|
 "Azərbaycan
müəllimi"nin arxivindən
Rusiya Federasiyasının elm və təhsil naziri Andrey
Fursenkonun qəzetimizə müsahibəsi zamanı
5 sentyabr 2007-ci il
Bu il "Azərbaycan müəllimi" qəzetinin nəşrə başlamasının
80 illiyi tamam olur. Qəzetimizin tarixi Azərbaycan
təhsilinin inkişaf tarixidir. Qəzet fəaliyyət göstərdiyi
bütün illərdə təhsilimizin salnaməsinə çevrilib,
dövlətin təhsil siyasətinin həyata keçirilməsində
yaxından iştirak edib. Təhsilin bütün sahələrində
görülmüş işlər, təhsillə bağlı qəbul olunmuş dövlət və
hökumət qərarları, onların yerinə yetirilməsi vəziyyəti
burada öz dolğun əksini tapıb. Qəzet öz səhifələrində
ölkənin tanınmış təhsil xadimləri, alim və
mütəxəssislərin çıxışlarına, müxtəlif problemlərlə bağlı
yazılara geniş yer ayırıb, Azərbaycan təhsili və
ədəbiyyatının bir sıra tanınmış nümayəndələrinin ilk
qələm təcrübələri
burada dərc olunub.
Qəzet ölkənin ictimai-siyasi həyatına da biganə
qalmayıb, ən mühüm hadisələrin işıqlandırılmasında
fəallıq göstərib. Dünya ölkələrində təhsilin mövcud
durumu qəzetin daim diqqətində olub, bu istiqamətdə
müntəzəm yazılar dərc edilib.
Nəşrə başladığı dövrdən bəri qəzetimizin səhifələrində
dərc olunmuş bir çox yazıların, ayrı-ayrı çıxış və
məruzələrin bu gün də oxucularımızda maraq doğuracağını
nəzərə alıb onlardan seçmələri təqdim edirik.
Xalq maarifimizin nailiyyətləri
"Azərbaycan müəllimi", 1 may 1947-ci il, №17
...Sosyalist inqilabının yaratdığı vüsətli imkanlara
istinad edən Azərbaycan xalqı elm və maarifin bütün
sahələrində öz istedad və məharətini göstərmiş,
ədəbiyyat və incəsənət aləmini ölməz əsərlərlə
ziynətləndirmişdir. Sovet hakimiyyəti illərində Lenin -
Stalin milli siyasəti sayəsində xalq maarifi coşğun bir
tərəqqi və inkişaf dövrü keçirmişdir.
1914-15-ci tədris ilində Azərbaycanda mövcud olan 942
ibtidai məktəbdə cəmisi 62 min uşaq oxuyurdu. Bunların
təxminən üçdə biri, yəni 22 min nəfəri azərbaycanlı
uşaqlar idi. Orta təhsilin vəziyyəti daha acınacaqlı
idi. Həmin tədris ilində Azərbaycanda mövcud olan 15
orta və 18 natamam orta məktəbin heç birində tədris ana
dilində aparılmırdı. Bu məktəblərdə oxuyan 7.200
şagirdin çox əhəmiyyətsiz faizini azərbaycanlılar təşkil
edirdi.
Xalqın qəddar düşməni olan müsavatçıların ağalığı
dövründə 300 məktəb qapanmış və 20.000 nəfərdən artıq
məktəbli məktəbdən kənara atılmışdı.
Yalnız sosyalist inqilabı maarifin və məktəbin
qapılarını Azərbaycan xalqının üzünə geniş açdı.
...Sosyalist inqilabının xalqımıza bəxş etdiyi ən böyük
nailiyyətlərdən biri ölkəmizdə ümumi icbari təhsilin
həyata keçirilməsidir. Ordenli respublikamızda elə bir
kənd, qəsəbə tapılmaz ki, orada uşaqlar məktəbə cəlb
olunmasın. Bu il ölkəmizdə 1.500-dək ibtidai, 1.400-dək
7 illik və 435 orta məktəbdə 500 min nəfərdən artıq
fəhlə, kolxozçu və sovet ziyalılarının balaları təhsil
almaqdadırlar.
