|
 "Müasir
Azərbaycan Peşəkarları" layihəsi 18 nömrəli Bakı Peşə
Liseyində uğurla həyata keçirilir
Son illər respublikamızda həyata keçirilən təhsil
islahatlarında prioritet məsələlərdən biri də texniki
peşə təhsili sisteminin təkmilləşdirilməsidir. Bu
məqsədlə respublikamızda adıçəkilən sahənin inkişafı
üçün Təhsil Nazirliyi tərəfindən müxtəlif layihələr
həyata keçirilir, yeni təlim metodları, interaktiv təlim
üsulları geniş şəkildə tətbiq olunur. Belə layihələrdən
biri də "Müasir Azərbaycan Peşəkarları" layihəsidir.
Layihəni uğurla reallaşdıran ilk peşə-ixtisas
məktəblərindən biri də 18 nömrəli Bakı Peşə Liseyidir.
Layihənin və onun icrası yönündə görülən işləri təbliğ
etmək və işıqlandırmaq üçün redaksiyamız 18 nömrəli Bakı
Peşə Liseyi ilə əməkdaşlığa başlamışdır. Qeyd edək ki,
əməkdaşlıq çərçivəsində liseydə fəaliyyət göstərən
müxtəlif ixtisaslar üzrə qabaqcıl nəzəri təlim
müəllimləri və ustaların iş təcrübəsini yaymaq məqsədilə
bu nömrəmizdən başlayaraq silsilə yazıları oxucularımıza
təqdim edirik.
Təhsil Nazirliyi peşə təhsili sisteminin əhatə
dairəsinin genişləndirilməsi və kadr hazırlığı
prosesinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi məqsədilə "Müasir
Azərbaycan Peşəkarları" Layihəsinin icrasına
başlamışdır. 18 nömrəli Bakı Peşə Liseyi də layihəyə
ilkin qoşulanlar sırasındadır. 2013-2014-cü tədris
ilində "Müasir Azərbaycan Peşəkarları" layihəsi
çərçivəsində görülən işlərdən biri də 18 nömrəli Bakı
Peşə Liseyində Almaniyanın BOSCH şirkəti ilə birlikdə
BOSCH Resurs Mərkəzi və Tədris emalatxanası
yaradılmasıdır. Müqaviləyə uyğun olaraq BOSCH şirkəti
liseyin nəzdində tədris emalatxanası və nəzəri təlim
kabinetini yüksək səviyyədə maddi-texniki baza ilə
təchiz etmişdir.
BOSCH şirkətinin təşəbbüsü ilə liseydə müəllim və
istehsalat təlimi ustalarına BOSCH şirkətinin istehsal
etdiyi alətlərlə tanışlıq məqsədilə treninq
keçirilmişdir. Liseyin 9 nəfər əməkdaşı BOSCH şirkətinin
sertifikatını almışdır. Hazırda həmin şəxslər
tələbələrə BOSCH şirkətinin istehsalı olan alətlərdən
istifadə qaydalarını öyrədirlər.
BOSCH elektrik alətləri barəsində nəzəri biliklər BOSCH
Resurs Mərkəzində verilir. Nəzəri təlim dərsləri üçün 16
saat vaxt ayrılmışdır. Mərkəz BOSCH elektrik alətləri,
informasiya kommunikasiya texnologiyaları (kompüter,
proyektor) və digər lazımi əyani vəsaitlərlə təchiz
edilmişdir ki, bu da tələbələrin bilik və bacarıqları
müasir təlim metodları ilə mənimsəməsinə gətirib
çıxarır.
Tədris proqramı BOSCH firmasının tövsiyəsi əsasında
hazırlanmış və Təhsil Nazirliyinin Texniki peşə təhsili
şöbəsi və Təhsil Problemləri İnstitutu İlkin Peşə
Təhsilinin İnkişaf Mərkəzi ilə razılaşdırılaraq 18
nömrəli Bakı Peşə Liseyinin Pedaqoji Şurasında təsdiq
edilmişdir. Proqrama əsasən nəzəri təlim dərslərinə 16
saat, istehsalat təlimi üçün isə 24 saat vaxt
ayrılmışdır.
