|
 Almaniyanın
Münhen Universitetinin professoru, məşhur azərbaycanlı
alim Məsud Əfəndiyev redaksiyamızın qonağı oldu
Məsud Arif oğlu Əfəndiyev 1970-ci ildə Zaqatala
şəhərindəki Şıxəli Qurbanov adına 3 nömrəli orta məktəbi
qızıl medalla bitirən ilk məzun olub. Elə həmin il
Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət
Universiteti) mexanika-riyaziyyat fakültəsinə qəbul
olunub. İki il oxuduqdan sonra Məsud Əfəndiyev
təhsilini M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət
Universitetində davam etdirib. 1974-75-ci illərdə
tanınmış professorlar M.Vişkinin və A.Şnirelmanın
rəhbərliyi altında əla qiymətə layiq görülən diplom işi
yazıb. Aspiranturada, doktoranturada təhsil alıb, uğurla
namizədlik, doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib.
1991-ci ildən Almaniyada yaşayan alim həmin ölkənin
müxtəlif ali təhsil müəssisələrində, o cümlədən Münhen,
Ştutqart, Berlin universitetlərində dərs deyib. Hazırda
dünyanın ən tanınmış elm ocaqlarından biri olan H.
Helmholts adına Münhen Elmi-Tədqiqat Mərkəzində
"Dinamik sistemlər" şöbəsinin müdiridir, eyni zamanda
Münhen Universitetinin professorudur. 2005-ci ildə
Yaponiyanın nüfuzlu "Japan Society for the Promotion of
Science-JSPS" təşkilatının mükafatına layiq görülüb.
Məsud Əfəndiyev postsovet məkanında dünyada 10 aparıcı
elmi jurnalın redaksiya heyətinin üzvü olan yeganə
riyaziyyatçı alimdir. Dünya elmində ən yüksək
təltiflərdən ("Kiçik Nobel" mükafatı) sayılan, Almaniya
hökumətinin təsis etdiyi "Aleksandr fon Humboldt"
mükafatının ilk azərbaycanlı laureatı kimi tarixə düşüb.
7 dil bilir. Dünyanın ən nüfuzlu elmi jurnallarında
160-dan çox elmi məqaləsi dərc edilib, 5 monoqrafiyası
Amerika, Almaniya, İsveçrə və Yaponiyada çap olunub.
Dünyanın tanınmış jurnallarından biri "İnternational
Journal of Biomathematics and Biostatistics"in baş
redaktoru olan Məsud Əfəndiyevin elmi əsərləri daim
alimlərin diqqət mərkəzindədir.
- Məsud müəllim, Sizi növbəti dəfə Azərbaycanda
görməkdən məmnunluq duyur və dəvətimizi qəbul edərək
redaksiyamıza təşrif buyurduğunuza görə sizə dərin
təşəkkürümüzü bildiririk.
 -
İlk öncə onu deyim ki, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti
mənim üçün olduqca doğma bir mətbu orqandır. 80 yaşı
olan bu qəzet məndə nostalji xatirələr oyadır, xəyalən
keçmiş illərə qaytarır. Mən müəllim ailəsində böyüyüb
boya-başa çatmışam. Uzun illər atam Arif Əfəndiyev
Zaqatala şəhərindəki 1 nömrəli orta məktəbdə riyaziyyat
müəllimi, anam Rəfiqə xanım isə həmin məktəbdə ibtidai
sinif müəllimi işləyib. Gözümü açandan valideynlərimin
"Azərbaycan müəllimi" qəzetinin daimi oxucuları
olduqlarını, bir müəllim olaraq bu pedaqoji mətbuatda
çap olunan və təhsilin bütün sahələrini əhatə edən
elmi-publisistik məqalələri, müəllim yazılarını, digər
vacib məlumatları necə diqqətlə oxuduqlarının dəfələrlə
şahidi olmuşam. Valideynlərimin sizin qəzetə olan hörmət
və sayğısı mənə də irsən keçib. Onu da qeyd edim ki, bu
qəzet mənim elmi fəaliyyətimi, uğurlarımı hər zaman
diqqətdə saxlayır. Ona görə də Azərbaycana budəfəki
gəlişimdə sizin redaksiyaya dəvətinizi böyük
məmnuniyyətlə qəbul etdim.