İnqilabdan qabaq əhalisinin yalnız 9 faizi savadlı olan
Azərbaycan indi başdan-başa savadlılar ölkəsinə
çevrilmişdir. Keçmişdə öz şəxsi məktublarını tin başında
oturmuş mollalara, mirzələrə yazdıran Azərbaycan
zəhmətkeşləri indi nəinki savadlanmış, hətta öz
içərisindən görkəmli elm, texnika, ədəbiyyat və
incəsənət xadimləri yetişdirmişdir.
Keçmişin ən ağır mirası olan qadın maarifsizliyi əbədi
olaraq torpağa gömülmüşdür. İnqilabdan qabaq heç bir
hüquqa malik olmayan azərbaycanlı qadın və qızların
oxuması üçün şərait yox idi.
1905-1906-cı ilin hesabatına görə o zaman məktəblərdə
yalnız 21 nəfər azərbaycanlı qız oxuyurmuş. 1919-1920-ci
ildə, yəni Aprel inqilabından bir il əvvəl məktəblərdə
oxuyan azərbaycanlı qızların sayı yalnız 1.420 nəfərə
çatdırıla bilmişdi. İndi isə təkcə Bakının 132 nömrəli
qız orta məktəbində 1.700 nəfərdən artıq qız
oxumaqdadır. Respublikamızın kütləvi məktəblərində on
minlərlə azərbaycanlı qız təhsil alır.
...Sovet Azərbaycanda uşaqlar Stalin qayğısı ilə əhatə
olunmuşlar. Hazırda respublikamızda 800ə yaxın uşaq
bağçası və 100-ə qədər uşaq evi var ki, bunlarda
50.000-dək artıq uşaq tərbiyə almaqdadır.
...İnqilabdan əvvəl Azərbaycanda müəllim hazırlığı ilə
məşğul olan heç bir məktəb və ya elmi müəssisə yox idi.
Çar hökuməti dövründə Yerevan, Tiflis və Qori
seminariyalarından cəmisi 262 nəfər azərbaycanlı müəllim
buraxılmışdı. İndi isə respublikamızın təkcə ibtidai və
orta məktəblərində 21.000 nəfərdən artıq müəllim
çalışmaqdadır. 27 il içərisində ali və orta pedağoji
məktəblərdə 33.000 nəfərdən artıq yeni müəllim
hazırlanmışdır. İndi respublikamızın 18 pedağoji
məktəbində 4.000 nəfərdən artıq şagird oxuyur. Təkcə
Maarif Nazirliyinin 2 ali, 7 müəllimlər institutu,
respublikada isə 150-dən artıq ali, texniki məktəblər,
elmi-tədqiqat müəssisələri və texnikumlar vardır.
M.ƏLƏKBƏROV,
Azərbaycan SSR maarif naziri
Müəllim,
yazıçı, alim 
"Azərbaycan müəllimi", 8 iyul 1948-ci il, №25
1947-ci il aprelin 17-də yazıçı Mircalal Paşayev
filoloji elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün
"Azərbaycanda ədəbi məktəblər" mövzuuda dissertasiya
müdafiə etdi. Bu dissertasiya dərin elmi tədqiqatın və
uzun müddət davam edən gərgin zəhmətin məhsulu idi.
Müəllif mühüm bir dövrdə (1905-1917-ci illərdə)
Azərbaycan ədəbiyyatının necə inkişaf etdiyini, müxtəlif
ədəbi məktəb və üslubların bir-birilə mübarizəsini, bu
ədəbi cərəyanların sinfi mahiyyətini dərin təhlil
etmişdir. Realist rus ədəbiyyatının milli ədəbiyyatımıza
göstərdiyi sağlam təsir, Azərbaycanda yeni tərəqqipərvər
ədəbi məktəblərin yaranması və bunların mürtəce-millətçi
cərəyanlar əleyhinə barışmaz mübarizəsi dissertasiyada
ətraflı tədqiq edilmişdir. Əsərin ən qiymətli
xüsusiyyətlərindən birisi Azərbaycanda
inqilabi-demokratik ədəbiyyatın məfkurəvi mənşəini
göstərməsi, bolşevizm hərəkatı ilə sıxı əlaqəsini sübut
etməsidir. Müəllif Stalin yoldaşın Zaqafqaziyada və
Bakıdakı inqilabi fəaliyyətilə əlaqədar olaraq məfkürəvi
həyatda əmələ gələn əsaslı dönüşü, ədəbiyyatda yeni və
yüksək ictimai qayələrin, inqilabi ruhun yayılmasını
konkret nümunələrlə şərh etmişdir.
