|
Almaniyada ali təhsil
 Almaniya
Federativ Respublikasında təhsilə, elmə və elmi
tədqiqatlara hər zaman ciddi diqqət yetirilir. Ölkənin
demək olar ki, hər bir iri şəhərində ali təhsil ocağı
fəaliyyət göstərir.
Qloballaşma Almaniyanın elmi və ali təhsili qarşısında
yeni tələblər qoyur. Müvafiq islahatlar nəticəsində
universitetlər ali təhsil sistemini yeni beynəlxalq
tələblərə uyğunlaşdırmağa başlayıblar. Buraya çoxpilləli
təhsil sistemi (bakalavr və magistratura), ali təhsilin
ödənişli olması, qəbul testləri, universitetlər və
qeyri-universitet müəssisələri ilə strateji
tərəfdaşlığın gücləndirilməsi aid edilə bilər. Bütün
bunların sayəsində ali təhsil böyük dəyişikliklərə məruz
qalıb.
Almaniyada verilən elmi dərəcələr digər Avropa
ölkələrindən bir qədər fərqlidir. Ali məktəblərin
riyaziyyat, təbiət elmləri, iqtisadiyyat və sosiologiya
fakültələrinin məzunları ali təhsil haqqında dövlət
diplomu alırlar. Humanitar fakültənin tələbələrinə
təhsillərini bitirdikdən sonra, adətən, magistr
(magister artium) dərəcəsi verilir. Bundan sonra
aspiranturaya (promotion) daxil olaraq doktorluq
dərəcəsi (doktor) almaq mümkündür. 2010-cu ildən
Almaniya universitetlərinin fakültələri əsasən bakalavr
və magistr dərəcələri (beynəlxalq nümunəli) almaq imkanı
verən təhsil sisteminə keçməyə başlayıblar. Bu, Avropa
dövlətlərinin qoşulduqları Boloniya prosesinə uyğundur.
Almaniyada ali təhsil müəssisələrinə qəbulun ümumi
standartları müəyyən edilib. Belə ki, universitetə daxil
olarkən gimnaziyada və ya gimnaziya proqramı üzrə əsas
və ya real məktəbdə təhsilin nəticələrinə uyğun verilən
sənəd (abitur diplomu) əsas götürülür. Abitur diplomu
ilə təsdiqlənmiş təhsil standartlarına uyğunluq, adətən,
universitetə imtahansız qəbul olmaq imkanı verir.
Almaniya ali təhsilinin əsas prinsipi "akademik
sərbəstlik"dir. Bu sistem hər bir tələbəyə öyrənmək
istədiyi fənlərin siyahısını müəyyənləşdirmək imkanı
yaradır. Almaniyanın ali təhsili təlim prosesi ilə elmi
tədqiqatların birləşdirilməsini də nəzərdə tutur. Belə
ki, universitetlərdə hər semestr mühazirə (14-20 həftə)
və qeyri-mühazirə dövrlərindən ibarətdir. Qeyri-mühazirə
dövründə tələbələr müstəqil elmi işlə məşğul olurlar.
Ali təhsilin ilk pilləsi baza dövrüdür (grundstudium).
Bu pillədə təhsil, adətən, dörd semestrdir (iki tədris
ili) və aralıq imtahanlarının (diplom - vorprüfung,
zwischenprüfung) verilməsi ilə başa çatır. Bu
imtahanları uğurla verən tələbələr ikinci pillədə
(hauptstudium) təhsilini davam etdirmək hüququ
qazanırlar. Bu pillədə təhsil daha beş semestr davam
edir və ixtisasın daha dərindən öyrənilməsini nəzərdə
tutur. O, adətən, buraxılış imtahanı ilə başa çatır. Bir
sıra ixtisasların (pedaqogika, tibb, hüquq) məzunları
buraxılış imtahanı qismində dövlət imtahanı
(staatsexamen) verirlər.
Qeyd etdiyimiz kimi, ikinci pillənin yekunlarına əsasən
universitetlər daha çox bakalavr (bachelor) dərəcəsi
verirlər. Bunun üçün universitetdə 3-4 il ərzində təhsil
almaq zəruridir. Bundan sonra məzunlar, adətən, peşəkar
fəaliyyətə başlayırlar. Magistr (master) dərəcəsi
namizədin verdiyi magistr imtahanları əsasında təqdim
olunur. Təlim kursu iki əsas ixtisası və ya bir əsas və
iki əlavə ixtisası əhatə edir. Universitetlərin
əksəriyyətində magistr dərəcəsi yeni tətbiq olunmağa
başlayıb. Yaxın gələcəkdə magistraturanı bitirənlərə
verilən sənədin diplomu tamamilə əvəz edəcəyi nəzərdə
tutulub.
