|
 Bakı
Avropa Liseyinin direktoru Zülfiyyə Veysova ilə söhbət
13 noyabr 1958-ci ildə Bakı şəhərində doğulub. Moskva
Dövlət Universitetinin psixologiya fakültəsinin məzunu,
psixologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktorudur.
1980-1990-cı illərdə Bakı Dövlət Universitetində
psixologiya və pedaqogika kafedrasında, 1989-cu ildən
BDU-nun nəzdində "İnkişaf" Elmi-Praktik Mərkəzində
aparıcı elmi işçi, 1993-cü ildən Bakı Avropa Liseyinin
elmi rəhbəri, 2005-ci ildən direktorudur. 2005-ci ildə
"Tərəqqi" medalı ilə təltif olunub. 2008-ci ildə
Azərbaycan Respublikasının "Əməkdar müəllimi" adına
layiq görülub. Ailəlidir, 2 qızı var.
*
Hərdən mənə deyirlər ki, nə yaxşı cavan qalmısan.
Deyirəm ona görə ki, mən uşaqlarla işləyirəm. Təhsil
sahəsində görmək istədiyim layihələrə köklənəndə özümü
30 yaşında təsəvvür edirəm.
*
Bizim bir məzunumuz var. Mən onun adını həmişə qürurla
çəkirəm və ümid edirəm ki, o, gələcəkdə yəqin ki, Nobel
mükafatı alacaq.
*
Arzuladığım modeli təhsil sahəsində həyata keçirməyə
nail olmuşam.
*
Təhsil sistemi psixoloji yanaşma üzərində qurulmalıdır.
*
Süfrəmin yeməyini hər gün özüm bişirirəm.
- Zülfiyyə xanım, Bakı Avropa Liseyi hansı zərurətdən
yarandı?
 -
1989-cu ildə bizim təşəbbüsümüzlə universitetdə
"yaradıcı istedad" respublika elmi-praktik mərkəz
yarandı. Məqsəd istedadlı uşaqların seçilməsi, onların
səviyyəsinə uyğun müvafiq təhsil modellərinin
yaradılması idi. Bu mövzu məni çox maraqlandırdığından
həmin yeni yaradılmış mərkəzə aparıcı elmi işçi kimi
getdim. Bir il sonra, 1990-cı ildə Azərbaycan İstedadlar
Assosiasiyası yarandı. Biz başladıq tədqiqatlar
aparmağa. Bütün respublika üzrə istedadları axtarırdıq,
qəzet vasitəsilə respublikada olimpiadalar təşkil
edirdik. Mərdəkanda xüsusi düşərgələrimiz var idi.
Uşaqları oraya aparıb iki ay ərzində xüsusi təhsilə
hazırlayırdıq. Avropa Şurası ölkələrinin xüsusi
məktəbləri vardı. Avropa təhsili modeli onun əsasında
Azərbaycanda ilk dəfə 1990-cı ildə yaranıb. Liseyimiz
1991-ci ildə artıq fəaliyyətə başladı. İstedadlı
uşaqlar üçün ayrı-ayrı məktəblərdə siniflər təşkil
olundu. Biz uşaqları psixoloji testlərin əsasında
seçirdik. Məqsədimiz xüsusi istedadlıları tapıb üzə
çıxarmaq idi. Biz Avropa Liseyində cəmi yarım il onlarla
məşğul olduqdan sonra o uşaqlar artıq əlaçı olurdu.
Onlar Avropa Liseyindəki mühitə bağlanır, bütün günü
liseydə qalmaq, nə isə bir yenilik etmək istəyirdilər.
Əvvəl biz 43 nömrəli məktəbdə, sonra isə 18 nömrəli
məktəbdə yerləşdik.
- Liseydə tətbiq edilən yeni təhsil modelləri barədə...
- Əslində sualınızın cavabının da öz tarixçəsi var. Mən
o zaman analıq məzuniyyətində idim. Qızımın bir yaşı
olan günün səhəri Moskvaya çox maraqlı bir seminara
getdim. Ora Sandra Kaplan da gəlmişdi. O, istedadlı
uşaqların təhsili ilə bağlı dünyada ən məşhur alimlərdən
biridir. Deyirlər ki, dünyada 8 nəfər qadın var ki,
onlar müasir təhsilin üzünü dəyişiblər. Yəni, ən böyük
yenilikləri onlar ediblər. Sandra Kaplan onlardan
biridir. Çox istedadlı, çox maraqlı bir alimdir.
Fənlərarası Təlim Proqramı ilə ilk dəfə Moskvada
keçirilən seminarda tanış oldum. Başa düşdüm ki, bu,
bizim istedadlı uşaqlarımız üçün lazım və vacib olan bir
proqramdır, üstəlik də biz istedadlı uşaqların təlimini
gərək birinci sinifdən başlayaq. Avropa Liseyində
tədrisi yuxarı siniflərdən başlamışdıq, aşağı siniflər
yox idi. Bakıya qayıdandan sonra yeni təlim modelini
hazırlamağa başladım.