Mircalal Paşayev yoldaşın doktor dissertasiyası
Azərbaycan alimlərinin diqqətini cəlb etdiyi kimi
vətənimizin paytaxtı Qızıl Moskvada da yüksək qiymət
almışdır. Bu günlərdə SSRİ Ali Təhsil Nazirliyinin Ali
attestasiya komisyonu əsərin böyük elmi əhəmiyyətini
nəzərə alaraq Mircalal Paşayev yoldaşa filoloji elmləri
doktoru alimlik dərəcəsi vermişdir. Bu, sovet
Azərbaycanının mədəni həyatında yeni bir qələbədir.
Azərbaycan sovet ədəbiyyatının ən görkəmli
nümayəndələrindən birisi olan Mircalal Paşayevin bədii
əsərləri Ümumittifaq miqyasında şöhrət qazanmışdır.
"Bir gəncin manifesti" və "Dirilən adam" romanları rus
dilində çap olunduqdan sonra yazıçı ölkəmizin ən uzaq
yerlərindən bir çox məktublar almışdır. Respublikamızda
elə bir fəhlə, kolxozçu və ziyalı yoxdur ki, onun evində
Mircalalın əsərləri məhəbbətlə oxunmasın. Canlı
həyatdan, müasir insanlardan bəhs edən, doğma xalqı ilə
şirin və səmimi bir dildə söhbət edən yazıçı hər qəlbin
əziz sirdaşıdır.
Mircalal yalnız bir yazıçı kimi deyil, eyni zamanda
görkəmli alim və qocaman bir müəllim kimi tanınmışdır.
Müəllimlik onun elmi və ədəbi fəaliyyəti üçün mücəssəm
bir başlanğıc, tükənməz bir ilham və müşahidə mənbəi
olmuşdur. 1927-ci ildə Kirovabad pedağoji texnikumunu
qurtarmış Mircalal hələ Gədəbəydə dərs deyirkən
"Müəllim" adlı ilk hekayəsini yazmışdı. Ədəbi
yaradıcılıq və pedağoji fəaliyyət onun varlığında üzvi
surətdə birləşmiş, onun həyatının məna və mahiyyətinə
çevrilmişdir. Azərbaycan Dövlət Darülfünununun
dil-ədəbiyyat şöbəsini və Elmi Tədqiqat İnstitutunun
aspiranturasını bitirdikdən sonra Mircalal 1935-ci ildə
akademiyanın ədəbiyyat şöbəsində işləməyə başlamış və
eyni zamanda bu günədək fasiləsiz olaraq respublikamızın
ali məktəblərində dərs demişdir. Pedağoji fəaliyyətdən
bir an ayrılmayan yazıçı və alim bu illər ərzində 56
elmi kitab və böyük məqalə yazmışdır. 50 çap listi
həcmində olan bu əsərlərdə Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixinin mühüm dövrləri (XX əsr və sovet dövrü),
ayrı-ayrı Azərbaycan ədibləri haqqında dərin məlumat
vardır. 1940-cı ildə filoloji elmləri namizədi adını
almaq üçün müdafiə etdiyi dissertasiyada Mircalal,
Füzulinin sənətkarlıq xüsusiyyətlərini ən incə
təfərrüfatınadək təhlil etmişdir. O, Füzuli
yaradıcılığındakı poetik xüsusiyyətləri böyük şairin
ictimai qayələri ilə əlaqədə açıb göstərmişdir.
Elmi pedağoji fəaliyyəti ilə yanaşı olaraq Mircalal 80
çap listi həcmində müxtəlif bədii əsərlər yaratmışdır.
İlk "Sağlam yollar" kitabından başlayaraq son böyük
əsərlərinədək bütün yaradıcılığında ədib pedağoji
məsələlərə, məktəb və müəllim həyatına böyük diqqət
vermişdir. Onun "Kimya tələsir", "Muştuluq" və "İftixar"
kimi əsərləri bilavasitə bu mövzularda yazılmışdır.