Ali təhsilin üçüncü pilləsi aspiranturadır (promotion).
Doktorluq dərəcəsinin alınması məqsədilə dissertasiya
hazırlığı yalnız universitetlər tərəfindən həyata
keçirilir. Elmi tədqiqatın aparılması ilə əlaqədar
dissertasiyanın hazırlanması magistr dərəcəsi alandan
sonra 2-4 il ərzində davam edir. Dissertasiyanın
yazılmasının və şifahi imtahanın uğurla verilməsinin
nəticələrinə əsasən doktorluq dərəcəsi verilir.
Almaniyada təhsilin ödənişli olması haqqında uzun müddət
davam edən müzakirələr (studiengebühren) nəticəsində
təhsil qismən ödənişli olub. 2005-ci ildə Federal
Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı ilə təhsilə görə
ödənişə qoyulan qadağa aradan götürülüb.
Son illərə qədər Almaniyada ali təhsil yalnız dövlət
tərəfindən maliyyələşdirilirdi. 2007-ci ildən etibarən
Baden-Vürtemberq, Bavariya, Hamburq, Aşağı Saksoniya və
Şimali Reyn-Vestfaliya torpaqları birinci semestrdən
etibarən universitetlərdə ödənişli təhsil tətbiq etməyə
başlayıblar. Məbləğ əsasən bir semestr üçün 500 avro
təşkil edir. Təhsilin maliyyələşdirilməsi məqsədilə bu
torpaqlar dövlət zəmanəti ilə kredit də təklif edirlər.
Berlin, Branderburq, Meklenburq - Ön Pomeraniya və
Şlezviq - Qolşteyndə isə bütün ödənişlər inzibati (50-60
avro) və ya sosial semestr ödənişləri (40 avrodan 180
avroyadək) ilə məhdudlaşdırılır. Burada əlavə təhsil
(regelstudienzeit), yəni 5 ildən artıq alınan təhsil,
eləcə də könüllü dinləyicilər (məsələn, təhsil almaq
istəyən təqaüdçülər) və ikinci təhsil alanlar (əsasən
iqtisadiyyat ixtisasları) üçün ödənişlər geniş yayılıb.
Bütün bu təhsil məbləğləri isə semestr üçün 800 avro
təşkil edir.
Bundan əlavə, dərsliklərə çəkilən xərclər bir semestr
ərzində təqribən 200 avro və tibbi sığorta haqqı isə bir
semestr üçün 280 avro məbləğində (qiymətlər tədris ilinə
görə dəyişə bilər) müəyyən edilib.
Ölkənin özəl təhsil müəssisələri uzun müddətdir təhsili
ödənişli əsaslarla həyata keçirirlər. Məsələn, ingilis
dilində magistr proqramları il ərzində 4-15 min avroya
və daha artıq məbləğə başa gəlir.
Universitetlər
Almaniyada təqribən 370 ali təhsil müəssisəsi, o
cümlədən elmlər namizədi hazırlayan 140 universitet və
təxminən 200 ixtisaslaşdırılmış ali təhsil ocağı
fəaliyyət göstərir. Bundan əlavə, ölkədə 63 özəl
universitet və 40-dan artıq dini təmayüllü ali məktəb
var. Universitetlərin böyük əksəriyyəti dövlətə
məxsusdur və vətəndaşlığından, eləcə də milli
mənsubiyyətindən asılı olmayaraq bütün tələbələr üçün
açıqdır.
Almaniya universitetləri 12500-dən artıq müxtəlif
ixtisas üzrə təhsil təklif edirlər. Təkliflərin
əksəriyyəti əcnəbi tələbələr üçün nəzərdə tutulub.
Bundan başqa, ötən illər ərzində çoxlu sayda
strukturlaşdırılmış və əcnəbi tələbələr üçün ideal
şərtlərə malik aspirant proqramları yaradılıb.
Onu da qeyd edək ki, Almaniyanın ən qədim universiteti
1386-cı ildə yaradılmış Karl Ruprext adına Heydelberq
Universitetidir. Tələbələrinin sayına görə ölkənin ən
böyük universiteti Lüdviq - Maksimilian adına Münhen
Universitetidir ki, burada 44400 tələbə təhsil alır. Ən
güclü elmi-tədqiqat potensialına malik universitet isə
Axen şəhərində yerləşən Reyn-Vestfal Ali Texniki
Məktəbidir.
