|
 Elimxan
Nadir oğlu Mahmudov 1965-ci ildə Gürcüstan
Respublikasının Qarayazı (indiki Qardabani) rayonunun
Kosalı kənd orta məktəbini qızıl medalla bitirib. Elə
həmin il Azərbaycan Dövlət Universitetinin
mexanika-riyaziyyat fakültəsinə qəbul olunub. Orta və
ali məktəblərdə çalışqanlığı ilə hər zaman
müəllimlərinin diqqətini cəlb edib. Hələ kiçik
yaşlarından zəhmət və qabiliyyəti sayəsində gələcəkdə
çox şeyə qadir ola biləcəyinə özündə sonsuz bir inam
yaranıb. Elə o vaxtdan mütaliə etməyi, rəsm çəkməyi, tar
çalmağı çox sevən Elimxan heç zaman çətinliklərdən
qorxmayıb, tutduğu elm yolunda qarşısına çıxan hər bir
maneəni aşmağa çalışıb. Elimxan həm də bir rəssam olaraq
dostlarının diqqətini cəlb etmiş və tanışları onu
gələcəyin yaxşı bir sənət ustası olmasını istəmişdilər.
Ancaq Elimxan çox zaman incə bir zarafatla - insanlar
böyük bir şair, musiqiçi, rəssam olaraq doğula bilərlər
və burada zəhmət arxa planda qalır - deyirdi. Onun
fikrincə, müasir elmin inkişaf səviyyəsində çalışqanlıq,
zəhmətsevərlik daha yaxşı müəyyənedici rol oynayır.
Beləliklə Elimxan artıq kiçik yaşlarından gecə-gündüz
çalışmağı, boş vaxtlarında tar-saz çalmağı, mütaliə
etməyi, qara qələm, sulu və yağlı boyalarla rəsm
çəkməyi həyatının başlıca qayəsi olaraq görürdü.
Böyük elmə gedən yol...
 E.Mahmudov
universiteti bitirib 2 illik əsgərlik həyatından sonra
1973-1977-ci illər arasında Azərbaycan EA-nın
Kibernetika İnstitutunda aspiranturaya qəbul olub.
Ukrayna EA-nın V.Qluskov adına Kibernetika İnstitutunda
aspiranturada elmi tədqiqatlara başlayıb. Elimxan
Mahmudovun elmi rəhbəri optimallaşdırma, təqribi
hesablama üsulları, oyunlar nəzəriyyəsi problemləri üzrə
Ukrayna Elmlər Akademiyasının dünya şöhrətli akademiki,
professor B.N.Pşeniçnıy olub. O, fizika-riyaziyyat
elmləri üzrə "Polihedral diferensial daxiletmələr üçün
bəzi ekstremal problemlər"adlı namizədlik
dissertasiyasını 1980-ci ildə Ukraynanın Kibernetika
İnstitutunda müdafiə edib.
Fizika-riyaziyyat elmləri namizədi E.Mahmudov diskret və
diferensial daxiletmələrin optimallaşdırılmasına aid
yüksək səviyyəli elmi işlərini uğurla davam etdirmiş,
qoşma inkaslar və onların hesabı, adi və xüsusi törəməli
diferensial daxiletmələrlə ifadə olunan optimallıq
nəzəriyyəsindən əldə edilən başlıca nəticələri ilə bağlı
dəvət olunduğu Banax adına Ümumdünya Riyaziyyat
Mərkəzində, Fransada, İtaliyada, Polşada, Almaniyada,
İngiltərədə, İsveçrədə, Türkiyədə, keçmiş Sovetlər
İttifaqında təşkil olunan beynəlxalq konfranslarda,
simpoziumlarda məruzə etmişdir. Bu konfransların
birində (15 th IFIP Conference on system modeling and
Optimization, Zurich, Switzerland, 1991) Rusiya Elmlər
Akademiyasının prezidenti, akademik Yuri Osipov
E.Mahmudovun məruzəsinin optimal idarəetmə
nəzəriyyəsində yeni bir elmi istiqamət, büsbütün bir
doktorluq dissertasiyası olduğunu söyləmişdir. Doğrudan
da çox keçmədən 1992-ci ildə E.Mahmudov Taras Şevçenko
adına Kiyev Dövlət Universitetində fizika-riyaziyyat
elmləri doktorluq elmi dərəcəsini almaq üçün "Çoxparametrli
diskret və diferensial daxiletmələrin optimallaşdırması
və ikililik" adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə
etmişdir. Müdafiədə Rusiya EA-nın tanınmış elm
ocaqlarından gələn müsbət rəylərlə yanaşı, Elmi Şuranın
sədri, akademik Yuri Osipovun direktor olduğu
Sverdlovsk Mexanika-Riyaziyyat İnstitutundan professor
Arkadiy Kryajimskinin E.Mahmudovun dissertasiyasının
fizika-riyaziyyat elmləri doktoru dərəcəsini ala bilməsi
üçün layiqli bir dissertasiya olduğu haqqında rəyi
oxunmuşdur. Elmi Şura üzvləri bütün bunları diqqətə
alaraq yekdilliklə E.Mahmudovun fizika-riyaziyyat
elmləri doktoru dərəcəsinə layiq olduğuna səs vermişlər.
