|
"Xalqımızın çox qəhrəman, igid övladları torpaqlarımızın
müdafiəsi uğrunda vuruşaraq şəhid olublar. Ancaq bütün
bu tarixin içində Xocalı faciəsinin xüsusi yeri var. O
da ondan ibarətdir ki, bir tərəfdən bu, hər bir Xocalı
sakininin öz torpağına, millətinə, Vətəninə
sədaqətliyinin nümunəsidir, ikinci tərəfdən də
Ermənistanın millətçi, vəhşi qüvvələri tərəfindən
Azərbaycana qarşı edilən soyqırımdır-vəhşiliyin
görünməmiş təzahürüdür".
Heydər ƏLİYEV
Faciənin dəhşətləri rəqəmlərin dili ilə
*
613 nəfər öldürülüb (106 nəfəri qadın, 63-ü azyaşlı
uşaq, 70-i qoca)
*
8 ailə tamamilə məhv edilib
*
25 uşaq hər iki valideynini itirib
*
130 uşaq valideynlərindən birini itirib
*
1275 nəfər girov götürülüb
*
150 nəfər itkin düşüb
*
1000 nəfər əlil olub
"Xocalıya ədalət" kampaniyası çərçivəsində Ukraynada
elan olunmuş "Xocalı ayı" ilə bağlı tədbirlərə Odessa
şəhərində start verilib
Ukrayna Azərbaycanlı Gənclər Birliyinin (UAGB),
Ümumukrayna Gənclər Assambleyasının və Xaricdə Təhsil
Alan və Məzun Olmuş Azərbaycanlı Gənclərin Beynəlxalq
Forumunun (ASAIF) Ukraynada elan etdiyi "Xocalı ayı" ilə
bağlı tədbirlərə Odessa şəhərindən start verilmişdir.
UAGB-nin mətbuat xidmətindən AzərTAc-a bildirmişlər ki,
tədbir "Xocalıya ədalət" kampaniyası çərçivəsində
keçirilir.
Odessada təşkil olunan anım mərasiminin iştirakçıları -
azərbaycanlı və ukraynalı gənclər, diplomatlar, bir sıra
xalqların diaspor təmsilçiləri əvvəlcə Xocalı faciəsi
qurbanlarının xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad
etmişlər. Anım mərasimində UAGB-nin Odessa vilayət
təşkilatının sədri Samirə Əliyeva çıxış edərək son iki
əsrdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı həyata
keçirdikləri işğalçılıq və soyqırımı siyasətini tarixi
faktlarla tədbir iştirakçılarının diqqətinə
çatdırmışdır.
1992-ci il fevral ayının 26-da erməni silahlı
dəstələrinin Xocalı şəhərində uşaqlara, qadınlara,
qocalara və dinc əhaliyə qarşı həyata keçirdikləri misli
görünməmiş vəhşiliklərdən söz açan Azərbaycanın
Ukraynadakı səfirliyinin birinci katibi Sabir Rzayev,
UAGB-nin sədri Anar Tahirov və başqaları faciənin
törədilməsindən 22 il keçməsinə baxmayaraq, dünya
birliyinin və beynəlxalq təşkilatların Xocalı
soyqırımına hüquqi-siyasi qiymət verməmələrini tarixi
ədalətsizlik kimi səciyyələndirmişlər.
Mərasim iştirakçıları Heydər Əliyev Fondu tərəfindən
hazırlanmış "Xocalı harayı" filmini izləmişlər. Filmdə
ermənilərin 22 il öncə azərbaycanlılara qarşı həyata
keçirdikləri bəşəri cinayətdən bəhs olunur.
Filmin nümayişindən sonra Odessa meri yanında gənclər
təşkilatının sədri İnna Tımçik "Xocalı faciəsini
törədənlər beynəlxalq məhkəmə qarşısında cavab
verməlidir" şüarını səsləndirmiş və bildirmişdir ki,
ukraynalı gənclər indiyədək belə bir bəşəri cinayətə göz
yuman dünya birliyini haqqa və ədalətə səsləyirlər.