- Almaniyada yaşasanız da Azərbaycanla əlaqəniz olduqca
sıxdır. Budəfəki gəlişiniz nə ilə bağlı idi?
- Bu ilin 26-31 may tarixlərində Bakıda Gənclər və İdman
Nazirliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, UNESCO,
Gənc tədqiqatçıların Avropa Şurası "Eurodoc" və
"Azərbaycan gənc alim, aspirant və magistrlər"
Cəmiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə "Bakı Dünya
Alimlər Forumu" (Baku World Science Forum") keçirildi.
 100
ölkədən 200 nəfər yerli iştirakçı da daxil olmaqla
500-dən artıq iştirakçının qatıldığı forumun əsas
məqsədi dünyanın gənc alimlərini bir araya gətirərək
müxtəlif elmlərin nümayəndələri arasında iş birliyinin
yaradılması, mövcud gənc alimlər şəbəkələrinin
inkişafına dəstək vermək idi. Forumun mövzusu kimi
"Dünya elmində yeni çağırışlar: gənc alimlərin birgə
yanaşmaları" elan edilmişdi. Mən bu foruma əsas məruzəçi
qismində dəvətliydim. Bu nüfuzlu tədbirdə "Tibbin riyazi
modelləri: reallıqlar, eksperiment və kompüter
hesablamaları" (Mathematical Modelling in Medicine: in
vivo, in vitro and in silico) mövzusunda məruzə ilə
çıxış etdim. Forum çərçivəsində həmçinin gənc alimlərə
"ustad dərsləri" keçdim. Forum mənim üçün gənc
alimlərin, xüsusilə azərbaycanlı alimlərin maraqlı elmi
çıxışları ilə və bütövlükdə zəngin xatirələrlə yadda
qaldı.
- Məsud müəllim, bilirik ki, Almaniyanın Münhen
şəhərində sizin 60 illik yubileyinizlə bağlı bu ilin 3-7
mart tarixlərində böyük bir beynəlxalq konfrans
keçirilib.
24 il Almaniyada yaşamağınıza baxmayaraq Almaniya
vətəndaşlığı almamağınız sizin təbii ki, Azərbaycan
vətəndaşlığına sadiqliyinizdən, xalqınıza
bağlılığınızdan xəbər verir. Bizim fikrimizcə, sizin
üçün hansı ölkədə yaşamaqdan asılı olmayaraq ən yüksək
amal dünyada məhz azərbaycanlı alim kimi tanınmaqdır.
- Tamamilə doğrudur. 24 ildir ki, Almaniyada yaşamağıma
baxmayaraq, Azərbaycan vətəndaşıyam. Mənə illər öncə
Almaniyada qeyd-şərtsiz yaşamaq icazəsi verilib.
İstəsəydim Almaniya vətəndaşlığını ala bilərdim və
bununla bağlı mənə təklif də edilib. Bu təklifi yüksək
dəyərləndirsəm də sonda ondan imtina etdim. Bildirdim
ki, dünyaya çoxlu sayda alimlər, ədəbiyyat, incəsənət
xadimləri bəxş edən almanlar böyük xalqdır. Almaniyada
mənim elmi fəaliyyətlə məşğul olmağım üçün hər bir
şərait yaradılıb. Buna görə Almaniyaya, alman xalqına öz
təşəkkürümü bildirirəm. Ömrümün sonuna kimi onların bu
lütfkarlığını hər zaman minnətdarlıqla qeyd edəcəyəm.