Hazırda Nizami institutunun sovet ədəbiyyatı şöbəsinə
rəhbərlik edən, Dövlət Darülfünununda ədəbiyyat
nəzəriyyəsi və müasir ədəbiyyat kimi mühüm fənnlərdən
dərs deyən Mircalal gənc ədəbiyyatşünasların yetişməsinə
böyük qayğı ilə yanaşır.
Müəllimlik və yazıçılıq sənətini yaxınlığı haqqında
danışırkən Mircalal deyir:
- Bunların məqsəd və vəzifəsi eynidir: böyüyən nəslə
kommunist tərbiyəsi vermək. Lakin müəllim adətən təkcə
sinif və məktəb önündə çıxış edə bildiyi halda, yazıçı
öz qələminin köməyilə mütərəqqi fikirləri bütün xalqa
çatdıra bilir.
Mircalalın sözləri bizim xəyalımızda Seyid Əzim Şirvani,
Sabir, Süleyman Sani kimi müəllim və ədiblərin ölməz
surətini canlandırır. Biz, sovet aliminin yeni əsərinə
qürurla baxıb ürəkdən deyirik:
- Gözəl ənənəni yalnız həqiqi istedad davam etdirə
bilər.
Calal MƏMMƏDOV
"Saçlı" romanının müzakirəsi
"Azərbaycan müəllimi", 3 aprel 1947-ci il, №13
Bu günlərdə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət
Darülfünunu ədəbiyyat dərnəyinin üzvləri yazıçı Süleyman
Rəhimovun "Saçlı" romanını müzakirə etmişlər. Dərnək
rəhbəri filoloji elmləri namizədi Cəfər Xəndan yazıçı
Süleyman Rəhimovun yaradıcılığına xas olan cəhətlərdən
danışmış və onun əsərlərinin tərbiyəvi əhəmiyyətini qeyd
etmişdir.
Darülfünunun filoloji fakültəsinin IV kurs tələbəsi
Məryəm Axundova - Dəmirov və Ruxsara surətləri, III kurs
tələbəsi Əhəd Hüseynov - əsərin dili, tələbələrdən
Əlisəfa Məmmədov və Ağasəf Axundov isə romanın məzmunu
haqqında məruzə etmişlər.
Məruzə və çıxış edən dərnək üzvləri əsərin dilində olan
bəzi nöqsan cəhətləri, məzmunundakı bir sıra
uyğunsuzluqları tənqid edib ayrı-ayrı surətlər haqqında
ətraflı danışmışlar.
"Saçlı"nın müzakirəsi zamanı yazıçı Hüseyn Mehdi çıxış
edərək əsərin bəzi məziyyətləri haqqında öz fikrini
söyləmişdir. Sonda Süleyman Rəhimov "Saçlı" romanı
haqqında tələbələrin mülahizə və tənqidlərinin doğru
olduğunu söyləyərək əsərin gələcək hissələrinin planı
barəsində danışmışdır. Müəllif dərnək üzvlərinin xahişi
ilə "Saçlı" romanının III hissəsindən "Sübhanverdizadənin
ifşası" fəslini oxumuşdur.
Şirməmməd HÜSEYNOV
Dahi Azərbaycan şairi
"Azərbaycan müəllimi", 26 sentyabr 1947-ci il, №36
Azərbaycan xalqı Sovet İttifaqının bütün başqa xalqları
ilə birlikdə öz böyük şairi Nizaminin anadan olmasının
800 illiyini bayram edir.
800 il bundan əvvəl Azərbaycan torpağının ən bərəkətli
və ən şairianə bir yerində - qədim Gəncədə xalqımızın
şeir və sənət dühası olan ölməz Nizami yaşamış və
yaratmışdır.
Azərbaycan xalqının doğma oğlu və sevimli şairi Nizami
Gəncəvi Azərbaycan torpağını, onun sehrli mənzərələrini,
uca dağlarını, coşğun çaylarını, ceyranlar gəzən və
turaclar oxuyan ucsuz-bucaqsız düzlərini alovlu bir
ilhamla tərənnüm etmişdir. O, doğma elinin qədim
şöhrətini, şəhər və kəndlərini, yaylaq və otlaqlarının
səfalı gözəlliyini böyük iftixar hissilə təsvir etmişdir.
