|
Ali məktəblərə qəbul imtahanlarının və beynəlxalq
olimpiadaların nəticələrinin təhlili nələri üzə çıxardı?
 Ümumi təhsil sistemində
təlimin təmayüllər üzrə təşkili müxtəlif fənlər üzrə
xüsusi istedad və qabiliyyətə malik uşaqların daha da
inkişaf etdirilməsi, onlara seçilmiş istiqamətlər üzrə
dərin biliklərin verilməsi məqsədinə xidmət edir.
Təmayül fənləri üzrə dərinləşdirilmiş proqramlarla
tədrisin aparıldığı belə təhsil ocaqları adi ümumtəhsil
məktəblərindən bir sıra üstünlüklərə malikdir. Belə ki,
təmayüllü lisey və gimnaziyalara şagirdlər xüsusi seçim
prosedurları vasitəsi ilə qəbul olunur, onların
maddi-texniki bazası daha yüksəkdir, təmayül fənlərinin
tədrisinə çox vaxt (saat) ayrılır. Eyni zamanda belə
məktəblərə yüksək hazırlıqlı və ixtisaslı müəllimlər
cəlb olunur. Təbii ki, bu üstünlüklərinə görə cəmiyyətin
təmayüllü məktəblərdən gözləntiləri də çoxdur. Onların
məzunları daha hazırlıqlı, seçilmiş təmayül fənləri üzrə
yüksək bilikli olmalıdırlar.
Bəs, görəsən, bizim lisey
və gimnaziyalarda vəziyyət necədir? Onlar öz
profillərini doğrulda bilirlərmi? Suallarımıza cavab
tapmaq üçün son 5 ildə Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət
Komissiyasının həyata keçirdiyi qəbul kampaniyalarının
və beynəlxalq fənn olimpiadalarının nəticələri ilə bağlı
açıqlanmış rəsmi statistik təhlillər əsasında Təhsil
Nazirliyinin birbaşa tabeliyində olan iki lisey və bir
gimnaziya üzrə araşdırma apardıq.
Fizika,
riyaziyyat, informatika, yoxsa coğrafiya, ingilis dili
təmayüllü lisey?!
Araşdırmalarımızdan məlum oldu ki, fizika, riyaziyyat,
informatika təmayüllü liseydə vəziyyət xüsusilə
acınacaqlıdır. Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının
ali məktəblərə qəbul imtahanlarının nəticələri üzrə
apardığı və bu qurumun İnternet saytında da
yerləşdirilmiş statistik təhlilə əsasən demək olar ki,
son 5 ildə liseyin məzunları bilavasitə təmayül fənləri
hesab olunan fizika və riyaziyyatdan heç də yüksək
nəticələr göstərməyiblər. Əksinə olaraq, onların digər
fənlərdən, xüsusən də coğrafiya və ingilis dilindən
nəticələri daha yüksək olub. Fikrimizin sübutu üçün
qəbul kampaniyasının nəticələri ilə bağlı bu liseyin
məzunlarının imtahan fənlərindən cavablarını əks etdirən
cədvəllərə nəzər salmaq kifayətdir. Məzunların ayrı-ayrı
fənlər üzrə bilik səviyyələrini xarakterizə edən və
onların sayını, liseyin ortastatistik məzununun verdiyi
düzgün cavablarının faizi və cari qəbul kampaniyasında
liseyin fənlər üzrə reytinqi haqqında məlumatı özündə
əks etdirən həmin cədvəllərdən aydın olur ki, liseyin
2009-cu il məzunları ən yaxşı nəticələri coğrafiya
fənnindən göstəriblər: bu fəndən ortastatistik məzun
test tapşırığının 63,42 faizinə düzgün cavab verib.
Liseyin əsas profil fənni olan riyaziyyat və fizikadan
isə göstəricilər müvafiq olaraq 51,24 və 52,04 faiz
olub.
