|
Təhsil Nazirliyi Elm və ali təhsil şöbəsinin müdir
müavini Yaqub Piriyevlə müsahibə
 Sual:
Məlumdur ki, Təhsil Nazirliyi ötən il ümumi təhsil
sahəsi üzrə əsas prioritetləri açıqlamışdı. Bu il isə
ali təhsil sahəsində həyata keçiriləcək islahatların
elan edilməsi müvafiq istiqamətdə mühüm dəyişikliklərin
aparılacağından xəbər verir. Elə bir müddət öncə
mətbuatda dövlət ali məktəblərində təhsil alan savadlı,
bacarıqlı və hazırlıqlı tələbələrdən ibarət "SABAH"
qruplarının yaradılması barədə məlumatlara rast
gəlmişdik. Bu qrupların təşkili necə aparılacaqdır?
Cavab:
Ai təhsil sistemində yeni mühitin yaradılması məqsədilə
Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki ali təhsil
müəssisələrində "SABAH" qruplarının təşkil edilməsi
zəruri məsələdir.
"SABAH" qrupları 5 ixtisas qrupuna daxil olan ixtisaslar
üzrə əyani formada I kursu ən yüksək nəticələrlə
bitirmiş tələbələrdən seçmə yolu ilə formalaşdırılacaq.
Bu proses Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki 20 ali
təhsil müəssisəsindən 15-ni, 150-yə yaxın ixtisasdan
53-nü əhatə edəcək. Tələbələrin əhatəlilik dərəcəsi isə
təhsil ixtisas qrupunda
-
79,5%, humanitar və sosial ixtisas qrupunda
-
67,5%, iqtisadiyyat və idarəetmə ixtisas qrupunda
-
57,3%, təbiət ixtisas qrupunda - 87,8%, texniki və
texnoloji ixtisas qrupunda - 49,5% təşkil edir.
Bütövlükdə 15 ali təhsil müəssisəsində əyani formada
təhsil alan 21540 tələbədən 14959 nəfərinin bu proseslə
əhatə olunması nəzərdə tutulur.
Müxtəlif ali təhsil müəssisələrində formalaşan "SABAH"
qruplarının aid olduğu ixtisaslar üzrə kadr hazırlığı,
elmi-pedaqoji potensialı, tədris laboratoriya və
maddi-texniki bazası yüksək olan ali məktəblərdə II
kursdan təhsilini davam etdiriləcəkdir. "SABAH"
qruplarına tələbələrin seçilməsi müxtəlif aspektləri
nəzərə alan xüsusi metodikaya uyğun aparılacaq.
Sual:
Bəs ali təhsil müəssisələrinin fəaliyyətlərinin
effektivliyini müəyyənləşdirən göstəricilər sisteminin
işlənib hazırlanması dedikdə, nə nəzərdə tutulur?
Cavab:
Ali təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin effektivliyinin
ölçülməsi bir çox səbəblərə görə aktualdır. Onlardan ən
başlıcası cəmiyyətdə ali təhsilə olan böyük tələbatdır.
Həmin göstəricilər ilk növbədə abituriyentləri, onların
valideynlərini, həmçinin, bu və ya digər ali təhsil
müəssisəsində təhsilini davam etdirmək istəyənləri
maraqlandırır. Bununla yanaşı, bu məlumatlar
işəgötürənlər, təhsili idarəetmə orqanları və ali
təhsil müəssisələrinin özləri üçün də istiqamətverici
rol oynayır.
Ali təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin səmərəliliyini,
eləcə də reytinqini müəyyənləşdirən indikatorlar:
təhsilverənlərin intellektual potensialı, maddi-texniki
baza, təhsilin keyfiyyəti, kadr hazırlığının
peşəkarlığı, elmi tədqiqatların aparılması, beynəlxalq
aləmdə tanınmaqdan ibarətdir.
Bununla yanaşı, ali təhsil müəssisələrinin təhsil
fəaliyyətinin səmərəliliyi məzunların seçdikləri ixtisas
üzrə işlə təmin olunmasını təmin edə biləcək keyfiyyətli
təhsil alması, nəticədə müvafiq bilik, bacarıq və
vərdişlər qazanmaqla məzunlarının ixtisas üzrə işlə
təmin olunmalarıdır.
Sual:
Tələbə qəbulu planının formalaşdırılmasına dair
yanaşmaların təkmilləşdirilməsini necə başa düşmək olar?