O, böyük şair və böyük vətəndaş idi. O, öz xalqını böyük
bir şair məhəbbətilə sevir və onun taleyinə ürəkdən
yanırdı.
...Nizami heç bir zaman həyatı ətalətdə, fəaliyyətsiz
müşahidə edən şairlərdən olmamış və təkcə gözəl
arzularla kifayətlənməmişdir.
...Nizami öz xalqının gözəl ideallarını tərənnüm etməklə
bütün bəşəriyyətin duyğu və düşüncələrini, saf
əməllərini tərənnüm edirdi. Məhz ona görə böyük
insanpərvər şairin yaratdığı əsərlər bütün bəşəriyyətin
sevimli neməti olmuşdur.
Səməd VURĞUN,
Stalin mükafatı laureatı
Məktəb və müəllimlərin təcrübə mübadiləsi
"Azərbaycan müəllimi", 10 aprel 1947-ci il, №14
Sovet məktəbində tərbiyələndirici təlim ən ciddi və
mühüm prinsiplərdən biridir. Lakin təlimlə tərbiyə
işlərinin əlaqəsi süni olmamalıdır. Müəyyən elmi
məsələlərin düzgün izahı və şərh edilməsi öz-özlüyündə
tərbiyə işinin ünsürüdür.
Lakin gənclərimizin tərbiyəsi ilə yalnız dərs zamanı
məşğul olmaq kifayət deyildir. Məktəblə ailə və ictimai
təşkilatlar arasında sıxı əlaqə olduqda gənclərimizin
tərbiyəsində görkəmli müvəffəqiyyətlər əldə etmək olar.
Bu isə bir çox hallarda təcrübə mübadiləsi ilə mümkündür.
Təcrübə mübadiləsində istifadə edilə biləcək yollardan
biri də pedağoji mühazirədir.
Biz pedağoji mühazirələr haqqında danışarkən ilk növbədə
təlim və tərbiyə məsələlərini yaxşılaşdırmaq üçün ən
görkəmli pedağoji ustalarının iş təcrübəsindən istifadə
edən müəllimlərin təcrübəsini yaymağı nəzərdə tuturuq.
Müəllimlərin arasında elmi-pedağoji biliklərin yayılması,
onların sərbəst yaradıcılıq işilə məşğul olması, elmi
təcrübələrin toplanması, ümumiləşdirilməsi və tətbiqi
işində müəllimlərə kömək cəhətdən pedağoji mühazirələr
çox böyük fayda verir.
Müşahidələrdən aydın olmuşdur ki, bəzi müəllimlər öz
təcrübələrini ümumiləşdirməkdə çətinlik çəkir və bir çox
hallarda məktəbin təcrübəsini yaymaq yollarını bilmirlər...
C.CƏBRAYILBƏYLİ,
Azərbaycan SSR Pedaqoji Elmlər İnstitutunun direktoru
1947-ci ilin xalq maarifi büdcəsi
"Azərbaycan müəllimi", 7 avqust 1947-ci il, №29
...Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Ali Sovetinin
2-ci sessiyası Azərbaycan SSR-nın 1947-ci il dövlət
büdcəsini ətraflı və geniş müzakirə edərək yekdilliklə
təsdiq etdi. Yeni Stalin beşilliyinin tarixi
vəzifələrinə və 1947-ci ilin xalq təsərrüfat planına
tamamilə uyğun olaraq tərtib olunmuş bu büdcə ordenli
respublikamızın xalq təsərrüfatı və mədəniyyətinin
gələcək inkişafı üçün möhkəm maliyyə təməli yaradır.
1947-ci ilin dövlət büdcəsində xalq maarifinə 730.332
min manat təxsisat nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da ümumi
büdcə həcminin 40,7 faizini təşkil etməklə, 1946-cı
ildəkindən 170.736 min manat artıqdır.
Xalq maarifi üzrə olan bu təxsisatın əsas hissəsini
keçən illərdə olduğu kimi ümumi icbari təhsil haqqında
qanunun yerinə yetirilməsi xərcləri təşkil edir.