2010-cu və 2011-ci illərdə də liseyin məzunları analoji
olaraq, ən yaxşı nəticələri coğrafiya fənnindən
göstərmişlər. 2012-ci ilin qəbul kampaniyasında
məzunların ən yüksək nəticələr göstərdikləri fənn
dəyişsə də (ingilis dili - 64,14%), əsas profil fənlər
olan riyaziyyat və fizika üzrə göstəricilər əvvəlki
ildəkindən xeyli azalaraq müvafiq şəkildə 50,14 və 46,34
% olub.
2013-cü ilin qəbul kampaniyasını isə məzunlarının qəbul
imtahanlarında əldə etdikləri nəticələrə görə bu liseyin
tarixində bəlkə də, ən uğursuz il hesab etmək olar. Belə
ki, ötənilki qəbul imtahanlarında liseyin məzunlarının
ən pis nəticələri riyaziyyat fənni üzrə qeydə alınıb
(45,55%). Fizika üzrə göstərici də son 5 ilin ən aşağı
göstəricilərindən olub (47,75%). Məzunların ən yüksək
nəticələri isə yenə də, qeyri-ixtisas fənni olan ingilis
dili fənnindən olub. Bu göstəriciləri nəzərə alsaq,
lisey fizika-riyaziyyatdan daha çox coğrafiya, ingilis
dili təmayüllü lisey təsiri bağışlayır.
Bəlkə, ana
dili, biologiya və coğrafiya təmayüllü lisey?
Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki kimya və biologiya
təmayüllü liseyin analoji göstəricilərinə nəzər saldıqda
isə bir qədər fərqli mənzərənin şahidi olduq. Belə ki,
araşdırma apardığımız 5 illik müddətin son 3 ilində
(2011-2013-cü illər) liseyin məzunlarının biologiya
fənni üzrə nəticələri qənaətbəxş olsa da, onlar kimya
fənnindən olduqca aşağı nəticələr göstəriblər. 2009 və
2010-cu illərdə isə lisey məzunlarının ən yaxşı
nəticələri coğrafiya və ana dili fənlərindən olub. Lakin
burada da düşündürücü məqam var. Axı bu lisey, adından
göründüyü kimi, həm də kimya təmayüllüdür. Liseyin son 5
ildəki nəticələrinə nəzər salsaq görərik ki, məzunlar
kimya fənnindən, konkret desək, heç bir nailiyyət əldə
edə bilməyiblər. Ötən il isə liseyin məzunları kimya
fənni üzrə 50,79 faiz nəticə göstəriblər. Hətta bu
nəticə müəssisənin profilindən uzaq olan bir fəndən -
ana dilindən (51,42 faiz) də aşağı olub.
Məncə, bu məsələ üzərində də düşünmək lazımdır.
Coğrafiya yenə
də birincidir
Araşdırmaya cəlb etdiyimiz üçüncü təhsil ocağının -
Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki S.Bəhlulzadə adına
xarici dillər təmayüllü gimnaziyanın müvafiq
göstəriciləri də bizi məyus etdi.
Belə ki, gimnaziyanın məzunları son 5 ildə qəbul
imtahanlarında profil fənni üzrə yalnız bir dəfə ən
yaxşı nəticə göstəriblər: 2012-ci ildə ortastatistik
məzun ingilis dili fənni üzrə test tapşırığının
61,83%-nə düzgün cavab verib. Qalan illərdə isə məzunlar
ən yaxşı nəticələri iki dəfə ana dilindən və hərəsi bir
dəfə olmaqla tarix və coğrafiya fənlərindən göstəriblər.
Hər üç müəssisənin imtahan nəticələrinin təhlili
göstərir ki, bu məktəblərin məzunlarının qəbul
imtahanlarında təmayül fənlərindən orta göstəriciləri
hətta nadir hallarda belə 70 faizə çatıb. Son 5 ilin
statistikasına baxsaq, bu göstəriciləri ölkənin ucqar
bölgələrində yerləşən, lazımi təhsil şəraiti olmayan
yüzlərlə adi məktəbin nəticələrində də görə bilərik. Bəs
onda bu fənn təmayüllü liseylər nə üçündür?