 Bilirsiniz,
mən öz soy kökümə, torpağıma, xalqıma ürəkdən bağlı bir
insanam. Almaniyada yaşayıb, karyeramı burada qursam da,
dünyanın ən mötəbər elmi konqreslərində,
simpoziumlarında elmi fəaliyyətim yüksək
qiymətləndirilən zaman, məhz azərbaycanlı alim kimi
təqdim olunmağım mənim üçün qürurvericidir. Bir
Azərbaycan vətəndaşı olaraq bununla fəxr duyuram.
Almaniyanın Münhen şəhərində keçirilən 60 illik
yubileyimə həsr olunan beynəlxalq konfrans, əslində,
mənim üçün uzunillik elmi fəaliyyətimin, bir növ,
hesabatı idi. Konfransda Amerikadan, Yaponiyadan,
Avstraliyadan, Kanadadan Avropadan və digər ölkələrdən
100-ə yaxın aparıcı alim iştirak edirdi. Məruzəçilər
arasında Humboldt mükafatı laureatı və Fransa Fəxri
Legion ordeninin kavaleri, mənim həmmüəllifim professor
A.Berestiki, Kanadanın xəstəliklərin modelləşdirilməsi
Mərkəzinin direktoru və Tətbiqi Riyaziyyat Cəmiyyətinin
prezidenti, Humboldt mükafatı laureatı, professor C.By,
Edinburq Kral Cəmiyyətinin üzvləri C.P.L.Vebb və
Ç.Styard, Yaponiyanın və Avstraliyanın qeyri-xətti
analiz sahəsində ən aparıcı alimləri və mənim
həmmüəlliflərim M.Otani və Yihong Du, Amerika prezidenti
mükafatı laureatı, Amerika Riyaziyyat Cəmiyyətinin
üzvü, professor M.Renardi və digərləri var idi. Onlar
çıxışları zamanı mənim elmi fəaliyyətimi çox yüksək
qiymətləndirdilər, elmi əsərlərimdən sitatlar
gətirdilər.
Həmin konfransı giriş sözü ilə açan Bavariya Elmlər
Akademiyasının prezidenti K.X.Xoffmann mənim elmi
fəaliyyətimi yüksək dəyərləndirərək bunları qeyd edib:
"Biz professor Məsud Əfəndiyevin fundamental elmi
nailiyyətləri ilə tanışıq və onun elmi karyerasını
izləyirik. O, tətbiqi, eləcə də nəzəri riyaziyyat
sahəsində fundamental nəticələr əldə etmiş çox nadir
ekspertlərdəndir. Biz çox şadıq ki, o bizimlə birlikdə
Almaniyadadır. O, şübhəsiz ki, Bavariya Elmlər
Akademiyasının üzvü olmağa layiqdir və biz onu öz
sıralarımızda görməkdən çox şad olardıq, lakin
akademiyanın qüvvədə olan Nizamnaməsinə görə yalnız
Almaniya vətəndaşları buranın həqiqi üzvü ola
bilərlər".
 Yuxarıda
Bavariya Elmlər Akademiyasının adı qeyd olundu. Mən
istərdim ki, onun haqqında qısa bir məlumat verim.
Bavariya Elmlər Akademiyası 1759-cu ildən fəaliyyət
göstərir. Bu akademiyanın üzvləri arasında Aleksandr və
Vilhem Humboldt, Maks Plank, Albert Eynşteyn, Verner
Heyzenberq ilə yanaşı Almaniyadan olan bütün Nobel
mükafatı laureatları vardır.
