|
 Hazırda
respublikamızda bütün sahələrdə mütəxəssislərin
informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) ilə
işləmək və onlardan düzgün istifadə etmək bacarığına çox
böyük önəm verilir. İKT biliyinə mükəmməl yiyələnməyin
yolu isə məktəbdən başlayır.
Qeyd etmək lazımdır ki, ümumilikdə təhsil sisteminin İKT
əsasında təkmilləşdirilməsi informasiya cəmiyyətinin
əsas xüsusiyyətlərindən biridir. Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 21
avqust 2004-cü il tarixində təsdiq etdiyi "Azərbaycan
Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və
kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı
(2005-2007-ci illər)" ölkəmizdə bu prosesə start verdi.
Həmin proqram başa çatdıqdan sonra 10 iyun 2008-ci il
tarixində ölkə başçısı tərəfindən yeni - "2008-2012-ci
illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin
informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı" qəbul
olundu. İKT-dən istifadə etməklə ölkəmizdə beynəlxalq
standartlara uyğun keyfiyyətcə yeni təhsil modelinin
qurulması, vahid elektron təhsil məkanının yaradılması
və təhsil sisteminin dünya təhsil məkanına inteqrasiya
olunması əsas məqsəd kimi qarşıya qoyulan həmin
proqramda nəzərdə tutulan tədbirlər də artıq həyata
keçirilmişdir. Təqdirəlayiq haldır ki, Azərbaycan
Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən müəllimlərin
kompüter savadlılığının artırılması məqsədi ilə son
illər çoxsaylı tədbirlər - konfranslar, seminarlar,
müxtəlif stimullaşdırıcı və həvəsləndirici aksiyalar,
müsabiqələr həyata keçirilir. Bu işlərdə müxtəlif
fondlar, şirkətlər, firmalar da yaxından iştirak
edirlər. Məktəblərin İKT avadanlığı, o cümlədən
kompüter, noutbuk, interaktiv lövhələr ilə təchizatı da
hazırda uğurla davam etdirilir.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, İKT-dən istifadə etməklə
qurulan müasir təhsil modeli məktəbin pedaqoji heyəti
qarşısında da yeni tələblər və vəzifələr qoyur.
Müəllimlərin təkcə fundamental biliklər, pedaqogika və
psixologiya sahəsində deyil, həm də informasiya
sahəsində yenidən təlim alması olduqca aktuallaşır.
Artıq yeni nəsil müəllimlərindən öyrətdikləri konkret
fənnin struktur məzmununa və məqsədinə uyğun, uşaqların
individual xüsusiyyətlərini nəzərə alan, şagirdlərin
harmonik inkişafını mümkün edən texnologiyaları seçib
tədrisdə tətbiq etmək tələb olunur.
Tədrisdə yeni texnologiyalardan müvəffəqiyyətlə istifadə
edən müəllimlərin sözlərinə görə, İKT vasitələri öz
geniş imkanları ilə təhsil prosesini xeyli sadələşdirir,
onu dinamik və çevik edir. "Müəllim - şagird - dərslik"
tədris modelinə kompüterin də əlavə edilməsi tədris
prosesini individual proqram üzrə təşkil etməyə, uşağın
dərsə marağını və istəyini stimullaşdırmağa imkan verir.
Kompüterlə aparılan dərslər uşaqlar üçün çox cəlbedici
və yaddaqalan olur. Multimedia vasitələri,
avtomatlaşdırılmış öyrədici sistemlər, kompüter tədris
proqramları, animasiya qrafikası, rəngarəng
illüstrasiyalar uşaqların idrak fəallığına müsbət təsir
göstərir və nəticə etibarilə şagirdin olimpiadalarda,
müxtəlif intellektual yarışmalarda göstərdikləri
nəticələrin keyfiyyəti xeyli artır.
Tədris prosesində interaktiv lövhədən istifadə edilməsi
dərsin əsas prinsiplərindən birini, onun əyaniliyini
təmin edir. Elektron lövhənin sensorlu, yəni hissiyatlı
səthinə xüsusi qələmlə və ya barmaqla yavaşca toxunmaqla
onun üzərində kompüterdə mümkün olan bütün əməliyyatları
interaktiv rejimdə aparmaq olur. "Ağıllı lövhə",
həmçinin kompüterə qoşulan mikroskop, skaner, rəqəmli
fotoaparat, videokamera və s. qurğulardan alınan
təsvirləri də proyektor vasitəsilə qəbul edə bilir ki,
bu da məktəblərdə virtual laboratoriyaların təşkilində
mühüm əhəmiyyətə malikdir. Şagirdlər istənilən kimyəvi
reaksiyanın, fiziki, bioloji, coğrafi proseslərin
izahını və videogörüntülərini, müxtəlif cihazların,
qurğuların, texniki vasitələrin işləmə prinsiplərini
"möcüzəli" ekranda izləyə bilirlər. Bu isə şagirdlərin
nəzəri-metodoloji biliklərini, praktiki bacarıq və
təcrübələrini inteqrasiya etməklə tədrisi xeyli
canlandırır, uşaqlarda yaradıcı yanaşma, düşünmə,
təşəbbüskarlıq, tədris materialını dərindən dərk etmə
qabiliyyətini daha da artırır.