Beynəlxalq
olimpiadaların nəticələrinin təhlili daha acınacaqlıdır
Hər üç tədris ocağının fənn olimpiadaları üzrə
nəticələri ilə də maraqlandıq. Beynəlxalq fənn
olimpiadalarının obyektivliyinə heç kimin şübhə
etmədiyini əsas götürüb son 5 ildəki nəticələri nəzərdən
keçirdik.
Təhsil Nazirliyinin rəsmi saytından əldə etdiyimiz
məlumatdan aydın oldu ki, burada da nəticələr
acınacaqlıdır. Belə ki, "istedadlarla" işləyən, öz
profilləri üzrə ən istedadlı şagirdləri seçib götürən və
bu istedadları daha da "inkişaf" etdirən hər üç təhsil
ocağı üzrə bir şagirdin belə adı beynəlxalq
olimpiadaların qalibləri sırasında yoxdur. Nəticələrə
baxdıqca bizdə maraq doğuran suallar yarandı. Əgər
Sumqayıtda yerləşən adi bir məktəbin (22 nömrəli
məktəbin) 2 şagirdi beynəlxalq olimpiadanın qalibi
olursa, onda istedadlarla işləyən bu lisey və
gimnaziyaların heç bir yetirməsinin bu mühüm yarışlarda
nəticə əldə edə bilməməsini necə qiymətləndirmək olar?
Əgər ölkənin təhsil infrastrukturunun paytaxtla
müqayisədə aşağı olduğu Lənkəran, Quba, Şəki kimi
bölgələrindəki məktəblərdən son 5 ildə beynəlxalq
olimpiadaların 20-yə yaxın qalibi olursa, ölkənin
mərkəzində, hər cür maddi-texniki avadanlıqlarla təchiz
olunmuş təmayüllü məktəblərin bu istiqamətdə
fəaliyyətsizliyini nə ilə izah etmək olar?
Nəzərə alsaq ki, təhlil kifayət qədər böyük müddət (son
5 il) üzrə aparılıb və bu müddət ərzində lisey və
gimnaziyalarda təmayül fənlərindən göstəricilər yüksək
olmayıb, onda onların profili üzərində düşünməyə əsas
yaranır.
Əlbəttə, bu nəticələr hər birimizi məyus edir. Xüsusilə
də, övladlarını fizika, riyaziyyat, kimya, biologiya və
xarici dil fənləri üzrə yetişdirmək istəyi ilə bu təhsil
müəssisələrinə üz tutacaq valideynləri. Amma yəqin ki,
mütəxəssislər bu barədə düşünməli, müəyyən tədqiqat,
təhlillər aparmalı, bunun əsil səbəblərini
aydınlaşdırmalıdırlar.
Bu gün Təhsil Nazirliyinin ölkədə təhsilin keyfiyyətinin
yüksəldilməsi üzrə genişmiqyaslı iş apardığı, keyfiyyətə
ciddi nəzarət olunduğu bir dövrdə təhsil müəssisələri öz
üzərlərinə düşən vəzifələri daha məsuliyyətlə yerinə
yetirməli, yüksək təlim nəticələri əldə etməlidirlər.
Riyaziyyat, fizika, informatika, kimya, biologiya
fənləri üzrə beynəlxalq olimpiadalara, bilik yarışlarına
hazırlıq mərkəzi kimi fəaliyyət göstərməli olan bu
liseylərin hazırkı durumu və nəticələri isə yalnız
təəssüf doğurur.
Yəqin ki, təhsilimizin inkişafı ilə bağlı Təhsil
Nazirliyinin atdığı sərt və cəsarətli addımlar bu
müəssisələrə rəhbərlik edənləri də qəflət yuxusundan
ayıldacaq. Axı dövlət bu müəssisələrdə istedadlı
uşaqların inkişafı üçün hər il milyonlarla vəsait
xərcləyir!
Yusif ƏLİYEV,
"Azərbaycan müəllimi" |