1947-ci ildə respublikamızda olan 1.531 ibtidai, 1.341
yeddiillik və 448 orta məktəbin saxlanması və onlarda
558.900 şagirdin oxudulması üçün 308.791 min manat
vəsait ayrılmışdır.
Məktəblərimizdə təlim-tərbiyə işlərinin keyfiyyətini
yaxşılaşdırmaqda dərs ləvazimatı və məktəb avadanlığının
böyük əhəmiyyətə malik olduğunu nəzərə alaraq, bu məqsəd
üçün büdcədə 6.780 min manat nəzərdə tutulmuşdur ki, bu
da 1946-cı ildə xərclənmiş vəsaitə nisbətən 2.356 min
manat artıqdır.
...Orta məktəblərin işlərini yaxşılaşdırmaq məqsədilə
respublikamızda geniş surətdə yayılmış internat
şəbəkəsinin saxlanması üçün büdcədə 13.503 min manat
nəzərdə tutulmuşdur. Bu təxsisat 1947-ci ildə
internatlarda 6.000 şagirdin saxlanmasını təmin edir ki,
onların da əksəriyyəti dövlət hesabına yemək və paltar
alırlar.
...Azərbaycan SSR-nın 1947-ci ildə dövlət büdcəsində
elmi-tədqiqat işlərinin genişləndirilməsi haqqında
Stalin tapşırığı əks olunmuşdur. Büdcədə, elmi-tədqiqat
müəssisələrinin saxlanması və onların qabaqcıl sovet
elmini irəli aparmaq uğrunda səmərəli çalışmalarını
təmin etmək üçün 73.227 min manat nəzərdə tutulmuşdur ki,
bu da 1946-cı ildə həmin məqsəd üçün xərclənmiş
məsarifdən təxminən 18 milyon manat artıqdır.
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının xərcləri də onun
apardığı elmi-tədqiqat işlərinin genişlənməsi ilə
əlaqədar olaraq artır. Elmlər Akademiyasına, keçən il
xərclənmiş olduğu 26.974 min manata qarşı, bu il 31.094
min manat buraxılır...
R.BABAXANOV,
Azərbaycan SSR Maliyyə Nazirliyinin maarif və səhiyyəni
maliyyələşdirmə şöbəsi rəisi
Naxçıvan maarifi yüksəliş yollarında
"Azərbaycan müəllimi", 28 oktyabr 1947-ci il, №40
...Sovet hökuməti hələ özünün ilk varlığı ilində, yəni
1921-22-ci tədris ilində Naxçıvan respublikasında 48
məktəb açdı. Bu məktəblərə 3 min yoxsul və fəhlə
balaları cəlb olundu. Bunların içərisində ilk dəfə
məktəbə gələn 880 nəfər azərbaycanlı qızı var idi. Həmin
il Naxçıvan və Ordubad şəhərində xüsusi qız məktəbləri
yaradıldı, Naxçıvan şəhər qız seminariyası təşkil edildi.
Bütün bu tədbirlər inqilaba qədər hüquqsuz bir həyat
keçirən azərbaycanlı qadınların həyatında yeni dövr açdı,
onların ictimai həyatda və dövlət işində daha fəal
iştirak etmələri üçün şərait yaratdı.
...İnqilaba qədər Naxçıvanda savadlı adamlar barmaqla
sayıla biləcək qədər az idi. Lakin indi Naxçıvan başdan-başa
savadlılar respublikası olmuş, əhalinin maarif və
mədəniyyəti görünməmiş dərəcədə artmışdır. Naxçıvanda
indi 23.765 nəfər şagirdi əhatə edən 180 ibtidai, 7
illik və orta məktəb vardır. Burada 1.165 nəfər müəllim
dərs verir.
...Naxçıvan şəhərində 2 illik müəllimlər institutu
açılmış, tibb və musiqi məktəbi təsis edilmişdir. Bundan
başqa respublikada kənd təsərrüfat məktəbi açılmışdır ki,
bu da rayonlara orta ixtisaslı kənd təsərrüfat
mütəxəssisləri verir.