"Ağıllı lövhə"nin bir üstün cəhətini də xüsusi qeyd
etmək lazımdır ki, onun üzərində aparılan bütün
əməliyyatları, dərsin gedişini, hazırlanmış şablonları,
modelləri kompüterin daimi yaddaşında saxlamaq və
dəfələrlə istifadə etmək olur. Belə imkanlar müxtəlif
səbəbdən dərsləri buraxan şagirdlər və ya təlimdən geri
qalan uşaqlar üçün xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Belə ki,
şagird iştirak edə bilmədiyi dərsin elektron variantı
ilə sonradan tanış ola və ya təlimdən geri qalanlar
həmin materialı tam qavrayana kimi təkrar-təkrar
kompüterdə izləyə bilərlər.
İnteraktiv rejimdə keçilən dərslərdə şagirdin mərkəzi
fiqur olması təmin edilir. Müəllim, əsasən, şagirdin
konsultantı, onun fərasətini və orijinal bacarığını
qiymətləndirən, şagirdi aktivliyə, müstəqilliyə,
təşəbbüskarlığa həvəsləndirən rolunda çıxış edir.
Elektron tədrisdə uşaqların hamısı lövhəyə çıxıb
müəllimin bütün tapşırıqlarını yerinə yetirməkdə həvəsli
olurlar. İnteraktiv rejimdə keçilən dərslər bütün
uşaqların, o cümlədən passiv, utancaq, müəyyən fiziki və
ya psixoloji qüsuru olan şagirdlərin də dərs prosesinə
aktiv qoşulmasına şərait yaradır.
1-4-cü sinif şagirdlərinin güclü əyani, bədii, canlı
təfəkkürə malik olduğunu nəzərə alsaq, onlar üçün
keçilən dərslərdə uşaqların görmə, eşitmə duyğularını,
emosiya və təsəvvürlərini cəlb edən metodlardan istifadə
edilməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Dərslərin məhz
interaktiv rejimdə aparılması bu işdə çox faydalı olur.
İnformatikanın əsaslarının ibtidai siniflərdə təlimi
artıq 3 və 4-cü siniflərdə şagirdlərə mətn
redaktorlarında elementar işləri görmək, İnternet
şəbəkəsində axtarışlar aparmaq, Power Point proqramında
sadə prezentasiyalar yaratmaq imkanı verir.
Bunlardan əlavə, müəllimlər İKT-nin köməyi ilə bir dərs
prosesində müxtəlif hazırlıqlı şagirdlərə fərqli yanaşma
və adaptasiyalı öyrətmə sistemini tətbiq etməklə qavrama
qabiliyyətlərinə uyğun tapşırıqlar verə bilir. Uşaqların
sinifdə statusuna uyğun onları qruplara ayırmaqla
kompüterdə optimal iş rejimi də qurmaq olur. Müəyyən
fənlər üzrə məsələlərin, tədqiqat xarakterli
çalışmaların həllində belə qruplaşdırma xüsusi effekt
verir. Kompüter qarşısında əyləşən şagird materialın
verilmə və mənimsəmə sürətini özünə rahat formada
müəyyənləşdirə bilir. Öz sürət rejimində uşağın işləməsi
yaxşı nəticə verir. Müəllimin verdiyi suala sinifdəki
şagirdlərin hamısı kompüter vasitəsilə eyni zamanda
cavab verməklə dərs prosesində aktiv iştirak edir,
müəllimlər isə dərs boyu uşaqların aktivliyini
istədikləri kimi qoruyub saxlaya bilirlər.
Hazırda informasiya cəmiyyətinə istiqamətlənmiş yolu
bəşəriyyətin gələcəyinə gedən yol kimi dəyərləndirirlər.
Digər sahələrdə olduğu kimi, İKT sahəsində də regionda
liderlik edən Azərbaycan bu yolla uğurla irəliləyir.
Artıq alimlərin proqnozuna görə, informasiya
cəmiyyətinin tam formalaşdığı mərhələdə insanların əsas
əmək predmeti informasiya, əmək alətləri isə İKT olacaq.
Ona görə də bu gün respublikamızda təhsilin bütün
pillələrində İKT-nin tətbiq və istifadə edilməsi, eyni
zamanda İKT-nin özünün tədris olunması, uşaqlarda
müstəqil şəkildə informasiya toplamaq, analiz etmək,
ötürmək qabiliyyətinin formalaşdırılması balalarımızın
gələcəkdə informasiya cəmiyyətinin qiymətli üzvlərinə
çevrilməsində mühüm rol oynaya bilər.
Lətifə ƏLƏKBƏROVA,
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Kollecinin riyaziyyat
müəllimi |