Cavab:
Ali təhsilin bakalavriat və magistratura səviyyələrinə
tələbə qəbulu planı hazırlanarkən ölkənin
sosial-iqtisadi inkişafı, kadr tələbatı və ixtisasların
prioritetliyi təhlil olunmalıdır. Burada yanaşma ondan
ibarətdir ki, keyfiyyətli təhsil vermək imkanlarına,
maddi-texniki şəraitlərinə, elmi-pedaqoji heyətin
potensialına görə bütün ali təhsil ocaqları, istər
dövlət, istər özəl olmaqla, iki qrupa bölünməlidir -
milli statuslu universitetlər və adi universitetlər.
Dövlət sifarişi yalnız milli statuslu universitetlər
arasında bölüşdürülməli, eyni zamanda bura qəbul olunmaq
istəyən abituriyentlər üçün yüksək keçid balı
müəyyənləşdirilməlidir. Adi universitetlərin keçid balı
minimal səviyyədə saxlanılmalı, eyni zamanda ödənişli
təhsil üzrə qəbul planı tədricən ləğv edilməlidir. Bu,
yüksək reytinqə və daha yaxşı təhsil vermək imkanlarına
malik ali məktəblərin hazırlıqlı kontingent ilə təmin
edilməsinə zəmin yaradacaqdır.
Digər tərəfdən, ali təhsil almaq istəyən və minimal
tələblərə cavab verən hər bir şəxs təhsilini adi
universitetlərdə davam etdirmək imkanı qazanacaqdır.
Fəaliyyət göstəricilərindən asılı olaraq ali təhsil
müəssisələri bir kateqoriyadan digərinə keçə biləcəklər.
Sual: Burada bir məsələyə aydınlıq gətirməyinizi
xahiş edəcəyik. Dövlət sifarişi ilə kadr hazırlığı
standartlarının yüksəldilməsi üçün bu prosesdə iştirak
edəcək universitetlərin seçim meyarlarının hazırlanması
hansı məqsədi güdür?
Cavab:
Məlum olduğu kimi, 2010-2011-ci tədris ilindən
başlayaraq ölkəmizdə fəaliyyət göstərən ali təhsil
müəssisələrində dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına
maliyyələşdirmə dövlət sifarişi əsasında həyata
keçirilir. Dövlət sifarişinin formalaşdırılmasında
mövcud əmək bazarının xüsusiyyətləri və ölkənin
perspektiv inkişafı amilləri nəzərə alınmalıdır. Bununla
əlaqədar ali təhsilin bakalavriat və magistratura
səviyyələrində dövlət sifarişinin həddi
müəyyənləşdirilərkən ali təhsil müəssisələrinin
elmi-pedaqoji potensialı, maddi-texniki və
tədris-laboratoriya bazalarının mövcud vəziyyəti ilə
yanaşı, ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı üçün bu və ya
digər ixtisasların prioritetliyi, habelə müvafiq dövlət
qurumları tərəfindən ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə verilmiş
real tələbat əsas götürülməlidir. Təhsil Nazirliyi həmin
real tələbatı təmin etmək iqtidarında olan
universitetlər arasında seçim aparılması üçün obyektiv
meyarların işlənib hazırlanmasını, bu prosesə rəqabəti
stimullaşdıran elementlərin daxil edilməsini
məqsədəmüvafiq hesab edir.
Sual:
Ölkə iqtisadiyyatının inkişaf səviyyəsinə və əmək
bazarının mövcud tələblərinə cavab verən müasir kadr
hazırlığının təmin edilməsi ən önəmli məsələlərdəndir.
Bunun üçün ali təhsil proqramlarının (standartlarının)
Avropa məkanında tətbiq olunan müvafiq sənədlərə
uyğunlaşdırılması məqsədilə bakalavr və magistr
ixtisasları üzrə təhsil proqramlarına (standartlarına)
yenidən baxılması haqqında nə deyə bilərsiniz?
Cavab:
Ali təhsilin Avropa məkanına inteqrasiyası ilə bağlı
təhsil proqramları özündə məzunların bilik, bacarıq və
vərdişlərini əks etdirməlidir. Bununla yanaşı təhsil
proqramları peşə kompetensiyalarını müəyyən etməlidir.
Bu sənəddə təhsilalanın ixtisas xarakteristikası və
kompetensiyası, eləcə də təhsilin məzmununa qoyulan
minimum tələblər, peşə fəaliyyətinin xarakteristikası
və əsas istiqamətlər, peşə fəaliyyəti üzrə hazırlıq
səviyyəsinə qoyulan tələblər müəyyənləşdiriləcəkdir.
Bu da fərqlilikləri idarə edə, çoxlu ehtimalları
araşdıra bilən, sürəkli öyrənən insan resurslarının
yetişdirilməsini ehtiva edir. Beləliklə, təhsil
proqramları daha dinamik bir yanaşma ilə həyatboyu
öyrənməyə, inkişafa açıq olmaq məqsədlərini əks
etdirməlidir. Bu məqsədlə də təhsil proqramları
(kurikulumlar) bacarıqlar əsasında formalaşmalıdır.