İstehsalat təlimi proqramı 4 əsas mövzunu əhatə edir:
Birinci mövzu
- peşə modulunun proqram pasportu əsasında qurulmuşdur.
Burada proqramın tətbiq edilmə sahələri, modulun
məqsədi və vəzifələri, təhlükəsizlik texnikası və əməyin
mühafizəsi tələbələrə öyrədilir. Bu mövzu üçün 4 saat
vaxt ayrılmışdır.
İkinci mövzu
- "Peşə modulunun mənimsənilməsinin nəticələri" adlanır.
Bu mövzu üçün 5 saat vaxt ayrılmışdır və burada BOSCH
elektrik alətləri ilə burğulanmanın, mişarlanmanın,
cilalanmanın, frezerlənmənin aparılması qaydaları və
eləcə də bu alətlərlə işləyən zaman təhlükəsizlik
texnikası qaydaları öyrədilir.
Üçüncü mövzu
- "Peşə modulunun strukturu və məzmunu" adlanan mövzuda
ağac emalı üçün BOSCH elektrik avadanlıqları, peşə
modulu təliminin məzmunu və ümumilikdə 18 nömrəli Bakı
Peşə Liseyində olan BOSCH elektrik alətləri barəsində
məlumatlar verilir. Bunun üçün 8 saat vaxt ayrılmışdır.
Dördüncü mövzu
- "Peşə modulunun həyata keçirilməsi" adlanır və bu
mövzu üçün 7 saat vaxt ayrılmışdır. Bu mövzuda
istehsalat təliminin aparılması üçün maddi-texniki
təchizat tələbləri və təlimin məlumatla təchiz edilməsi
tələbələrə aşılanır.
İstehsalat təlimi BOSCH elektrik avadanlıqları
emelatxanasında aparılır. Burada istehsalat təlimi
zamanı tələbələrə ilk növbədə iş yerinin saxlanması
tələbləri, təhlükəsizlik texnikası qaydaları və eləcə də
əməyin mühafizəsi barəsində məlumat verildikdən sonra
mövzuya uyğun olaraq alətlərdən istifadə qaydaları başa
salınır və tələbələr həmin alətlərdən istifadə etməklə
təlimə başlayırlar. Burada müəllimin əsas rolu
tələbələrə bəzi bacarıqları aşılamaqdır ki, onlar həmin
alətlərlə müstəqil işləmək bacarığına yiyələnsinlər.
BOSCH elektrik alətlərinin öyrədilməsinə 16 saat nəzəri
təlim üçün vaxt ayrılmışdır.
Birinci mövzu üçün 2 saat ayrılmışdır ki, burada
proqramın tətbiqedilmə sahələri modulun məqsədi və
vəzifələri, təhlükəsizlik texnikası və əməyin mühafizəsi
öyrədilir.
İkinci mövzuya 3 saat nəzəri təlim ayrılmışdır. Bu
mövzuda BOSCH elektrik alətləri ilə mişarlama, cilalama,
frezerləmə əməliyyatları aparılması qaydaları öyrədilir.
Nəzəri təlim üçün 5 saat vaxt ayrılmış üçüncü mövzuda
ağac emalı üzrə BOSCH elektrik alətləri və avadanlıqları
peşə modulu təliminin məzmunu və ümumi olaraq BOSCH
elektrik avadanlıqları və alətləri haqqında məlumat
verilir.
Dördüncü mövzu üçün 6 saat nəzəri təlim ayrılmışdır ki,
burada minimum material-texniki təchizat tələbləri,
materialların növləri, təsnifat təliminin məlumatlarla
təchiz edilməsi öyrədilir.
BOSCH elektrik alətlərinin öyrədilməsi 3 əsas istiqamət
üzrə aparılır. Bu istiqamətlər "Avtomobil təmiri
çilingəri", "İnşaatda tamamlama işləri" və
"Xarrat-dülgər, parket ustası" ixtisasları üzrədir.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu alətlərin öyrədilməsi
göstərilən hər bir ixtisas üzrə müxtəlif üsullarla
aparılır. Belə ki, tədris prosesinə hər bir ixtisas üzrə
lazım olan avadanlıqların öyrədilməsi zamanı üstünlük o
alətlərə verilir ki, tələbələr ixtisasa yiyələndikdən
sonra həmin alətlərdən daha çox istifadə edəcəklər.