Xocalı faciəsi dünyada baş verən ən amansız
qətliamlardan biridir. Biz təəssüf edirik ki, indiyədək
beynəlxalq təşkilatlar belə bir bəşəri cinayətə
hüquqi-siyasi qiymət verməmişdir. Əminik ki, gec-tez
dünya birliyi Xocalı faciəsini soyqırımı aktı kimi
tanıyacaqdır.
Tədbirdə Xocalı soyqırımına hüquqi-siyasi qiymət
verilməsi üçün beynəlxalq təşkilatlara müraciət qəbul
olunmuşdur.
Xocalı
faciəsinin ən körpə şahidinin acı həyat hekayəsi
 Ermənilərin
əlinə keçməmək üçün ana körpəsini öldürməyə məcbur olub
Ağ qar üstünə qırmızı qanları çilənən Xocalı
körpələri... artıq iyirmi ikinci qış keçir o qanlı
gecədən, amma siz böyümədiniz ki...
Bəyaz qar üstündə donmuş al rəngli təbəssümləriniz
tarixin yaddaşında "Xocalı uşaqlarının son rəsmləri"
kimi qaldı. Ana bətnindəki uşaqların, oturmağı,
iməkləməyi hələ bacarmayan, özü öz ağzına bir udum su,
bir tikə çörək qoymağa hələ qadir olmayan Xocalı
körpələrinin o gecəki soyqırımına nə ad vermək olar?
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə ermənilər
və onlara havadarlıq edən 366-cı motoatıcı diviziyanın
hərbi qüvvələri Xocalı şəhərini yer üzündən silib
əhalisini öz qanlarında boğdular. Cəmi 8 ay 14 günlük
olan körpə Salatının da atalı-analı həyatı bitdi... Və
Xocalıda daha bir ailənin xoşbəxtliyi darmadağın oldu.
Salatının başına gələnləri siz də oxuyun:
Salatının atası Əhmədov Yelmar Naib oğlu Xocalı
aeroportunun mühafizə xidmətində çalışıb. Onu
tanıyanların dediyinə görə, çox vətənpərvər, qoçaq,
qeyrətli oğul olub Yelmar. O qanlı fevral gecəsində
Xocalı aeroportunun müdafiəsi zamanı erməni qaniçənləri
Yelmarı da qətlə yetirib.
O gecə Xocalıya basqın edən silahlı erməni quldurlarının
əlinə keçməmək üçün bir dəstə qız-gəlin, o cümlədən
Salatının anası Müşkünaz da yatmış körpəsini beşiyindən
götürüb ayaqyalın-başaçıq meşəyə qaçır. Qız-gəlindən və
uşaqlardan ibarət 30-40 nəfər Xocalı sakini meşənin
dərinliyinə çəkilib təhlükənin sovuşmasını gözləyir.
Elə bu vaxt anasının sinəsinə sıxdığı Salatın
aclıqdanmı, soyuqdanmı ağlamağa başlayır. Ana nə qədər
çalışsa da uşağı sakitləşdirə bilmir. Düşməndən canını
qurtarmağa çalışanlar vahimədən təlaşa düşür: "ermənilər
uşağın səsini eşitsə, yerimizi tapıb bizi əsir
götürəcək".
 Çarəsiz
ana odla-suyun arasında qalır. Erməni təcavüzündən
xilas olmağa can atan qız-gəlinin düşmən əlinə keçməməsi
üçün Müşkünaz kirimək bilməyən Salatının ağzını əli ilə
qapayır. Nəfəsi kəsilən körpə susur. Bir an sonra nə
etdiyini dərk edəndə dəli olmaq həddinə çatan Müşkünaz
öz əllərilə boğduğu balasının cansız bədənini başından
açdığı yaylığı ilə kürəyinə sarıyır. Qarlı-buzlu meşə
cığırları ilə irəliləyib erməni təcavüzündən qurtulmağa
çalışarkən, Müşkünazın ayaqlarını don vursa da, taqəti
kəsilsə də kürəyindəki "yükü" qurda-quşa yem olmasın
deyə, yenə də atmır. O gecə erməni qətliamından canını
qurtarmaq üçün qarlı fevral gecəsinə sığınanların
əksəriyyəti şaxtadan donaraq elə qarın üstündəcə can
verir. Yarıdan çoxu məhv olmuş dəstədən sağ qalanlar
Qarqar çayı yaxınlığında ermənilər tərəfindən əsir
götürülür. Arasında Müşkünazın da olduğu əsirləri üç
gündən sonra bizimkilər düşmən cəsədləri ilə dəyişir.