Həmin konfransda yaşanan maraqlı məqamlardan biri də
dünyanın ən aparıcı elmi nəşriyyatlarından biri olan
"Springer"in nümayəndəsi xanım doktor Eva Xiripi mənə
yaxınlaşaraq təmsil etdiyi nəşriyyatın Elmi Şurasının
fundamental elmi işlərimdən məlumatlı olduğunu deməsi
idi. Həmin xanım təmsil etdiyi nəşriyyatın hazırda
üzərində son tamamlama işləri apardığım "Tibbin riyazi
modelləri: reallıqlar, eksperiment və kompüter
hesablamaları" (Mathematical Modelling in Medicine: in
vivo, in vitro and in silico) adlı yeni kitabımı və
həmçinin keçirilən konfransın materiallarının çap
edilməsinə hazır olduğunu bildirdi. Təbii ki, mən yeni
kitabımın belə bir nüfuzlu nəşriyyatda çap olunmasına
böyük məmnuniyyətlə razılıq verdim. Konfransın
materiallarının çap edilməsinə gəlincə xanım Eva
Xiripini məlumatlandırdım ki, artıq bu materialların çap
edilməsini İngiltərənin "Mathematical Methods in the
Applied Sciences" jurnalı öz üzərinə götürüb.
Bilirsiniz, mən öz Vətənimə valideynlərimə, ailəmə,
müəllimlərimə görə qürur hissi keçirirəm. Düşünürəm ki,
istənilən ölkədə istənilən bir alim bu cür
qürurlanmasını arzu edərdi. Belə bir beynəlxalq
konfransın keçirilməsi səhv etmirəmsə Azərbaycanımızın
elm tarixində birinci dəfə idi.
 Belə
bir şərəf hissinin mənim tərəfimdən yaşanılması elmi
fəaliyyətimdə daha məsuliyyətli olmağa və yeni-yeni
nailiyyətlər əldə etməyə ruhlandırır.
- İşinizin çox olmasına baxmayaraq siz imkan olduqca
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, həmçinin digər
qurumlar, beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən
respublikamızda keçirilən nüfuzlu tədbirlərdə də fəal
iştirak edir, Azərbaycanın ümidverici, yüksək
intellektli gəncləri ilə görüşür, ölkəmizin təhsilinə öz
töhfənizi verməyə çalışırsınız. 60 illik yubileyiniz
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən də
diqqətdə saxlanıldı və sizə təbrik məktubu təqdim
olundu.
- Mənim üçün gözlənilməz olsa da, doğma Vətənimdə Təhsil
Nazirliyi tərəfindən mənə olan bu son dərəcə həssas
münasibətdən, etiraf edim ki, sevindim. Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi ilə mənim hər zaman
səmərəli, işgüzar əlaqələrim olub. Son illər Azərbaycan
təhsilinin, elminin necə inkişaf etdiyinin şahidiyəm.
Ancaq biz əldə olunanlarla kifayətlənə bilmərik,
görüləsi işlərimiz çoxdur. Belə ki, sürətlə inkişaf
edən ölkəmizdə təhsil sistemi daim yenilənməli, dünya
təhsilindəki sürətli tərəqqi proseslərindən geri
qalmamalıdır. Xüsusilə Təhsil Nazirliyinin yeni
rəhbərliyinin son bir ildə həyata keçirdiyi tədbirləri,
təhsillə bağlı bir sıra məsələlərə yeni baxış və
yanaşmaları dəstəkləyir və bəyənirəm. Ümid edirəm ki,
Təhsil Nazirliyi tərəfindən təhsilin müxtəlif sahələri
üzrə atılan müsbət addımlar nəzərdə tutulan hədəflərə
çatmağa imkan verəcəkdir.
Fürsətdən istifadə edərək qəzetiniz vasitəsilə
Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri Mikayıl
Cabbarova və onun rəhbərlik etdiyi qurumun kollektivinə
mənə göstərdiyi bu diqqətə görə təşəkkürümü bildirirəm.
- Siz həm də lobbiçilik fəaliyyəti ilə məşğulsunuz. Bu
haqda bir qədər oxucularımıza məlumat verməyinizi xahiş
edirik.