Məsələn, avtomobil təmiri çilingəri ixtisası üzrə təhsil
alan tələbələrə əsas etibarı ilə cilalama maşınları
(onların növləri və istifadə sahələri), dəmir və
plastik kəsən kəsici alətlər, yonucu alətlər, metal
axtaran alətlər və s. alət və avadanlıqlar barəsində
daha geniş məlumat verilir və onların təsnifatı, işləmə
prinsipləri, işləmə sahələri, texniki göstəriciləri,
onlarla iş zamanı təhlükəsizlik qaydalarına riayət
edilməsi və s. öyrədilir.
Nəzəri təlim zamanı müasir təlim metodlarından istifadə
edilir ki, bu da, ilk növbədə, keçilən mövzu üzrə dərs
planının hazırlanması və təlim nəticələrinin
müəyyənləşdirilməsinə gətirib çıxarır.
Məsələn, birinci mövzu olan "Peşə modulunun proqram
pasportu" tədris edilən zaman aşağıdakı dərs planından
istifadə edilir.
Modulun adı: Peşə modulunun proqram pasportu
Bu aşağıdakıları əhatə edir:
Təlim nəticəsi 1: Peşə modulunu və pasportunu bilir.
İcra meyarları:
a) Proqramın tətbiq edilmə sahələrini bilir.
b) Modulun məqsədini bilir .
c) Modulun vəzifələrini bilir.
d) Təhlükəsizlik texnikası qaydalarını bilir.
e) Əməyin mühafizəsini bilir.
Açıqlama:
Tətbiq edilmə sahələri: inşaat işləri, xarrat, dülgər,
parket işləri, nəqliyyat sahələri
Modulun məqsədi: tətbiq edilən sahələr üzrə hər bir
alətdən istifadə bacarığının aşılanması
Modulun vəzifəsi: öyrənənlər tam kursu bitirdikdən
sonra bacarığa tam yiyələnərək işəgötürənlərin
tələblərinə cavab verir.
Təhlükəsizlik texnikası qaydaları: hər bir alət və
avadanlıqla işləyən zaman təhlükəsizliyin təmin
edilməsini bilir.
Əməyin mühafizəsi: işə götürənlərlə müqavilə zamanı
onun hüquq və vəzifələrini bilir.
Nəzəri təlim
dərsləri zamanı əsas üstünlük təhsilalanların daha fəal
olmasına yönəldilir. Tələbələrə tapşırıq verilən zaman
müəllim müasir təlim metodlarına uyğun olaraq yalnız
müşahidəçi rolunu oynayır ki, bu da mövzunun
mənimsənilməsi zamanı tələbələrin diqqətini problemin
qoyuluşuna yönəltmək, axtarış aparmaq, diskussiyalara
girmək, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından
istifadə edərək lazım olan məlumatların toplanması
şəraitini yaradır. Bu da onların daha aktiv olmasına
gətirib çıxarır.
Nəzəri təlim zamanı həm də tələbələrin bilik və bacarıq
səviyyələrinin qiymətləndirilməsi aparılır.
Qiymətləndirmə əsas etibarı ilə test tərtib etməklə və
ya şifahi sorğu yolu ilə həyata keçirilir.
Nəzəri təlim zamanı tələbələrin fəallığını artırmaq
məqsədi ilə dərsdə tələbələr 4-5 nəfərdən ibarət
qruplara ayrılır və hər qrupa ayrılıqda tapşırıqlar
verilir. Qruplar lazımı material və alətlərlə təchiz
olunurlar. Tapşırıqlar verildikdən sonra hər qrup öz
tapşırıqlarını yerinə yetirərək onların icrasını təqdim
edirlər. Burada məqsəd ənənəvi tədris metodundan fərqli
olaraq tələbələrin fəallığını artırmaq, onları müstəqil
axtarışlara cəlb etməkdir.