Uşağı yuyub dəfn etmək üçün Ağdam məscidində ananın
kürəyindən bağlamanı açıb yerə qoyurlar. Lakin bağlamanı
açanda gözlənilmədən Salatın nəfəs almağa başlayır. Hamı
Allahın bu möcüzəsinə məəttəl qalır. Ölmüş zənn edilən
körpə düz üç gün anasının kürəyindəki nazik baş
yaylığının arasında, qarlı çöllərdə soyuqdan donmadan,
yedizdirilmədən, bələyi dəyişdirilmədən, səsi, səmiri
çıxmadan möcüzəli şəkildə sağ qalıb!
O gecə səhəri açılmayanların və ya ata-anası şəhid olan
minlərlə Salatınların ah-nalələri, lənətləri tarixin
yaddaşında erməni qəsbkarlarının ünvanına Xocalı qanı
ilə yazıldı. Tanrı Müşkünazın övlad qatili olmağına
qıymadı. Müşkünazın o gecə nələr çəkdiyini bir Allah
bildi, bir də özü...
Jurnalist Salatın Əsgərovanı ermənilər Laçın rayonu
ərazisində qətlə yetirdikdən sonra Yelmar sağlığında
yaxından tanıdığı, "bacı" dediyi şəhid jurnalistin
xatirəsinə ehtiram olaraq, sonbeşiyinin- üçüncü qız
övladının adını Salatın yazdırmışdı.
Xocalı faciəsindən bir-iki gün əvvəl vəziyyət
kəskinləşdiyi üçün Yelmar iki azyaşlı qızını- Vüsalə ilə
Əfsanəni Ağdama qohumlarıgilə göndərmişdi. Salatını isə
südəmər olduğuna görə anasından ayırmağa qıymamışdı.
Şəhid Yelmar Əhmədovun sonbeşiyini- Xocalı faciəsinin
ağrılarını gözündə, ürəyində gəzdirən qızı Salatını
görmək üçün onun çalışdığı Bakıdakı 39 nömrəli orta
məktəbə getdim. Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun
Qazax filialında qiyabi ali təhsil alan Salatın onu
balası kimi himayə edən Tahirə müəllim ilə eyni məktəbdə
çalışır. Salatını soruşdum, dedilər yoldadır. O gələnə
qədər Tahirə xanımın söhbətini lentə aldım:
- O qanlı gecədən sağ çıxan Xocalı ailələrindən biri də
Salatının anası və ana nənəsigildi. Onlar Bakıda
yerləşəndən sonra təsadüfən anamgil ilə qapıbir qonşu
oldular. O vaxtdan Salatın sanki bizim ailənin bir
üzvünə çevrildi, biz onu öz balamızdan seçmədik.
Salatının nənəsi, Allah ona rəhmət eləsin, əsl el
ağbirçəyi idi, hər şeydə qızına dəstək olurdu. Müşkünaz
da atasız qalan üç qız uşağını böyüdənə kimi nələrə
qatlaşdı... Bilirsiniz, o qanlı gecədən Salatının atası
tərəfdən heç kəs sağ çıxmadı... Çoxunun heç
öldüsü-qaldısı da bilinmədi. İndi nə məzarları var, nə
də ki...
Tahirə xanım kövrəlsə də özünü ələ alıb söhbətinə davam
edir:
Ona görə də Müşkünaz öz ata-anasına, bacılarına sığındı.
Özününkülərin, daha çox da bacısı Lətafətin köməyilə
böyütdü üç qızını... İndi ilkini köçürüb, iki qızı da
yanındadı...
Mən hansı məktəbdə çalışmışamsa, Salatını da özümlə
aparmışam. Əvvəllər 47 nömrəli məktəbdə işləyirdim.
Orada ilk məktəb zəngini də, son buraxılış zəngini də
Salatın çalıb. Həmişə gücüm yetdiyi qədər Salatına
məhəbbət göstərməyə cəhd edirəm. Çünki Salatına doğmalıq
lazımdı. Özümün dörd övladım- üç qızım, bir oğlum var,
Salatını da öz övladım hesab edirəm.
Söhbətimizin bu yerində Salatın gəldi. Bu da o gecənin
şəhidlərindən biri Yelmar Əhmədovun sonbeşik qızının-
həm də Xocalı faciəsinin ən körpə şahidinin - Salatının
acı həyat hekayəsi:
- Mən 1991-ci il iyun ayının 12-də Xocalıda dünyaya göz
açmışam. Xocalı faciəsi barədə bildiklərim,
eşitdiklərim bunlardır: Mən onda südəmər bir körpə
olmuşam. O gecə başıma gələnləri çox sonralar, yəni,
səkkizinci sinifdə bildim. Aşağı siniflərdə oxuyanda
məktəbimizdə keçirilən tədbirlərdə həmişə anam da
iştirak edirdi. Onun çıxışlarında Xocalı körpəsi
Salatının başına gələnləri eşitmişdim. Ancaq ağlıma da
gəlməzdi ki, anamın haqqında danışdığı o qız mən özüməm.
İlk dəfə biləndə ki, o Salatın mənəm, çox sarsıntı
keçirdim. Bir müddət anamdan qaçaq düşdüm, gedib
xalamgildə qaldım. Heç cür anama bəraət qazandıra
bilmirdim ki, axı o mənə niyə qəsd edib? İllər ötdükcə
çox acıları dərk etdim və anama haqq qazandırdım.
Bu bir möcüzədir ki, Allah da qıymayıb anamın bala
qatili olmağına. Üç gün bağlı yaylığın arasında cansız
qalan bədənimə yenidən ruhumu qaytarıb. O gecə mən
beşiyimdə mışıl-mışıl uyuyarkən, erməni qaniçənləri
evlərə soxulmağa başlamışdı. Anam əynimdə bir dəst nazik
köynəklə məni qoynunda gizlədib meşəyə üz tutmuşdu. Niyə
məhz meşəyə? Çünki anam eşitmişdi ki, dünyanın ən qəddar
və ən yırtıcı heyvanı olan yalquzaq da körpəyə toxunmur.
Əksinə onu bəsləyib saxlayır. Ancaq erməni vəhşiləri
əsrlər boyu türk cocuğunun qanına yerikləyib... Meşənin
dərinliklərində anam bir dəstə Xocalı qız-gəlini ilə
rastlaşmışdı. Onlar da erməni əlinə keçməmək üçün meşəyə
üz tutmuşdular. Gecə güman ki, acdığımdan, bəlkə də
üşüdüyümdən ağlamağa başlayanda anam səsimi kəsmək üçün
əlləri ilə ağzımı qapayıb. Anam otuz-qırx nəfər
qız-gəlinin erməni qaniçənlərinin əlinə keçməməsi üçün
mənim canıma qıymağa məcbur olub. O gecə neçə-neçə
Xocalı körpəsini erməni qaniçənləri süngüyə
keçirmişdilər...
Məni kürəyində daşıyan anamın ayaqlarının hər ikisini o
gecə don vurmuşdu, bir müddət sonra onun ayaq
barmaqlarını kəsdilər. Anam Əhmədova Müşkünaz İsa qızı
ayaqlarına görə həmişəlik əlil olub. Tibb bacısı
işləyən Lətafət xalam anama kömək etdiyinə görə çox gec,
yəni bu yaxınlarda ailə həyatı qurub. Mənim nənəm Şuşa,
babam isə Laçın rayonundandır. Hər iki yurdum 22-23 ildi
ki, erməni tapdağındadır.
Hazırda Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun tarix-
coğrafiya fakültəsində axırıncı kursda oxuyuram. Ən
böyük arzum növbəti dərs ilində müəllim işləmək,
şagirdlərimə Xocalı, Qarabağ həqiqətlərini çatdırmaqdır.
Məndən böyük iki bacım da müəllim işləyir.
Hərdən səsim çatdıqca haray çəkmək, yer kürəsinin bütün
insanlarına itirilmiş körpəliyimin üsyanını çatdırmaq
istəyirəm:
Ey dünya anaları! Ey dünya ataları! Mən 8 ay 14 günlük
olanda atamı ermənilər öldürüb. Mən 22 il əvvələ
qayıtmaq, atalı böyümək istəsəm də bu, mümkün deyil. Mən
qızları öz atalarının yanında görəndə kövrəlirəm.
Biz üç bacı da hamı kimi dünyaya bir dəfə gəlmişik, amma
bu dünyada heç vaxt atamızla yanaşı dayana
bilməyəcəyik. Atam heç vaxt bizə baxıb gülümsəməyəcək. O
heç vaxt başımızı tumarlamayacaq, bizi gəzməyə
aparmayacaq, ad günlərimizdə hədiyyə almayacaq. Atam
heç vaxt... heç vaxt...heç vaxt bizə heç nə
etməyəcək. Çünki atamızı erməni qatilləri öldürüb.
Bilirsiniz, mən heç vaxt qartopu oynamamışam. Çünki
1992-ci ilin 26 fevral gecəsində Allahın yağdırdığı o
ağappaq qara ermənilər mənim atamın al qanını töküb...
Göydən yağan süd rəngli qar mənə o gecə anamın verə
bilmədiyi südü xatırladır.
Süd rəngli qar yerə toxunan kimi, gözlərimin qabağındaca
al rəngli qan ləkələrinə boyanır. Yaşıdlarımdan ağ
qarı təkcə mən belə rəngdə görürəm... Mənim bu
dünyada qarım heç vaxt bəyaz olmayacaq... Ey dünyanın
sülhsevər insanları, Xocalı həqiqətini tanıyın! Mən
haqq-ədalətə çox güvənirəm. Məni, atamı, qəbri olmayan-
Qarqar çayının sel sularında qərq olan ata nənəmi,
babamı, əmilərimi, bibilərimi, əmim uşaqlarını Allah
yaratmayıbmı?! Biz Xocalı əhalisi, Xocalı körpələri bu
sivilizasiyanın sakinləri deyilikmi?
Ey dünya anaları! Qız-gəlini, uşaqları ermənilərin
süngüyə keçirməməsi üçün səkkiz ay on dörd günlük
balasını öz əlləri ilə boğmağa məcbur olan anamın əbədi
iztirablarını duyursunuzmu?
Dünyadakı başqa yaşıdlarımız kimi biz də ata çörəyi ilə,
ata məhəbbəti ilə böyümək istərdik! Ancaq erməni
qatillərinin qəddarlığı üzündən biz bacılara bu
xoşbəxtlik qismət olmadı.
Ey insanları doğrayan, öldürən qatillər! Qoy
valideynlərini qətlə yetirdiyiniz mənim kimi şəhid
balalarının lənəti hər zaman yaxanızdan asılsın!
Ellada UMUDLU,
“Azərbaycan müəllimi”
P.S.
Beynəlxalq aləmdə Xocalı faciəsini tanımayanlar, qoy
telejurnalist Çingiz Mustafayevin kadrlarındakı qırmızı
gödəkçəli donmuş qızcığazın 26 fevral gecəsində ağ qar
üstündə əbədiləşmiş son rəsmindəki təbəssümünə
baxsınlar. |