Elə həmin il fizika-riyaziyyat elmləri doktoru
E.Mahmudov yüksək səviyyəli elmi əsərlərinə görə 1992-ci
ildə Vaşinqtonda "GRANT" mükafatını almış, 1993-cü ildə
Riyazi Kibernetika və Riyaziyyat Elmləri üzrə Doktorluq
Elmi Şurasının üzvü olmuşdur.
İstanbulda elmi-pedaqoji fəaliyyəti...
E.Mahmudov elmi-pedaqoji fəaliyyətinə Azərbaycan Dövlət
Universitetinin tətbiqi-riyaziyyat fakültəsində
başlamışdır. 1995-ci ildən etibarən isə E.Mahmudov
elmi-pedaqoji fəaliyyətini əvvəlcə İstanbul, daha sonra
isə İstanbul Texnik Universitetində professor olaraq
davam etdirmişdir. Fərqli illərdə beynəlxalq nəşrlərdə
çap olunmuş məqalələrlə Türkiyə elminin səviyyəsinin
yüksəldilməsinə xidmət etdiyinə görə "Başarılı
Araştırıcı Belgesi" sertifikatlarını qazanmışdır.
Professor Elimxan Mahmudov 2007-ci ildən etibarən
İstanbul Texniki Universitetinin (İTU) İşlətmə
Fakültəsinin Endüstri Mühəndisliyi Bölümündə
çalışmaqdadır. Çalışdığı 6 il ərzində özünü layiqli,
bacarıqlı maarifçi, tədqiqatçı bir alim olaraq
tanıtmışdır. Hazırda çalışdığı İTU menecment
fakültəsinin professor-müəllim heyəti oxunan mühazirələr
içində daha əvvəllər bu fakültədə tətbiqi-riyaziyyatın
və kompüter elmlərinin əsasını qoyan həmyerlimiz, dünya
şöhrətli alim Lütfi-Zadənin qeyri-səlis çoxluqlar və
məntiq nəzəriyyəsi haqqında çıxışlarını və E.Mahmudovun
çox dəyərli, inkiaslara verilən diskret və diferensial
daxiletmələrin optimallaşdırılmasını qədirbilənliklə
unutmurlar.
E.Mahmudov hazırda İTU-da optimallaşdırma, mühəndislər
üçün riyaziyyat, təqribi hesablama üsulları,
əməliyyatlar tədqiqi, qeyri-xətti proqnozlaşdırma-nəzəriyyə
və alqoritmlər kimi, master, bakalavr dərsləri verir.
İstanbul Texniki Universitetində çalışdığı illər ərzində
onun rəhbərliyi ilə 4 aspirant doktorluq işini müdafiə
etmişdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Elimxan müəllim mühazirələri
türk və ingilis dillərində oxuyur.
Həyatını həsr etdiyi kitablar...
Professor Elimxan Mahmudov pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı
dünyanın tanınmış nəşriyyatlarında çap olunan yüksək
səviyyəli elmi əsərlərin müəllifi kimi də tanınır.
Qürbətdə yaşadığı illər ərzində E.Mahmudovun çap
olunmuş "Matematik analiz və uyğulamaları" kitabı İTU
ilə bərabər demək olar ki, Türkiyənin digər
universitetlərində də müəllim-tələbə heyəti tərəfindən
sevilə-sevilə öyrənilir.
Daha sonra E.Mahmudovun 2011-ci ildə məşhur "Elsevier"
nəşriyyatında optimallaşdırmanın riyazi əsaslarına aid "Approximation
and Optimization of Discrete and Differential
Inclusions" (Approksimasiya ve diskret və differensial
daxiletmələrin optimallaşdırılması) adlı monoqrafiyası
çap olunub. İftixar hissi ilə demək olar ki, E.Mahmudov
Azərbaycan riyazi-kibernetika elmini dünyaya tanıtdıran
çox dəyərli bir monoqrafiya ortaya qoyub. Bu kitab ABŞ-ın
ən qabaqcıl 68 universitetində tədris vəsaiti kimi
istifadə olunur. Dərin riyazi elmə əsaslanan bu kitab
müxtəlif optimallaşdırma problemlərini əhatə edərək adi
və xüsusi törəməli diferensial daxiletmələr
nəzəriyyəsinə həsr olunmuş nadir kitablardandır. Qeyd
edək ki, kitab türk dünyasının faciələrindən biri olan
Xocalı soyqırımı şəhidlərinin əziz xatirəsinə həsr
olunmuşdur ki, bu da E.Mahmudovun vətəninə son dərəcə
bağlı bir azərbaycanlı ziyalı olduğundan xəbər verir. O,
qələmindən istifadə edərək bir daha dünya
universitetlərinin müəllim və tələbələrinə, dünya
ictimaiyyətinə Azərbaycanın başına gələn haqsızlıqları
xatırlatmaq istəmişdir.