Almaniya universitetləri ("vahid elmi tədqiqatlar və
tədris" prinsipinə əsasən) yalnız ali təhsil müəssisəsi
deyil, həmçinin qabaqcıl elmi tədqiqatlar mərkəzidir.
Ölkə daxilində və xaricində alimlərlə elmi tədqiqat
müəssisələri arasındakı sıx əməkdaşlıq bunun üçün geniş
imkanlar yaradır. Ali təhsil məktəbləri dövlətdən,
fondlardan və üçüncü şəxslərdən (elmi tədqiqatların
sifarişçilərindən) maliyyə vəsaitləri alırlar.
Universitetlərin fakültə və kafedraları əsasən aşağıdakı
ixtisaslar üzrə ixtisaslaşıblar: tibb, təbiət və texniki
elmlər, incəsənət və humanitar elmlər, hüquqşünaslıq,
ilahiyyat, iqtisadiyyat, sosial elmlər, kənd təsərrüfatı
və meşəçilik.
Klassik universitetlər sırf elmə üstünlük verərək qədim
dünya tarixindən iqtisadiyyata qədər bütün növ
ixtisaslar təklif etdiyi halda, texniki universitetlər
daha çox mühəndislik və təbiət elmlərinin öyrənilməsinə
diqqət ayırırlar. Texniki universitetlər alman
mühəndislik sənətinin əsas mərkəzi kimi böyük nüfuza
malikdirlər. Bu universitetlərə daha çox əcnəbi
tələbələr maraq göstərirlər.
Ötən əsrin 60-cı illərinin sonundan ölkədə
ixtisaslaşdırılmış universitetlər (İU) inkişaf etməyə
başlayıb. Almaniyadakı bütün tələbələrin demək olar ki,
üçdə biri peşəkar akademiya adlanan və müəssisələrlə sıx
əməkdaşlıq edən bu cür universitetlərdə təhsil alırlar.
Sənətə qısa zamanda yiyələnmək imkanı yaradan
ixtisaslaşdırılmış universitetlərdə təhsil müddəti 3
ildir. Ciddi şəkildə təşkil edilmiş təlim kursları və
aralıq imtahanlar təhsilin orta müddətini qısaltmaq
imkanı yaradır. Lakin bu, elmi fəaliyyətdən imtina
edilməsi kimi başa düşülməməlidir. Belə ki, ölkənin
təqribən 200 ixtisaslaşdırılmış universitetində elmi
tədqiqatlar aparılır. Onlar əsasən sənayenin
ehtiyaclarını ödəmək üçün nəzərdə tutulduğundan tətbiqi
xarakter daşıyırlar.
Almaniyanın 167 tətbiqi elmlər universiteti
(fachhochschulen) tələbələrə peşə təhsili təklif edir.
Bu universitetlərdə tədris kursunun müddəti qısadır və
elmi-tədqiqat universitetlərindən fərqli olaraq daha çox
praktik yönümlüdür. Həmin universitetlərdə aspirantura
yoxdur.
Almaniyanın 57 ali incəsənət və musiqi təhsili
müəssisəsi yaradıcılıq peşələri (rəssamlıq, qrafika,
dizayn, heykəltəraşlıq, bədii tərtibat, fotoqrafiya,
kino, musiqi) üzrə akademik təhsil təkilf edir. Bu
universitetlərdəki təhsil peşəkar rəssam və musiqiçilər,
eləcə də bədii-estetika fənləri üzrə müəllim
yetişdirməyə yönəlib.
Son vaxtlar hər bir konkret universitetdə təhsilin
keyfiyyətinin obyektiv qiymətləndirilməsi tendensiyası
geniş yayılıb. "Die Zeit" qəzeti ilə Ali Məktəbin
İnkişaf Mərkəzinin (CHE) birgə hazırladıqları reytinq
buna misal ola bilər. Ənənəvi olaraq bu reytinqdə ən
yaxşı mövqeləri Baden-Vyurtemberq, Bavariya,
Meklenburq-Şərqi Pomeraniya, Turingiya və Saksoniya
torpaqlarının universitetləri tuturlar.
Ötən əsrin 70-ci illərindən etibarən dövlət və dini
universitetlərlə yanaşı, dövlət tərəfindən tanınmış bir
sıra özəl universitetlər də fəaliyyətə başlayıb. Hazırda
Almaniyada 130 özəl ali təhsil müəssisəsi (əsasən
kiçik), o cümlədən 10 özəl universitet fəaliyyət
göstərir. Bunlara Oestrix-Vinkeldə yerləşən Avropa
Biznes Məktəbini, Vitten-Herdekke Özəl Universitetini,
eləcə də 12 dini universiteti misal çəkmək olar. Lakin
bir çox digər ölkələrdən fərqli olaraq Almaniyada özəl
universitetlər böyük nüfuza malik deyillər. Tələbələrin
90 faizdən çoxu dövlət universitetlərində təhsil alır.