- Əvvəla onu qeyd edim ki, Almaniyada Qafqaz ölkələri
arasında ən çox tanınan və maraqla qarşılanan ölkə məhz
Azərbaycandır. Son illər Azərbaycanın yerləşdiyi
regionun aparıcı dövlət olması, ölkəmizin dünyada
tanıdılması istiqamətində aparılan işlər olduqca
təqdirəlayiqdir. Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya
çatdırılması işində də əhəmiyyətli tədbirlər həyata
keçirilib. Bunun nəticəsidir ki, Azərbaycanı Almaniya
ilə yanaşı dünyanın bir çox ölkələrində də yaxşı
tanıyırlar. Təvazökarlıqdan uzaq da olsa bu işlərdə mən
də bir azərbaycanlı alim kimi fəal olmağa çalışıram.
Qeyd etdiyiniz kimi, 1991-ci ildən bu günə qədər öz
şəxsi əlaqələrim hesabına Azərbaycandan 60-dan çox alimi
(DAAD, DFQ, AvH layihələri çərçivəsində) müxtəlif
müddətlərdə Almaniyaya dəvət etmişəm. Almaniyada təhsil
alan gənclərlə vaxtaşırı görüşür, onların problemləri
ilə maraqlanıram. Azərbaycana səfərlərim zamanı imkan
olduqca Almaniyanın universitetlərində çalışan aparıcı
alimləri də özümlə gətirirəm. Bizim azərbaycanlı
alimlərlə onlar arasında işgüzar elmi əlaqələrin
qurulmasına, birgə layihələrin həyata keçirilməsinə
çalışıram. İş qrafikimin gərgin olmasına baxmayaraq,
Azərbaycanın Almaniyadakı, Yaponiyadakı səfirlikləri ilə
yaxından əməkdaşlıq edirəm. Azərbaycanın xaricdə
keçirdiyi tədbirlərdə fəal iştirak etməyə çalışıram.
Azərbaycanda təşkil olunan elm və təhsillə bağlı bütün
layihələri dəstəkləyir və həmin tədbirlərdə məruzələrlə
çıxış edirəm. 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyi və DAAD-ın (Alman Akademik Mübadilə
Xidməti) birgə təşkilatçılığı ilə "Azərbaycan-Almaniya
təhsil günləri"nin keçirilməsinin təşəbbüsçüsü olmuşam
və həmin tədbirə Almaniyanın nüfuzlu alimlərinin
qatılmasını təmin etmişəm.
Mənim bilavasitə iştirakımla AMEA və Yaponiya Elmin
Təşviqi Cəmiyyəti (JSPS) arasında əməkdaşlıq layihəsi
hazırlanır.
- Məsud müəllim, Siz Almaniya ilə yanaşı dünyanın bir
sıra ölkələrinin ali məktəblərində tələbələr qarşısında
elmi mühazirələrlə çıxış edirsiniz. Onlarla müqayisədə
Azərbaycan gənclərini necə qiymətləndirərdiniz?
Gənclərimizə nələri tövsiyə edərdiniz?
- Mən tələbələrimi çox sevirəm və bu, qarşılıqlıdır,
onlar da məni sevir, hörmət edirlər. Təsadüfi deyil ki,
1998-ci ildə Berlinin "Freie" Universitetində işlədiyim
zaman tədris ilinin sonunda buranın tələbələri məni
özlərinin "Ən sevimli professoru" seçmişdilər.
Bilirsiniz, mən həmişə öz həmkar yoldaşlarıma bunu
deyirəm: "Tələbələri başa düşmək və onların fikirlərinə
hörmət etməyə öyrənməyə hazır olmaq lazımdır.
Tələbələrinizin gələcəkdə böyük alim olmalarını və
ətrafınızda həmfikirlərinizdən ibarət elmi məktəbin
yaranmasını görməyiniz xüsusilə məmnunedicidir".