Yerinə yetirilmiş tapşırığı qrup lideri təqdim edir. Bu
zaman digər qruplar təqdimata qoşulur və suallarla qrup
liderinə müraciət edirlər. Bu isə bütün tələbələr
tərəfindən mövzunun tam mənimsənilməsi ilə nəticələnir.
Qeyd edək ki, digər müasir təlim metodlarını (klaser,
karusel, BİBÖ və s.) tətbiq etməklə də mükəmməl nəticə
əldə etmək mümkündür.
Belə təlim metodu zamanı qiymətləndirmə dərsin sonunda
fəallıq və təqdimetmə əsasında aparılır. Bu zaman
seçilmiş mövzu əsasında aşağıdakı meyarlar nəzərə
alınır:
Təqdimetmə, fərqləndirmə, nəticə çıxartma, əməkdaşlıq,
ünsiyyət.
İstehsalat təlimi liseydə BOSCH firmasının alət və
avadanlıqları ilə təchiz edilmiş emalatxanada aparılır.
İstehsalat təlimi dərslərində tələbələr əsasən BOSCH
firmasının alət və avadanlıqları ilə təmasda olur və bu
da onların bacarıqlarının artmasına, müasir
avadanlıqlarla yaxından tanışlığa səbəb olur.
İstehsalat təlimi zamanı, ilk növbədə, tələbələrin
istifadə edəcəkləri alət və avadanlıqlardan
təhlükəsizlik texnikasına riayətetmə qaydaları aşılanır
və sonra isə onlara tapşırıqlar verilir.
Tapşırıqlar zamanı alət və avadanlığın istifadə sahəsinə
uyğun olaraq hər bir tələbə lazımi materiallarla təchiz
edilir və onlar istehsalat təlimi ustasının nəzarəti
ilə verilmiş tapşırıqları yerinə yetirirlər. Təlimin
sonunda tələbələrin bacarığı qiymətləndirilir. Nəzəri
təlimdə olduğu kimi, istehsalat təliminin sonunda da
qiymətləndirmə zamanı aşağıdakı meyarlar nəzərə alınır:
* Tələbələr tərəfindən təhlükəsizlik texnikası
qaydalarına riayət edilməsi.
* Alət və avadanlıqlardan istifadə qaydalarına əməl
edilməsi.
* Hazırlanmış məhsulun keyfiyyəti.
* İş yerinin sanitar qaydalarına əməl etməklə
saxlanılması.
* Verilmiş tapşırığın yerinə yetirilməsi bacarığı.
Qeyd etmək lazımdır ki, liseyin Pedaqoji Şurasının
qərarı ilə 2013-2014-cü tədris ili "İşəgötürənlərlə
əlaqə ili" elan edilmişdir. Bu səbəbdən tələbələrin
istehsalat təcrübəsi keçdiyi müəssisələrlə müqavilələr
bağlanılmış, müntəzəm olaraq onlarla əlaqələr
saxlanılmış, istehsalat təlimi ustaları tərəfindən
təcrübə təşkil olunmuş müəssisələrdə tələbələrə
təlimlər keçirilir.
İlk peşə-ixtisas təhsili müəssisələri üçün ilk dəfə
olaraq nəzərə alınmışdır ki, tələbələrin sınaq işləri
istehsalat təcrübəsi keçirilən müəssisələrdə
götürülməsin və buna görə həmin müəssisələrlə razılıq
əldə edilmişdir.
Bu da tələbələrin həm məsuliyyətini artırır, həm də
işəgötürənlərlə əlaqələri genişləndirməyə imkan verir.
Məqsədimiz tələbələrin bilik və bacarıqlarının daha da
artırılması və işəgötürənlərin peşə bacarığı tələblərinə
cavab verməsidir ki, bu da tələbələrin gələcəkdə işlə
təminatı deməkdir.
Tofiq MƏMMƏDOV,
18 nömrəli Bakı Peşə Liseyində nəzəri təlim müəllimi |