Buna səbəb dövlət universitetlərinin dövlətin nəzarəti
altında fəaliyyət göstərməsi və fəaliyyətlərinin dövlət
tərəfindən əlaqələndirilməsidir. Bundan başqa, dövlət
universitetləri ali məktəbə daxil olmaq hüququ verən
kamillik attestatına (və ya orta təhsil haqqında
şəhadətnaməyə bərabər tutulan hər hansı bir sənədə)
malik hər bir şəxs üçün açıqdır.
Almaniyada 39 aspirant məktəbi fəaliyyət göstərir. Onlar
"Əla keyfiyyət təşəbbüsü" çərçivəsində dövlət tərəfindən
dəstəklənirlər. Bu məktəblər üçillik aspirant
proqramları təklif edirlər. Aspirant məktəbləri ilə
yanaşı, ölkədə ali təhsilli şəxslər üçün 226 təhsil
müəssisəsi (GRK - Almaniya elmi-tədqiqat cəmiyyətinin
(DFG) dəstəklədiyi nisbətən dar tematik yönümlü)
fəaliyyət göstərir. Bu universitetlərdən 59-u digər
ölkədə ali təhsil almış şəxslər (IGK) üçün nəzərdə
tutulub. IGK - müxtəlif ölkələrin bir və bir neçə
universitetinin alman universitetlərindən biri ilə
əməkdaşlıq etməsi deməkdir.
Son zamanlar ölkə üzrə universitetlərə daxil olmaq
istəyənlərin sayının çoxluğu bir neçə ixtisas üzrə ali
təhsil ocağına qəbula say məhdudiyyəti (numerus clausus)
qoymaq zərurəti yaradıb. 2005-ci ildən etibarən bəzi
ixtisaslar üçün "20-20-60" qaydası qüvvəyə minib.
Qaydaya əsasən, yerlərin 20 faizi ən yüksək bal toplayan
və öz istədikləri universiteti seçmək hüququ qazanan
abituriyentlərə verilir. Yerlərin qalan 20 faizi gözləmə
müddətinə müvafiq olaraq təqdim edilir.
Universitetlərdəki yerlərin 60 faizi isə ali məktəblər
tərəfindən abituriyentin attestatdakı orta balına və
universitetin meyarlarına əsasən bölüşdürülə bilər.
Almaniya ali təhsil almaq istəyən istənilən gənc üçün
cəlbedici ölkədir. O, ABŞ və Böyük Britaniyadan sonra
əcnəbi tələbələrin ən çox axın etdiyi üçüncü dövlətdir.
Bu gün alman universitetlərində 240 min əcnəbi tələbə
təhsil alır. Bu, 1995-ci ilin göstəricisi ilə müqayisədə
70 faiz çoxdur. Onların hər dörd nəfərindən biri
Almaniyada müvafiq kamillik attestatı alıb. Əcnəbilər
üçün universitetlərdə əcnəbi tələbələrlə iş üzrə xüsusi
şöbələr (Akademisches Auslandsamt, AAA) yaradılıb.
Bundan əlavə, təxminən 25 min əcnəbi alim Almaniya
universitetlərinin əməkdaşıdır.
Öz növbəsində, 85 min alman xarici ölkələrin
universitetlərində təhsil alır. Almanlar Niderland,
Böyük Britaniya, Avstriya və İsveçrə ali məktəblərinə
daha çox maraq göstərirlər.
Dünyada təxminən 3 milyon tələbə xaricdə təhsil alır.
Onların 12,2 faizi Almaniyanın payına düşür.
Ümumiyyətlə, bu gün Almaniya universitetlərində təxminən
2 milyon gənc təhsil alır.
Almaniyada ali təhsilini yarımçıq qoyanların sayı isə
tələbələrin təxminən 23 faizini təşkil edir. Bu, dünyada
mövcud olan ən yaxşı göstəricilərdən biridir.
Fransada ali təhsil
 Fransanın
ali təhsil sistemi olduqca çevik və rəngarəngdir. Təhsil
müəssisələri bir-birindən əhəmiyyətli dərəcədə
fərqlənirlər. Dövlət tərəfindən qəbul edilmiş müvafiq
sənədlərə baxmayaraq, hər bir universitetin və ali
məktəbin bir çox özünəməxsus xüsusiyyəti var.