E.Mahmudov yaradıcılığının yeni əsərlərindən biri, dünya
universitetlərində funksional analiz, diferensial və
inteqral hesabın daha dərindən anlaşılması üçün çox
dəyərli "Single Variable Differential and Integral
Calculus" (Təkdəyişənli diferensial və inteqral hesabı)
kitabı 2013-cü ildə Parisdə "Springer" nəşriyyatında
çapdan çıxıb. Müasir dünya universitetləri üçün nəzərdə
tutulmuş bu kitab məzmun və tərzinə görə ənənəvi
kitablardan fərqli olub müstəsna dərs kitabı statusuna
malikdir. Kitabda atom enerjisi və kritik kütlədən, atom
reaktorlarının işləmə prinsiplərindən bəhs edilmişdir.
Nəhayət, 1986-cı ildə keçmiş Sovetler İttifaqında
Çernobıl Atom Elektrik Stansiyasında meydana gələn və
demək olar ki, bütün dünyanı sarsıdan qəzanın başlıca
səbəbləri geniş oxucu kütlələri üçün izah edilib.
Bu günlərdə isə daha bir yeni elmi əsər, "Optimization
of Ordinary Differential Inclusions" (Adi diferensial
daxiletmələrin optimizasiyası) adlı kitabı "Academic
Press, Germany" nəşriyyatında işıq üzü görüb.
E.Mahmudov qabarıq analiz, təqribi hesablama üsulları,
riyazi iqtisadiyyat, optimal kontrol nəzəriyyəsi,
ikililik və s. məsələlərə aid çoxsaylı məqalə, elmi
əsərlər çap edib.
Ümumiyyətlə, bu məqəlalər ABŞ, Avropa və keçmiş sovet
dövlətinin "Optimization", "Mathematical Analysis and
Applications", "Journal of Global Optimization",
"Nonlinear Analysis & Theory Methods and Applications",
"Optimization Letters", "Journal of Dynamical and
Control Systems", "Advances in Difference Equations",
"Nonlinear Differential Equations and Applications",
"Automat. Remote Control", "Cybernetics", "Dokl. Akad.
Nauk SSSR", "Siberian Mathematical Journal",
"Differential Equations" kimi yüksək səviyyəli
jurnallarda çap edilib.
Professor E.Mahmudov eyni zamanda dünyada çap olunan
bir çox mötəbər jurnal və dərgilərin redaksiya heyətinin
üzvüdür. Bunlardan Almaniyada dərc edilən "Advances in
Pure Mathematics (APM)", Amerika Birləşmiş Ştatlarında
işıq üzü görən "İnternational Journal of advanced
Mathematical Sciences" , Türkiyədə nəşr olunan "European
Journal of Pure and Applied Mathematics" jurnallarını
və s. göstərmək olar. Bundan başqa bir çox jurnallarda
çap olunan məqalələrin rəyçisi kimi də çıxış edib. O,
Amerika Riyaziyyat Cəmiyyətinin üzvüdür.
Qeyd etmək lazımdır ki, professor Elimxan Mahmudov dərc
etdirdiyi bütün elmi əsərlərində İstanbul Texnik
Universitetilə yanaşı, böyük qürur hissi ilə elmi
fəaliyyətə başladığı və bu günə qədər ictimai əsaslarla
böyük elmi işçi vəzifəsində çalışdığı Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyasının Kibernetika İnstitutunun da adını
qeyd edir.
Boş vaxtlarında saz-tar çalmağı sevən E.Mahmudov bir
rəssam olaraq da tanınır. O, yaxın gələcəkdə qara
qələmlə, sulu və yağlı boya ilə çəkdiyi rəsm
əsərlərindən ibarət sərgi təşkil etmək niyyətindədir.
Qürbətdə daxilən azərbaycançılıq ideyaları, hissləri ilə
yaşayan, yaradıcılıq işlərini durmadan davam etdirən,
yüksək insani keyfiyyətlərə malik olan E.Mahmudovun
"Approximation and Optimization of Discrete and
Differential Inclusions" kitabının ön sözündən də
göründüyü kimi, əslində o, heç bir zaman Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının Kibernetika İnstitutundan
ayrılmamış, hansı səmtə, hansı yana getmişsə də AMEA-nın
riyazi kibernetika elmi üçün çalışmış, müəllimlərini,
dostlarını, yaxınlarını, Azərbaycanını bir an belə
unutmamışdır.
Almaz HƏSRƏT,
Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi |
