|
Məktəb dostlarıma
"Azərbaycan müəllimi", 14 sentyabr 1958-ci il, № 70
O bina.., o görkəm... o boy, o vüqar
Durur beş il əvvəl durduğu kimi.
Divarda yenə də gümüş saat var,
Vurur beş il əvvəl vurduğu kimi.
Üzümə baxmayır keçən uşaqlar,
Ah onlar acıqmı verirlər mənə?
Uşaqlar, dayanın, sizə sözüm var,
Tez-tez ötürsünüz, nə olub yenə?..
Bir gör, qapıçı da yad sayır məni,
Hanı şəkər dilli Güldəstə xala?
Acıqlı-acıqlı saxlayır məni,
- Sən kimsən, nəçisən - deyir - ay bala.
Kimi soraq verim, mən kimi ona,
Nədənsə özümü öyə bilmirəm.
Bu məktəb mənimdir, deyimmi ona
Ancaq nə edim ki, deyə bilmirəm.
Deyimmi titrəyir qəlbimin teli,
Yaddaşın, hafizən əmi hardadır?
Deyimmi ömrümün dörd əziz ili
Əmican, bu gözəl otaqlardadır.
...Onda fizikanı çətin sayırdım,
Yanıram düşəndə hər yada indi.
Cəbr bilənləri lağa qoyardım
Gəlin qulaq asaq ona da indi...
Cabir NOVRUZOV
Məhəbbət və kədər şairi
(M.V.Vidadinin anadan olmasının 250 illiyi
münasibətilə)
"Azərbaycan müəllimi", 14 iyun 1959-cu il, № 48
M.V.Vidadi (1709-1809) Azərbaycan poeziyasının görkəmli
nümayəndələrindən biridir. Orijinal yaradıcılıq
xüsusiyyətlərinə malik olan bu nəcib sənətkarın haqqında
çox az yazılmışdır. Doğrudur, bir sıra ədəbiyyatşünaslar
onun əsərləri ilə maraqlanmış, yaradıcılığı və
şəxsiyyəti haqqında mülahizələr söyləmişlər. Buna
baxmayaraq, Vidadi yaradıcılığı hələ dərindən
öyrənilməmişdir.
...Vidadinin yaradıcılığında dərin bir kədər vardır. Bu
kədərin obyektiv və subyektiv səbəblərini izah etmədən,
onun ictimai mənasını başa düşmək, Vidadi şeirlərini
düzgün qiymətləndirmək olmaz...
...Vidadi son dərəcə həssas, zərif ruhlu sənətkar
olduğundan, xalqın dərdini, ələm və kədərini dərindən
hiss etmişdir...
...Vidadi elə humanist və vətənpərvər bir insandır ki,
elindən, obasından ayrı düşən qərib adamların əvəzinə
gözlərindən qanlı yaş tökür. "Yüz min günəş bərq etsə"
belə onun "möhnətli qəmindən qaralmış könlünü rövşən"
edə bilmir. Lakin qəribə burasıdır ki, Vidadi bəzən
"ləli-ləbi gövhər kanına" bənzəyən, dür dəhanlı, siyah
telli gözəlləri tərənnüm edəndə də ağlayır.
Çərxi-fələyin zülmün görəndə, hicran keçirəndə, möhnət
yükü qəddini əyəndə də ağlayır...
...Vidadi xalqa xoş gün, azad həyat diləyən bir şairdir.
Ancaq o, bunu mübarizə ilə deyil, səbr və təmkinlə
istəyirdi. Şair qorxur ki, bu mübarizə də insanlara yeni
bir fəlakət gətirsin...
...Qüssəli və kədərli olmasına baxmayaraq Vidadi məğrur
və qürurlu sənətkar olmuşdur. Başqalarının şüurunun
ifadəçisi və köləsi olmaq onun hümanizmindən çox
uzaqdır. O, allaha, dinə inansa da ictimai həyatda müti,
aciz olmamış, heç kimə, hətta dövrünün zülmkarlarına baş
əyməmişdir...
Qulu XƏLİLOV
Yeni bucaqbölən alətin ixtirası
"Azərbaycan müəllimi", 17 sentyabr 1959-cu il,
№
75
İndiyə kimi bütün riyaziyyatçıları belə bir məsələ
düşündürürdü ki, pərgar və bölgüsüz xətkeş vasitəsilə
hər hansı bir bucağı üç bərabər hissəyə bölmək
mümkündürmü?...
...Bucağı üç bərabər hissəyə bölmə məsələsi riyazi
üsulların inkişafında böyük rol oynamışdır. Şübhəsiz ki,
bucağın üç bərabər hissəyə bölünməsinin ilk həllini sadə
həndəsi alətlər, pərgar və xətkeş vasitəsilə həll etməyə
çalışmışlar.
Eramızdan əvvəl, V əsrdən başlayaraq, yunanlar bucağı
dəqiq üç bərabər hissəyə bölmək üçün yeni mühüm
vasitələr: kvadratrisa və daha sonralar konxoid və
sairədən istifadə etmişlər. Dünyanın bir sıra görkəmli
riyaziyyatçı alimləri sübut etmişlər ki, bu məsələni
həll etmək mümkün deyildir. 1775-ci ildə Paris Elmlər
Akademiyası bu məsələyə baxmaqdan boyun qaçırmışdır.
1837-ci ildə isə fransız riyaziyyatçısı P.Ventsel bucağı
xətkeş vasitəsilə üç dəqiq bərabər hissəyə bölməyin
mümkün olmadığını söyləmişdir.
...Bu yaxınlarda Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası
xəritəçilik fondunun mühəndis-xəritəçisi Ağabala Kazımov
həmin məsələni tapdığı bucaqbölən alət vasitəsilə həll
etmişdir.
Bu məsələ üzərində xeyli müddət işləmiş Azərbaycan SSR
Elmlər Akademiyası Astrofizika bölməsinin baş elmi
işçisi, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi Həbib
Məmmədbəyli Ağabala Kazımovun bu ixtirasını bəyənmiş və
tamamilə yeni bir ixtira olan həmin aləti görkəmli
riyaziyyatçı, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası
Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun direktoru, akademik
Zahid Xəlilova göstərməyi məsləhət bilmişdir.
Bu yeni maraqlı bucaqbölən alət akademik Zahid Xəlilovu
maraqlandırmışdır. O, həmin işi Akademiyanın Riyaziyyat
və Mexanika İnstitutu alimlərinin müzakirəsinə
vermişdir. İnstitutun alimləri bucaqbölən aləti yüksək
qiymətləndirmişlər...
... Heç bir cizgi alətinin iştirakı olmadan ilk dəfə
təklif olunan bu alətin köməyilə nəinki bucağı üç
bərabər hissəyə, hətta iki, dörd, altı, səkkiz, doqquz
və s. bərabər dəqiq hissələrə bölmək mümkündür...
Qulam
MƏMMƏDLİ,
Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin elmi
işçisi |