Fransada təxminən 85 dövlət universiteti və ya
Universitet Mərkəzi (buraya universitetlərlə yanaşı,
institutlar-bir profil üzrə ali təhsil verən təhsil
müəssisələri də daxildir), çoxsaylı ali məktəblər
(çoxfənli peşə hazırlığı üçün), elmi-tədqiqat
laboratoriyaları və tədqiqat mərkəzləri mövcuddur.
Dövlət universitetləri nüfuzuna görə daha yüksək
qiymətləndirilir və özəl ali təhsil ocaqları ilə
müqayisədə bir sıra üstünlüklərə malikdir. Birincisi,
universitetin tədris planları milli təhsil nazirliyi
tərəfindən tənzimlənir və standartlaşdırılır. İkincisi,
dövlət universitetlərində dərs deməyə yalnız
dissertasiya müdafiə etmiş və çoxmərhələli müsabiqəni
keçmiş müəllimlər buraxılır. Təhsili başa çatdırdıqdan
sonra universitetlər dövlət diplomları, ya da özlərinin
daxili diplomlarını verirlər.
Universitetlərin nəzdində müxtəlif növ institutlar
fəaliyyət göstərir. Bu sıraya müxtəlif profilli orta
texniki personal hazırlayan və təxminən bizim kolleclərə
uyğun gələn qısamüddətli Universitet Texnoloji
İnstitutları (IUT), müəyyən dar çərçivəli ixtisas üzrə
magistratura səviyyəsində mütəxəssislər hazırlayan
Universitet Peşəkar İnstitutları (IUP) daxildir.
Fransada orta və ali təhsil arasında kəskin hədd mövcud
deyil. Belə ki, orta texniki təhsil ali təhsil üçün
pillə rolunu oynayır.
Hazırda Fransada "Üçüncü Minilliyin Universiteti" (U3M)
adlanan yeni ali təhsilin inkişafı planı tətbiq edilir.
Sözügedən plan ali təhsil üçün prioritetləri müəyyən
edir və inkişafın əsas istiqamətlərini göstərir. Bu
istiqamətdə qarşıya qoyulmuş əsas hədəflər:
*
ali təhsil müəssisələri arasında əməkdaşlığın şəbəkə
sistemində təşkili;
*
ali təhsil müəssisələrinin əməkdaşlığa açıqlığının və
beynəlxalq mobilliyin dəstəklənməsi;
*
yeni informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının
inkişafı;
*
elmi tədqiqatların səmərəliliyinin artırılması.
Universitetlər
Fransada universitetlər fakültələrə, tədris-tədqiqat
şöbələrinə (UFR) və filyerlərə, yəni ixtisas
istiqamətlərinə bölünür. Avropanın hər yerində olduğu
kimi, hazırda Fransada da vahid üçsəviyyəli universitet
proqramında lisans, master, doktorluq (LMD) tətbiq
edilir. Lisans Azərbaycandakı bakalavr dərəcəsinə
uyğundur və 3 illik təhsilin yekununda verilir.
Təhsilin ilk üçillik pilləsi lisans (Licence - L1, L2,
L3) diplomunun alınması ilə başa çatır. Lisansın
müxtəlif növləri mövcuddur: mono və ya plüri fənlər
üzrə, ümumi, tətbiqi və peşəkar - L3 Pros (professional
və ya peşəkar lisans). Lisans pilləsi 180 kreditlə (hər
biri 30 kredit olmaqla 6 semestr) qiymətləndirilir.
Kreditlər tələbənin biliyinin Avropa qiymətini təmin
edir. Bütün Avropa ölkələrinin universitet diplomları
kimi, Fransa universitetlərinin diplomları da UE-dən
(Unites dTEnseignement), yəni Avropa kreditləri
sistemində hər birinin öz dəyəri olan fənlər blokundan
ibarətdir.
Lisansın müxtəlif istiqamətləri mövcuddur:
*
iqtisadi və sosial idarəetmə;
*
hüquq və siyasi elmlər;
*
bədii və mədəniyyət sektoru;
*
filologiya və dillər;
*
humanitar və sosial elmlər;
*
təbii və dəqiq elmlər və texnologiyalar;
*
idman və fiziki fəaliyyət texnikası;
*
mühəndislik texnologiyaları;
*
ilahiyyat.
Lisans diplomları arasında professional diplomunu
(Licence Pros) xüsusi qeyd etmək lazımdır. Birillik
lisans peşəkar təhsili alan tələbələr həm nəzəri, həm
praktiki məşğələlər, eləcə də müəssisədə 12 həftədən 16
həftəyədək davam edən iş təcrübəsini keçir. Bu peşəkar
diplom bank sektoru, mühəndis-tikinti, sənaye,
elektronika, turizm və mehmanxana işindən tutmuş kənd
təsərrüfatı sektoruna qədər 1000-dən çox müxtəlif
ixtisası təklif edir. Adətən məhdud yerlər verilən
Lisans Pros diplomuna müsabiqə böyük olur.
Lisans Pros diplomu hazırlığında əcnəbi tələbələr üçün
də yerlər nəzərdə tutulur. Yəni, fransız dilini mükəmməl
bilən və müxtəlif ali təhsil ocaqlarında təhsil alan,
yaxud da ali məktəbi bitirmiş əcnəbi tələbələr öz
sənədlərini birbaşa Lisans Prosun 3-cü kursuna təqdim
edə bilərlər. Əcnəbilər lisans diplomunu aldıqdan sonra
istəsələr magistr səviyyəsində də təhsillərini davam
etdirə bilərlər.
Onu da qeyd edək ki, sığorta, maliyyə, bank işi, metal
və taxta konstruksiyaların inşası, mexanika, elektrik
enerjisi, elektronika sektoru, mülki tikinti,
avtomobillərin təmiri istiqamətlərində Lisans Pros
diplomu almaq istəyənlər daha çoxdur.
İkiillik magistratura dövründə məzuna iki müstəqil
diplom verilir: Master 1 (M1) və Master 2 (M2). Burada
da seçim imkanı vardır. Elmlə məşğul olmaq istəyənlər
elmi tədqiqatlar üzrə magistr diplomu (Master
Recherche), istehsalatda çalışmaq arzusunda olanlar isə
peşəkar magistr diplomu (Master Professional)
alırlar. Magistratura səviyyəsi 120 kreditlə (hər
biri 30 kredit olmaqla 4 semestr) qiymətləndirilir.
Ümumilikdə, beşillik "Licence" və "Master" pillələri 300
kreditlə qiymətləndirilir.
Sonuncu üçillik pillə - doctorat doktorluq
dissertasiyasının müdafiəsi ilə başa çatır. Doctorat
pilləsində təhsil alan namizədlər əvvəlki təhsil
sənədləri və gələcək elmi işin mövzusu təklif olunan
məktub əsasında müsahibə yolu ilə seçilir.
Bu pillə seçilmiş ixtisasın dərindən öyrənilməsini
təklif edir. Mövzusunu proqrama daxil etməzdən əvvəl
namizədlərdən müstəqil elmi iş aparılması tələb olunur.
Bu mərhələni uğurla bitirənlərə doctorat diplomu
verilir.
Əcnəbi tələbələr də təhsil səviyyələrindən asılı olaraq
birbaşa Licence 3 və ya Licence 2, Licence 1, Master 1,
Master 2 üçün sənədlərini təqdim edə bilərlər. Fransanın
dövlət universitetləri müvafiq komissiyalar vasitəsilə
ali təhsilin bu pillələrində oxumaq istəyənlərin
sənədlərinə baxaraq müstəqil qərar verirlər. Bu baxımdan
vahid meyar mövcud deyil.
Fransa ali təhsilində ən çətin mərhələ birinci iki il-L1
və L2 hesab olunur. Belə ki, ilk iki ildə əsasən nəzəri
fənlərə üstünlük verilir. Bu zaman fənn biliklərini
qiymətləndirməklə yanaşı, həm də dilə, universitet
metodologiyasına yiyələnməyi tələb edən yazılı və şifahi
imtahanlar keçirilir.
Əcnəbi tələbələrin Fransa universitetlərinə qəbulu üç
əsas prinsipə əsaslanır:
*
əcnəbi və fransız tələbələrin hüquqlarının bərabərliyi;
*
əcnəbi abituriyentlər arasında bərabərlik;
*
tələbələrin qəbulu üzrə son sözü demək hüququnu özündə
saxlayan universitetlərin və ali məktəblərin tələblərinə
riayət edilməsi.
Fransada bir sıra universitetlər müxtəlif səviyyələrdə
ingilis dilində də təhsil proqramları təklif edirlər.
Fransada tibb ixtisasları üzrə ali təhsil almaq
özünəməxsus fərqləri ilə seçilir. Digər ixtisaslara
nisbətən tibb ixtisasları üzrə təhsil daha uzun müddət
davam edir. 6 ildən 8 ilədək çəkən tibb təhsilində
tələbələr qarşısında daha mürəkkəb tələblər qoyulur.
