Javascript DHTML Drop Down Menu Powered by dhtml-menu-builder.com

ARXİV

4 Aprel 2014 - №12

 

Psixoloq məsləhəti

Uşaqlarda qorxu

 

Uşağı idarə etmək, arzu olunmayan davranışlarına maneə törədə bilmək üçün deyilən sözlər qorxulara səbəb olur 

Aidə NƏBİYEVA,
Müasir Psixologiya Mərkəzinin baş psixoloqu
 

Uşaq qorxuları çox erkən yaş dövrlərində başlayıb, ömürboyu davam edən bir prosesdir. Çox vaxt valideynlərin, nənə-babaların uşaqları nədənsə uzaqlaşdırmaq və ya hər hansı bir davranış probleminin qabağını almaq məqsədi ilə onları qorxutduqlarını görürük. Bu zaman uşaqlarda ilk qorxular yaranır.  

Məktəbəqədər yaş dövründə uşaqların qəribə qorxu predmetlərinə rast gəlirik. Bunların çoxu insanların uydurduqları qorxu personajlarıdır. Məsələn, təpəgöz, xoxan, cinni, torbalı adam. Sadalanan predmetlər ona görə qorxuludur ki, onların uydurulma hekayəsi dəhşətli və cansıxıcıdır. Uşaqların erkən yaşlarında bu cür qorxudulması onlarda daha sonra aşağıdakı problemlərə gətirib çıxarır:

1. Uşaqların çəkingən olmasına.

2. Sosial mühitdən uzaqlaşmasına.

3. Həyəcan probleminin dərinləşməsinə.

4. Emosional kəkələməyə.

5. Tək qalmamaq probleminə.

Hər bir uşağın fobiyası özünəməxsusdur. Bu qorxuların hansı təsirlə başlaması onun aradan qaldırılmasında çox önəmlidir. Məsələn, qaranlıq, tək qalmaq, şiddətli səs-küylər, qəribə bir adamın peyda olması, bəzi heyvanlar və s. uşaqlarda qorxu hissi yaradır. Uşaqların qorxuları yaş dövrlərinə görə fərqlidir. Kiçik yaşlarda qorxuların mənbəyi səs olduğu halda, daha böyük yaşlarda konkret qorxular ortaya çıxır. Altı yaş qorxuların artdığı bir dövrdür. Bu yaşda uşaqlarda bədəninə bir zərər gələcəyi duyğusu, qaranlıq, ailədən uzaq qalma, göy gurultusu kimi qorxular vardır. Bunlara ailələrin öz təcrübələrində istifadə etdikləri dilənçi, oğru, həkim qorxusu kimi qorxular da əlavə oluna bilər. İbtidai məktəb dövründə uşaqlarda daha konkret şeylər - heyvanlar, özünə zərər verəcək kəslər, filmlərlə bağlı qorxular başlayır.

Böyütmək üçün şəkili seçinBir çox hallarda ailələr və digər insanlar bu qorxuların ortaya çıxmasına, bərkiməsinə səbəb olurlar. Uşağı idarə etmək, arzu olunmayan davranışlarına maneə törədə bilmək üçün deyilən sözlər qorxulara səbəb olur. Məsələn, "Səni dilənçiyə verərəm", "İtə yaxınlaşma , dişləyər" , "Dəcəllik etsən səni tək qoyub gedərəm",  "Bax, indi susmazsan, həkim iynə vuracaq". Bunlar valideynlər tərəfindən nəticələrini heç düşünmədikləri, anlıq həll olunan, lakin sonradan qorxulara səbəb olan davranışlardandır.

Əslində qorxu olmadan yaşamaq mümkün deyil. Bütün qorxulardan təmizlənmiş və  heç bir şeydən qorxmayan insan, cəmiyyət üçün bir təhlükədir. Qorxu insanın cəmiyyətə uyğunlaşmasını, dost və yoldaşı ilə müəyyən "sərhədlər" içində yaşamasını təmin edən ən əhəmiyyətli insani bir refleksdir. İnsan ancaq həmin refleksdən necə istifadə etməsini müxtəlif yaşlarda müəyyən sınaqlar edərək öyrənir və yetkinliyə doğru bu şəkildə irəliləyir.

Uşaqlar düşünmə qabiliyyətlərinin və təcrübələrinin məhdud olması və xəyal güclərinin zənginliyi səbəbiylə yaşadıqlarını həqiqi olaraq qiymətləndirə bilmirlər. Gördüklərini təhrif edərək, şişirdərək və ya bənzətmələr edərək qorxulu nəticələrə gələ bilərlər.

Fobiyaların (qorxu) aradan qaldırılması üçün ən yaxşı vasitələrdən biri valideynin praktik şəkildə qorxu predmetinin uşaqdan uzaqlaşdırmasıdır. Bəzi hallarda isə qorxu predmeti əyani olaraq uşağa yaxınlaşdırılmalıdır. Məsələn, əgər uşaq gözəgörünməz "təpəgöz" obrazından qorxursa, bu zaman onun şəklini çəkərək cırmalı, əzib atmalı və ya yandırmalıdır. Uşağın qorxuları konkret əşya və ya heyvanla bağlıdırsa,  həmin heyvanın şəkli uşağa göstərilməli, o heyvan gülməli formaya salınmalı və daha sonra onun oyuncaq forması uşağa yavaş-yavaş yaxınlaşdırılmalıdır. 

Uşaqlarda qorxuların yaranmaması üçün valideynlərə məsləhətlər 

* Uşaqlarınızı sözlə deyil, əyani şəkildə predmetlə tanış edin (məsələn, soba misalında olduğu kimi sobanın  xüsusiyyətlərindən sadəcə danışmaq yox, onu  həm  də  uşağın  bir  dəfə  də  olsa əlini vurmasına imkan yaratmaq lazımdır)!

* Uşaqlarınızı qorxudaraq deyil, qaydalara riayət etməyə sövq edərək tərbiyə edin!

* Uşaqlarınızın hər bir əşya və predmetlə düzgün tanış olmasına şərait yaradın!

* Uşaqlarınıza heyvanları sevməyi öyrədin!

 
 
 
Səhifənin başına qalx "Xəbərlər" bölməsinə get Nömrənin müdəricatına dön Səhifənin başına qalx
 

AZƏRBAYCANIN TƏHSİL NAZİRLƏRİ

 

DÜNYA UNİVERSİTETLƏRİ

 

DÜNYA TƏHSİLİ

 

DÜNYA ÖLKƏLƏRİNDƏ ALİ MƏKTƏBLƏRƏ QƏBUL

 
 
 

Copyright  ©  All Rights Reserved.
Created and supported by Mehman Shafagatov