Sual:
Ali təhsil müəssisələrinin Avropa təhsil məkanına
inteqrasiyasının təmin edilməsi üçün Bolonya prosesinin
tətbiqi üzrə univesitetlərarası komitənin işi nədən
ibarət olacaq?
Cavab:
Avropa təhsil məkanına ali təhsil müəssisələrinin
inteqrasiyasını təmin etmək üçün Bolonya prosesinin
ölkəmizdə tətbiqini koordinasiya edən, tələbələrin və
müəllimlərin mobilliyinə şərait yaradılmasına imkan
verən və bununla bağlı hesabatları hazırlamaq, eləcə də
normativ-hüquqi sənədləri təkmilləşdirmək məqsədilə
Təhsil Nazirliyində universitetlərarası komitənin
yaradılması nəzərdə tutulur. İşçi qrupu Bolonya
prosesinin müddəalarının ölkəmizdə tətbiqi ilə bağlı
Təhsil Nazirliyinə mütəmadi təkliflər verəcək və
cəmiyyəti bu sahədə maarifləndirəcəkdir.
Sual: İslahatlarda abituriyentlərin peşəyönümlü
ixtisas seçimi mexanizminin formalaşdırılması, təhsilin
müxtəlif səviyyələri arasında varislik və fasiləsizlik
prinsiplərinin təmin edilməsi, bu məqsədlə orta
məktəblərin, ilk peşə və orta ixtisas təhsili
müəssisələrinin ixtisas hazırlığı profili nəzərə
alınmaqla müvafiq ali təhsil müəssisələrinə təhkim
edilməsi qeyd olunur. Bu məsələyə münasibət
bildirməyinizi xahiş edirik.
Cavab:
Peşəyönümlü ixtisas seçimi mexanizminin
formalaşdırılması təhsilin istehsalata inteqrasiyasını
gücləndirir, peşə seçimi sistemində rəqabət mühiti
yaradır. Təhsilalanların daha üstün təhsil pilləsinə
keçidini təmin etmək üçün motivasiya yaratmaq, ixtisas
hazırlığı profilini məqsədəuyğun planlaşdırmaq və ali
təhsil müəssisələrinin akademik gücündən orta məktəb,
ilk peşə və orta ixtisas təhsili müəssisələri arasında
varislik ruhunda yararlanmaq üçün təhsilin müxtəlif
pillələri arasında üzvi əlaqə vacibdir. İnkişaf etmiş
təhsil sistemlərində vahid təhsil şəbəkəsi dedikdə, həm
də təhsilin müxtəlif pillələrinin eyni strateji həlqədə
birləşməsi nəzərdə tutulur. Sınaqdan keçmiş bu təcrübə
təhsilalanların uğurlu karyera inkişafına və
ixtisaslaşmasına zəmin yaradır.
Bu təcrübədən çıxış edərək ali təhsil müəssisələrinin
təhsilin digər pillələrinə ixtisas hazırlığı profili
nəzərə alınmaqla varislik və şəbəkələşmə prinsipi
əsasında fəaliyyətinin təşkili effektiv nəticələr
verilməsinə böyük ümid yaradır.
Sual: Bu gün təhsil kreditlərinin verilməsi gündəmdə
olan məsələlərdəndir. Təhsil Nazirliyində bu istiqamətdə
görüləcək işlərin mahiyyəti nədən ibarət olacaqdır?
Cavab:
Aztəminatlı ailələrdən olan gənclərin ali təhsil almaq
imkanlarının artırılması üçün yalnız maliyyələşdirmə
məsələsinin həlli kifayət deyil, bu mürəkkəb problemə
kompleks yanaşma tələb olunur. AKTS (Avropa Kredit
Transfer Sistemi) vasitəsi ilə ali məktəblərdə maliyyə,
idarəçilik və tədris mexanizminin çevikliyinin təmin
edilməsi ilə tələbənin həm fərdi öyrənmə tempini, həm də
ödəmə imkanları sinxronlaşacaq. Bundan əlavə, tələbənin
kreditlər üzrə ödəmələri yeni mexanizmlərinin
yaradılması və tətbiqinə imkanlar yaradacaq. Nəticədə,
ödənişli təhsil alan tələbələrin təhsil müddətini
artırmaq imkanı yaranacaqdır. Bu,
tədris prosesinin yenidən qurulmasına,
maliyyələşdirmə mexanizminin yaradılmasına
və insan resursları imkanlarının artırılmasına ehtiyac
yaradacaqdır. Belə bir mexanizm yeni şəffaf məsuliyyət
sisteminin mövcudluğunu tələb edəcəkdir. Bu mexanizm
ömürboyu təhsil və tədrisin iş bazarı ilə əlaqəsini daha
da möhkəmləndirəcəkdir.