Məsələn, olduqca ciddi seçim imtahanından keçməyən
tələbələr ikinci kursda təhsil ala bilmir, müəyyən qədər
yaxşı qiymət toplamayanlar müsabiqədən keçmir və ya
imtahandan kəsilənlərə yalnız bir dəfə birinci kursda
təkrar təhsil almaq imkanı verilir.
Həkim-terapevt diplomunu tələbələr 8 illik (bunun bir
ili təcrübəyə sərf olunur), stomatoloq və əczaçı
diplomunu isə 6 illik təhsildən sonra alırlar. Tibbin
hər hansı sahəsi üzrə ixtisaslaşmaq üçün ordinaturaya
daha 4-5 il sərf etmək lazımdır.
İctimai səhiyyənin Dövlət Məktəbində əcnəbilər üçün də
açıq olan müxtəlif təhsil proqramları mövcuddur.
İxtisaslaşmış ali məktəblər
Fransada universitetlərlə yanaşı, müxtəlif profilli ali
məktəblər də (Grandes Ecoles) mövcuddur. Bu məktəblərə
xüsusiləşdirilmiş hazırlıq kursları (ikiillik təhsil)
keçdikdən sonra, yaxud olduqca çətin müsabiqələr
nəticəsində qəbul olmaq mümkündür. Bu ali məktəblər
özünəməxsusluğu ilə fərqlənir və yüksək səviyyəli
idarəetmə kadrlarının hazırlanmasında əhəmiyyətli rola
malikdirlər.
Bu təhsil ocaqlarında yüksək səviyyəli mütəxəssislər
tərəfindən tədris proqramları hazırlanır və dərs
keçilir. Burada təhsil alan fransız tələbələr
imtahanlara buraxılmazdan əvvəl müəyyən illər ərzində
dövlət qulluğunda və dövlət müəssisələrində
çalışacaqlarına razılıq haqda iltizam imzalamalıdırlar.
Ali məktəbdə təhsil aldıqları dövrdə tələbələr əməkhaqqı
alır və əməkdaş-təcrübəçi kimi çalışırlar. Əcnəbi
tələbələr də Fransada işləmək və əməkhaqqı almaq hüququ
olmadan, könüllü dinləyicilər qismində müsabiqədən
keçməklə bu məktəblərə qəbul ola bilərlər. Təbii ki,
söhbət ixtisasları ali məktəblərin profilinə uyğun gələn
yüksək hazırlıqlı əcnəbi tələbələrdən gedir.
Fransanın nüfuzlu ali məktəbləri arasında ENA-Dövlət
İdarəetmə Məktəbi, HEC-Ali Kommersiya Məktəbi (özəl),
Ecole Normale Superieure-Ali Pedaqoji Məktəb (müxtəlif
profilli ən yüksək səviyyəli pedaqoji və elmi kadrlar
yetişdirir), Ecole Polytechnique-Ali Politexnik Məktəb
(dövlət qulluğunda texniki vəzifələr tutmaq üçün yüksək
səviyyəli hərbi kadrlar və mühəndislər hazırlayır) və
ENM-Ali Magistrlər Məktəbi (dövlət qulluğunda çalışmaq
üçün hüquq və ədliyyə sahəsi üzrə yüksək səviyyəli
kadrlar yetişdirir) daha məşhurdur. Ölkə üzrə təxminən
200 ali xüsusiləşdirilmiş mühəndislik məktəbi mühəndis
diplomu vermək hüququna malikdir. Adətən bu məktəblərdə
təhsil müddəti 5 il davam edir və əksəriyyəti
polivalent ümumi mühəndislik diplomunun (Licence+Master)
alınması ilə başa çatır. İmtahan zamanı tələbələrdən
riyaziyyat və fizika üzrə olduqca mükəmməl biliklər
tələb olunur. Təhsilə iri sənaye müəssisələrində
təxminən 12 ay və ya xaricdə iş təcrübəsi də daxildir.
Mühəndislik məktəblərinə xüsusiləşdirilmiş hazırlıq
kurslarını keçdikdən sonra və yaxud müsabiqələr yolu ilə
(müsabiqə böyükdür) qəbul olmaq mümkündür. Fransada ali
ixtisas məktəbləri adətən müvafiq nazirliklərin nəzdində
yerləşir və müxtəlif sahələr üzrə ixtisaslı kadrlar
hazırlayır.
