|
 Azərbaycan
pedaqoji fikir tarixinin zəngin qollarından və
qaynaqlarından birini tarixin müxtəlif dönəmlərində
yaşamış görkəmli filosofların, istedadlı sənət
adamlarının, müqtədir söz ustalarının təhsilə, onun
əhəmiyyətinə və insanın inkişafındakı roluna dair
fikirləri, təlim-tərbiyə ilə bağlı qənaətləri təşkil
edir. Ona görə də pedaqogika və pedaqoji fikir
tariximizin tədqiqi ilə məşğul olan mütəxəssislər öz
araşdırmalarında bu sahəyə də xüsusi yer ayırır,
xalqımızın elm, ədəbiyyat, incəsənət tarixində mühüm yer
tutan, Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına böyük
töhfələr vermiş görkəmli şair və yazıçıların
yaradıcılığını bu yöndən tədqiqata cəlb edərək, onların
pedaqoji görüşləri, maraqlı ideya və fikirləri haqqında
sanballı əsərlər yazıb ortaya qoyurlar.
Ötən ilin sonlarında pedaqoji fikir xəzinəmizi
zənginləşdirən daha belə bir tədqiqat əsəri çap edilərək
oxuculara təqdim olunmuşdur. Bu, tanınmış pedaqoq-alim,
respublika Təhsil Şurasının sədri, professor Əjdər
Ağayevin Cənubi Azərbaycandan olan tədqiqatçı
Qulamhüseyn Ədaləti ilə birlikdə qələmə aldığı
"Məhəmmədhüseyn Şəhriyar: pedaqoji görüşləri" əsəridir.
Kitab, adından da göründüyü kimi, böyük söz ustadı,
çağdaş dövrümüzün ən qüdrətli sənətkarlarından sayılan
və müasir İran şeirinin şahı adlandırılan Seyid
Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın təlim-tərbiyəyə dair
fikirlərinə həsr edilib.
Bu maraqlı tədqiqat əsəri giriş, üç fəsil və nəticədən
ibarətdir. Girişdə müəlliflər öncə şairin Azərbaycan,
eləcə də İran poeziyasında yeri və mövqeyinə dair
fikirlərini qələmə alıb, ulu öndərimiz Heydər Əliyevin
böyük sənətkara verdiyi qiyməti diqqətə çatdırıblar.
Sonra M.Şəhriyarın ədəbi irsi və sənətkarlıq
xüsusiyyətləri haqqında yazan tədqiqatçıların xidmətləri
xatırladılıb.
Şəhriyar irsinin tədqiqini araşdıran müəlliflər bu
qənaətə gəlirlər ki, böyük ustadın təlim-tərbiyəyə aid
fikirləri, ümumiyyətlə, pedaqoji baxışları indiyədək
sistemli və xüsusi tədqiqat obyekti olaraq
öyrənilməmişdir. Təqdim olunan kitab məhz bu sahədə
atılan ilk addım kimi diqqəti cəlb edir. Müəlliflər bu
tipli tədqiqatların aparılması sistemi ilə bağlı
yaranmış ənənəyə sadiq qalaraq, öncə Məhəmmədhüseyn
Şəhriyarın ictimai mühiti, həyatı və dünyagörüşü ilə
bağlı qənaətlərini qələmə alıblar. Kitabın birinci
fəslini əhatə edən bu araşdırmalarında Ə.Ağayev və
Q.Ədaləti XX əsrin əvvəllərində İranda ictimai-mənəvi
şəraitə nəzər salıb, həmin dövrdə təlim-tərbiyə
sahəsindəki vəziyyətin mənzərəsini diqqətə çatdırıb,
İranda təlim-tərbiyənin inkişafını 4 mərhələyə bölərək
hər bir mərhələnin xüsusiyyətlərindən, hər birində
görülmüş işlərdən söz açıblar.
Sonra müəlliflər M.Şəhriyarın həyatı və dünyagörüşündən
geniş şəkildə bəhs edib, böyük şairin ömür və
yaradıcılıq yolunu mərhələ-mərhələ təhlil ediblər.
Kitabın birinci fəslində habelə M.Şəhriyarın insan
konsepsiyası, yəni onun insana dair baxışları təhlil
olunaraq ümumiləşdirilib.
Əsərin ikinci fəslində tədqiqatçılar M.Şəhriyarın
əsərlərində təhsil, təlim və insanın sosial-mənəvi
inkişafı məsələləri ilə bağlı apardıqları araşdırmaların
nəticələrini təqdim ediblər. Burada böyük mütəfəkkir
şairin təlim-tərbiyə məsələlərinə ümumi baxışı, təhsilin
və biliyə yiyələnməyin zəruriliyi, uşaq oyunları və
onların uşağın sosial inkişafına təsiri haqqında
fikirləri ardıcıllıqla şərh edilmişdir.
Əsərin üçüncü fəsli "M.Şəhriyarın əsərlərində tərbiyə
məsələləri" adlanır. Müəlliflər bu fəsildə öncə
Şəhriyarın pedaqoji baxışlarında müəllim və valideyn
amili məsələsini araşdırır, sonra isə ana dilinin milli
tərbiyə vasitəsi kimi ədibin pedaqoji baxışlarında
tutduğu yeri tədqiqata çəkir, dahi şairin ədəb qaydaları
və əxlaq tərbiyəsi haqqında fikirlərini, onun
əsərlərində təbiətsevərlik və vətənpərvərlik, əmək və
estetik tərbiyə məsələlərini ətraflı təhlil edirlər.
Sonda müəlliflər bu qənaətə gəlirlər ki, görkəmli söz
ustası kimi məşhur olan Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, eyni
zamanda, zəngin pedaqoji ideyalar daşıyıcısı bir
müəllim, müqtədir ictimai pedaqoji fikir sahibidir. Onun
pedaqoji fikirləri qloballığı və milliliyi,
ümumbəşəriliyi, zənginliyi ilə diqqəti cəlb edir.
M.Şəhriyarın pedaqoji ideyaları yalnız öz dövrü üçün
aktual deyil, günümüzdə də xüsusi dəyərə malikdir və
gələcəkdə də öz əhəmiyyətini saxlayacaqdır.
Əsərin əsas məziyyətlərindən biri də ondan ibarətdir ki,
burada ustad sənətkarın təkcə Azərbaycan dilində deyil,
fars dilində yazdığı əsərləri də təhlilə cəlb olunub,
hər iki dildə olan əsərlərdən nümunələr gətirilib.
Kitab magistrlər, doktorantlar, tədqiqatçılar, eləcə də
geniş oxucu dairəsi üçün nəzərdə tutulub.
Yusif ƏLİYEV,
"Azərbaycan müəllimi" |
