir.
Azərbaycan xalqının XX əsrdə üzləşdiyi dəhşətli
faciələrdən biri də Xocalı soyqırımıdır. Xocalı faciəsi
Xatın, Lidisa, Oradur soyqırımı kimi insanlıq tarixinə
düşmüş qanlı olaydır.
Xocalı 1991-ci ilin oktyabrından blokadada idi.
Oktyabrın 30-da avtomobil əlaqəsi kəsilmiş və yeganə
nəqliyyat vasitəsi vertolyot qalmışdı. Xocalıya sonuncu
vertolyot 1992-ci il yanvarın 28-də gəlmişdi. Şuşa
şəhərinin səmasında mülki vertolyotun vurulması və
nəticədə 40 nəfərin həlakından sonra isə bu əlaqə də
kəsilmişdi. Yanvarın 2-dən şəhərə elektrik verilmirdi.
Şəhər ancaq əhalinin qəhrəmanlığı və müdafiəçilərin
cəsurluğu sayəsində yaşayır və müdafiə olunurdu. Şəhərin
müdafiəsi əsasən atıcı silahlarla silahlanmış yerli
özünümüdafiə dəstəsi, milis və Milli Ordunun
döyüşçülərindən təşkil olunmuşdu.
Fevralın ikinci yarısından başlayaraq Xocalı erməni
silahlı dəstələrinin mühasirəsinə alınmışdı və hər gün
toplardan, ağır texnikadan atəşlərə, erməni dəstələrinin
həmlələrinə məruz qalırdı.
Xocalıya hücuma hazırlıq fevralın 25-də axşam 366-cı
alayın hərbi texnikasının döyüş mövqelərinə çıxması ilə
başlanılmışdı. Şəhərə hücum toplardan, tanklardan,
"Alazan" tipli zenit toplarından 2 saatlıq atəşdən sonra
başlandı. Xocalıya üç istiqamətdən hücum aparıldığından
əhali Əsgəran istiqamətində qaçmağa məcbur olmuşdu.
Tezliklə aydın olmuşdur ki, bu, məkrli hiylə imiş.
Naxçıvanlı kəndi yaxınlığında əhalinin qarşısı erməni
silahlı dəstələri tərəfindən kəsilmiş və onlar
gülləbarana tutulmuşlar. Qarlı aşırımlarda və meşələrdə
zəifləmiş, taqətdən düşmüş insanların çox hissəsi məhz
Əsgəran-Naxçıvanlı düzündə erməni silahlı dəstələri
tərəfindən xüsusi qəddarlıqla məhv edilmişdir.
www.virtualkarabakh.az |