Sual: Müasir və şəffaf idarəetmə modelinin qurulması
ideyasını rəhbər tutaraq, ali təhsil müəssisələrinin
fəaliyyətini tənzimləyən normativ bazanın
təkmilləşdirilməsi və korporativ idarəetmə
prinsiplərinin tətbiqi barədə nə deyə bilərsiniz?
Cavab:
Ali təhsildə müasir və şəffaf idarəetmə modelinin
qurulması və korporativ idarəetmə prinsiplərinin tətbiqi
təhsil sistemində tənzimləmə və idarəetmənin qabaqcıl
beynəlxalq təcrübə əsasında müasirləşdirilməsini tələb
edir.
Bu baxımdan, ali təhsil müəssisələrində təhsil
prosesinin iştirakçıları arasında münasibətlərin
yenilənməsi, tənzimləmə orqanlarının funksiyaları,
səlahiyyətləri və cavabdehliyinin dəqiq müəyyən
olunması, təhsil müəssisələrinin idarəetmə
səlahiyyətlərinin və təhsilin nəticələrinə görə
cavabdehliyinin artırılması, fəaliyyətin monitorinqi və
qiymətləndirilməsinə yenidən baxılması zəruridir.
Burada ali təhsilin idarə olunmasında elmi şuraların
roluna yenidən baxılmalı, idarəetmənin ictimailəşməsi
prosesi sürətlənməlidir. Maraqlı tərəflərin cəlb
olunması ilə həyata keçiriləcək səmərəli idarəetmə, ilk
növbədə, tələbə və təhsil prosesinin digər
iştirakçılarını (işəgötürənlər, valideynlər, QHT
nümayəndələri və sair) geniş cəlb etməklə təhsil
ocaqlarının idarə olunmasını, nəticəyönlü menecmentin və
digər müasir idarəetmə texnologiyalarının prosesə
tətbiqini tələb edir.
Sual: Maliyyə resurslarının istifadəsində
səmərəliliyin və şəffaflığın artırılması məqsədi ilə
dövlət ali təhsil müəssisələrində maliyyə hesabatlılığı
sisteminin tətbiqinin genişləndirilməsi üçün nəzərdə
tutulan tədbirlər barədə məlumat verməyinizi xahiş
edirik.
Cavab:
Dövlət ali təhsil müəssisələrində maliyyə resurslarının
istifadə olunmasında səmərəliliyin və şəffaflığın
artırılması məqsədilə müxtəlif analitik və təhlil
xarakterli məlumatları özündə tam əks etdirən əlavə
sistemdaxili maliyyə hesabatı formalarının tətbiqi,
dövlət ali təhsil müəssisələrinin əmlak və maliyyə
vəziyyətini özündə əks etdirən göstəricilər hazırlanması
və həmin göstəricilər sistemi əsasında əlavə maliyyə
hesabatı formalarının müəyyənləşdirilməsi, eləcə də
hesabat formalarının tətbiqi ilə bağlı tədbirlərin
həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Sual:
Təhsilalanların hüquqlarının qorunması və tədrisin
dövlət standartlarına uyğunluğunun müəyyənləşdirilməsi
məqsədilə təhsil müəssisələrinin akkreditasiya
sisteminin yaradılması necə dərk olunur?
Cavab:
Təhsil müəssisələrinin akkreditasiya sisteminin
yaradılması dedikdə, təhsil sistemi inkişaf etmiş
dövlətlərin akkreditasiya mexanizmlərinin ölkəmizdə
tətbiqi, təhsil müəssisələrinin özlərinin
akkreditasiyadan keçməsində maraqlı olmalarının
stimullaşdırılması, özünütəhlil işinin daha da
yaxşılaşdırılması nəzərdə tutulur. Eyni zamanda
akkreditasiyadan keçmiş ali təhsil müəssisələrində
təhsilalmanın üstünlüyünün təşviqi, akkreditasiyanın
institusional (təhsil müəssisəsinin ümumi
akkreditasiyası) və proqram (ayrı-ayrı ixtisasların
akkreditasiyası) üzrə aparılması, ölkəmizdə tətbiq
olunan təhsil proqramlarının digər dövlətlərin təhsil
proqramları və keyfiyyət meyarları ilə müqayisə
edilməsi də bu sistemə daxildir.
www.edu.gov.az |