Universitetlərə daxil olmaq üçün fransız tələbələrin
"baccalaureat" diplomuna, yaxud universitetdə təhsili
davam etdirmək imkanı verən və orta təhsil
məktəbini-liseyi bitirdiklərini təsdiq edən "BAK"
diplomuna malik olmaları (Fransada lisey şagirdlərinin
orta hesabla 70 faizi "BAK" diplomu ala bilir) əsas
şərtdir. Fransa universitetlərində təhsil almaq istəyən
əcnəbi tələbələr isə fransız dilinə tərcümə edilmiş və
notarial qaydada təsdiq edilmiş aşağıdakı sənədləri
təqdim etməlidirlər:
*
orta təhsil haqqında attestatın surəti;
*
universitetə daxil olmaq üçün test imtahanlarının
nəticələri haqqında çıxarışın surəti (xarici ölkələrdə
alınmış orta təhsil haqqında attestat imtahansız
universitetə qəbul olunmaq hüququ vermir);
*
doğum haqqında şəhadətnamənin surəti;
*
zaçot kitabçasının surəti (yaxud universitetdə keçilmiş
fənləri göstərən akademik arayış);
*
məktub-əsaslandırma;
*
3 zərf (namizədin ünvanı göstərilməklə ikisi kiçik
formatda və biri böyük formatda) və 2 beynəlxalq
kupon-cavab;
*
TCF imtahanının (fransız dili üzrə test) cavabları.
Fransız dili üzrə test əsas (şifahi danışığın başa
düşülməsi, dilin quruluşu haqda bilgi və yazılı
mətnlərin başa düşülməsi) və iki əlavə imtahandan
(yazılı vərdişlər və şifahi vərdişlər) ibarətdir. TCF
imtahanının verilməsinin ən əlverişli vaxtı yanvarın
sonunda keçirilən sessiya hesab olunur. Bu zaman
imtahanlara qatılanlar nəticələri martın əvvəlində
alırlar ki, bu da onlara sənədlərini hazırlamaq və
seçdikləri universitetlərə göndərmək üçün əlavə vaxt
qazanmaq imkanı verir.
Onu da qeyd edək ki, əcnəbi tələbələr fransız dili üzrə
biliklərini təsdiq edən TCF imtahanında ən azı 350 bal
toplamalıdırlar ki, universitetlərə sənəd verə
bilsinlər. Onlar TCF imtahanı üzrə nə qədər yüksək bal
toplasalar, sənədlərinin universitet tərəfindən qəbul
edilməsi şansı da bir o qədər artmış olur. Əcnəbi
tələbələr Fransanın nüfuzlu ali təhsil müəssisələrinə
qəbul olmaq, eləcə də dövlət təqaüdü almaq istəyirlərsə,
əsas imtahan üzrə dördüncü və ya beşinci səviyyəyə
(400-500 baldan yuxarı) və əlavə sınaqlar üzrə yaxşı
qiymətlərə malik olmalıdırlar.
Birinci və ikinci kurslara daxil olmaq üçün (L1,L2)
əcnəbi tələbələr sadəcə TCF imtahanını deyil, eləcə də
TCF-DAP imtahanını verməlidirlər. TCF-DAP əsas
imtahandan əlavə, müvafiq cədvəlin yazılı qaydada şərh
edilməsi və verilən mövzu üzrə inşa işindən ibarət olan
yazılı imtahandır.
Bu gün Fransada təxminən 300000 əcnəbi tələbə təhsil
alır. Fransanın dövlət universitetlərində ali təhsil
pulsuzdur, yəni burada təhsilə görə ödəniş edilmir.
Lakin hər təhsil ilinin əvvəlində universitetə qeydiyyat
haqqına görə ödəniş etmək (səviyyə və ixtisasdan asılı
olaraq məbləğ 150-900 avro arasında dəyişə bilər), eləcə
də məcburi illik tələbə sığortasına malik olmaq
lazımdır.
Fransanın dövlət universitetlərində təhsil almaq istəyən
əcnəbilərin illik xərci 6000-10000 avro (qalmaq, yemək,
yol, dərs vəsaitləri üçün xərc) arasında dəyişə bilər.
Özəl universitetlərdə isə illik təhsil haqqı 3000-7000
avro civarındadır. Təhsil müəssisəsindən asılı olaraq
bəzən bu məbləğ daha da arta bilər.
Səhifəni hazırladı:
Yusif ƏLİYEV,
"Azərbaycan müəllimi"
Ölkələrin səfirliklərindən, təhsil nazirliklərinin və
təhsilə aid digər qurumlarının rəsmi İnternet
saytlarından əldə olunan materiallar əsasında. |