Azərbaycan tələbələrini xüsusilə sevirəm. Onlar mənim
doğma Azərbaycanımın gəncləridir. Təkcə bir faktı qeyd
edim ki, Azərbaycanda uğurla həyata keçirilən "2007-
2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə
təhsili üzrə Dövlət Proqramı" mənə bizim gənclərimizin
necə yüksək biliyə, intellektə, geniş dünyagörüşünə
malik olduğunu göstərir. İş elə gətirib ki, mən bir neçə
dəfə Təhsil Nazirliyində xaricdə oxuyan tələbələrlə
keçirilən görüşlərdə iştirak etmişəm. Onların çıxışları,
dünyanın müxtəlif ölkələrinin nüfuzlu ali məktəblərində
yüksək bilik və bacarıq göstərmələri, orada Azərbaycanı
layiqincə təmsil etmələri, gənc alimlərimizin mötəbər
elmi konfranslarda elmi məruzələrinin dünyanın tanınmış
alimləri tərəfindən maraqla qarşılanması bir
azərbaycanlı alim kimi məndə qürur hissi oyadır.
Bugünkü gənclik müasir informasiya-kommunikasiya
texnologiyalarından yüksək səviyyədə istifadə edir. Bu
çox yaxşı bir haldır. Arzum odur ki, gənclərimiz
mütaliələrini də bir qədər gücləndirsinlər. Mütaliə
insanın dünyagörüşünün formalaşmasında, bir-birimizlə
ünsiyyətimizdə əhəmiyyətli rol oynayır. Gənclərimiz
imkan olduqca çoxlu xarici dil öyrənsinlər, bu, onların
gələcək karyerasının qurulmasında önəmli vasitələrdən
biridir. Ən əsası isə azərbaycanlı olmaqları ilə fəxr
etsinlər.
- Ailənizdə necə, bu vətənpərvərlik, torpağa bağlılıq
hissini qoruyub saxlaya bilmisinizmi? Sizin yolunuzu
ailənizdə davam etdirən varmı?
- Almaniyada yaşamağımıza baxmayaraq ən birincisi
ailəmizdə milli əxlaqi dəyərlərə hörmətlə yanaşılır.
Bizim özünəməxsus ailə ənənələrimiz var. Həyat yoldaşım
azərbaycanlıdır. İxtisasca musiqiçidir. Azərbaycan
Dövlət Konservatoriyasında (indiki Bakı Musiqi
Akademiyası) təhsil alıb. Almaniyada Musiqi
Akademiyasında dərs deyir. Oğlum Fərid Ştutqart
Universitetinin siyasi və iqtisadi fakültəsini bitirib.
Hazırda bank sektorunda çalışır. Qızım Məryəm isə bu il
Fridrix Şiller adına gimnaziyanı bitirib. Tibb ixtisası
üzrə ali təhsil almaq istəyir. Arzusu həkim olmaqdır.
Onu da deyim ki, oğlumun və bütövlükdə mənim və həyat
yoldaşımın istəyi ilə ailəmizə gəlin olaraq azərbaycanlı
qız seçmişik. Həmin qız da əslən Zaqataladandır.
İnşallah gələn il toy etmək fikrindəyik.
- Məsud müəllim, vaxtınızın məhdud, iş qrafikinizin
gərgin olmasına baxmayaraq bizə vaxt ayırdığınız üçün
sizə bir daha minnətdarlığımızı bildiririk.
- Bu müsahibədən bir neçə saat sonra Almaniyaya
qayıdıram. Gələn həftə Amerikada Prinston, Nyu-York
(Kurant İnstitutu) və Virciniya TECH (Blaksburg)
universitetlərində elmi mühazirələr ilə çıxış edəcəyəm.
Sonda xüsusi vurğulamaq istəyirəm ki, dünyada elm
sahəsində nə nailiyyətlər qazanmışamsa, hər zaman bunu
doğma Azərbaycanımın uğuru kimi qəbul edirəm.
Müsahibəni apardı: Samirə KƏRİMOVA,
"Azərbaycan müəllimi" |