...Müəllimlər və bütün ziyalılar Naxçıvan
respublikasının maarif və mədəniyyətini yüksəltməkdə
həmişə böyük səy göstərmiş və göstərirlər. Naxçıvan
respublikasının kəndlərində dövlət vəsaitilə tikilmiş 36
böyük məktəb binasından başqa, zəhmətkeşlərin köməyilə
76 yeni məktəb binası tikilmişdir. Naxçıvan müəllimləri
gəncləri sosialist vətənimizə sonsuz məhəbbət ruhunda
tərbiyə etdikləri kimi, böyük vətən müharibəsi
cəbhələrində də şərəflə imtahan verdilər, vətənimizin
səadət və istiqlaliyyəti uğrunda fədakarlıqla vuruşdular...
Əli HÜSEYNOV,
Naxçıvan MSSR maarif naziri
ABŞ-da xalq maarifinin vəziyyəti
"Azərbaycan müəllimi", 1 aprel 1948-ci il, №13
Hazırkı beynəlxalq şəraitin xüsusiyyətlərindən biri
budur ki, Amerika mürtəceləri həyata keçirdikləri
imperialist siyasətini hər cür "demokratik" cümlələrlə
pərdələmək üçün böyük səy və canfişanlıq göstərirlər.
Onlar bunu edirkən belə bir təsir yaratmaq istəyirlər ki,
guya ABŞ-dakı gündəlik mədəni və ictimai-siyasi həyat
bütün dünyanın izləməli olduğu bir nümunədir. Halbuki
ABŞ-da demokratiyanın nə dərəcədə inkişaf etdiyini
göstərən xalq maarifi cəbhəsində vəziyyət o qədər də
yaxşı deyildir.
1948-49-cu ilin dövlət büdcəsi haqqında (ABŞ-da büdcə
ili iyulun 1-dən başlayır) ABŞ prezidenti Trumenin
konqresə olan məktubu bu yaxınlarda mətbuatda dərc
edilmişdir. Trumenin təklif etdiyi rəqəmlər işin nə
yerdə olduğunu açıq göstərir.
Burada büdcənin 28 faizi - yəni 11 milliardı silahlanma
işi üçün ayrılır. "Beynəlxalq fəaliyyət" - yəni "Marşall
planı" və buna oxşar tədbirlər üçün sərf edilən
xərclərlə birlikdə "milli müdafiə" xərcləri dövlət
büdcəsinin 46 faizini təşkil edir. Halbuki maarif
ehtiyacları üçün ayrılan vəsait büdcənin 1 faizindən
artığını təşkil etmir. Əgər ayrı-ayrı ştatlarda maarifə
sərf edilən vəsaiti də buna əlavə etsək onda ABŞ-ın
dövlət büdcəsində bu iş üçün ayrılan vəsait 2,5 faizdən
artıq olmaz.
...Müharibə zamanı Amerika ordusunun 350 min saldatı öz
adını yaza bilməmişdir. Luiziana ştatında əhalinin 36
faizi savadsızdır. Təhsilin pulsuz olduğu ibtidai
məktəblərdən uşaqların 20 faizi, orta məktəbdən 59 faizi,
ali məktəbdən isə 90 faizi təhsili başa vurmadan
gedirlər. Bunun səbəbi əməkçilərin öz uşaqlarına orta və
ali təhsil vermələri üçün vəsaitlərinin çatışmamasıdır.
ABŞ-da bir neçə milyon uşaq heç oxumur; 3 milyondan
artıq uşaq yarıtmaz məktəblərdə təhsil alır; 3 milyon
yaşlı adam heç bir zaman məktəbdə oxumamışdır; 10 milyon
adam elə yarıtmaz təhsil almışdır ki, onları əslində
savadsız hesab etmək olar.
Amerikada müəllimlərin nə qədər acınacaqlı vəziyyətdə
olması burada demokratiyadan dəm vuranların cəfəng
danışdıqlarını aydın göstərir. Əmək haqqının hədsiz
dərəcədə az olması üzündən son 6 il ərzində yarım milyon
müəllim öz sənətini dəyişdirməyə məcbur olmuşdur.
...Ölkədə 150 min müəllim çatışmır, halbuki təhsil
müəssisələrindən bu il cəmi 10 min müəllim
buraxılacaqdır.
Səhifəni hazırladı: Yusif ƏLİYEV,
"Azərbaycan müəllimi" |