1992-ci ildə bu modeli yaradandan sonra 160 nömrəli
məktəbin nəzdində bir il o proqramın pilotajını apardım.
1993-cü ildə artıq Təhsil Nazirliyi tərəfindən bizim
model təsdiq edildi. Liseyə uşaqları birinci sinifdən
seçib yeni proqramla öyrətməyə başladıq. Çalışırdıq ki,
tətbiq etdiyimiz yeni model həm də Azərbaycana uyğun
olsun. Cəmi iki il ərzində bizim yaradıcı istedadlar
mərkəzi çox böyük bir iş gördü.
Bu il liseyimizdə Fənlərarası Təlim Proqramının
tətbiqinin 20 illiyini keçirəcəyik. Bu, çox nadir bir
proqramdır. Baxmayaraq ki, bu, XX əsrin sonlarında
yaranan bir proqramdır, ancaq alimlər bu proqramı XXI
əsrin proqramı adlandırırlar. Çünki orada nəzərdə
tutulan konsepsiyaların hamısı məhz bu günün tələblərinə
cavab verir. Biz bu gün artıq deyə bilərik ki, bu
proqram nəinki XXI əsrin birinci yarısının, həm də
ikinci yarısının proqramıdır. Çünki ümumilikdə bugünkü
təhsil bu proqramın tələblərinə cavab vermək üçün hələ
çox addımlamalıdır. Mən fəxr edirəm ki, biz bu proqramı
tətbiq etməyi bacardıq. Dünyada cəmi üç ölkə Fənlərarası
Təlim Proqramını həyata keçirə bilib: Amerika, Rusiya və
Azərbaycan. Bu, böyük bir nailiyyətdir.
- Bakı Avropa Liseyini digər təhsil ocaqlarından
fərqləndirən cəhətlər?
- Əslində bizdə hər şey fərqlidir. Tədris ili iki
semestrdən ibarətdir. Qiymətləndirmədə 100 ballıq sistem
tətbiq edilir. Sonradan mən bir bonus sistemi də icad
etmişəm. Fənlər üzrə testlər ilk dəfə bizim liseydə
başlanıb. Şagirdlərin, həmçinin müəllimlərin psixoloji
testlərlə seçimi...
Əslində bütün təhsil sistemi psixoloji yanaşma üzərində
qurulmalıdır. Mən fəal təlim metodlarını fənlərarası
təlim metodları ilə birlikdə 1993-cü ildən Bakı Avropa
Liseyində tətbiq etməyə başlamışam. Artıq iyirmi ildir
ki, biz bu metodlarla işləyirik. Biz yalnız tədris
prosesini yox, həm də məktəbdənkənar fəaliyyətləri də
tədrisin tərkib hissəsi hesab edirik. Azərbaycanda heç
bir vaxt istifadə olunmayan bir iş usullarından istifadə
edirik. Demokratik idarəetmə prinsipləri ilk dəfə bizdə
tətbiq olunub. Liseyimiz dövlətin tədris ocağıdır və
bizdə təhsil ödənişsizdir. Liseyin bugünkü səviyyəyə
çatması heç də yalnız mənim zəhmətimin nəticəsi deyil,
bu, bütün kollektivimizin gərgin əməyinin nəticəsidir.
Həmçinin bizim işimizə dövlət səviyyəsində də dəstək
göstərilir.
- Liseyin məzunlarından ali təhsildən kənarda qalan
olmayıb ki?
- Müstəsna hallarda belə faktlar da olub ki, məsələn,
hüquq fakültəsinə, ödənişliyə düşən məzun deyib ki, mən
ödənişsizdə oxumaq istəyirəm. O məzun həmin il qəbul
olunsa da, dərsə getməyib, növbəti il yenidən imtahan
verib və istədiyinə nail olub. Bizim məzunlarımızı
digərlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər
dünyagörüşlərinin zənginliyi, öz məqsədlərinə çatmaq
uğrunda çox iddialı olmalarıdır. Bizim bir məzunumuz
var: Dayaq Şahkərimli. Mən onun adını həmişə qürurla
çəkirəm və ümid edirəm ki, o, gələcəkdə yəqin ki, Nobel
mükafatı alacaq. Hazırda Toronto Universitetinin
tələbəsidir. Dayaq xarici ölkədə o qədər uğurlu
göstəricilərlə təhsil alır ki, artıq oradakı alimlərdən
biri onu öz komandasına götürüb. Biz liseydə
şagirdlərimizə təlqin edirik ki, hansı sahədə işləsəniz
də, siz lider olmalısınız. Azərbaycanı bütün dünyada
yüksək səviyyədə təmsil etməlisiniz. Bizim liseyin
şagirdi gərək mütəmadi oxusun, öz üzərində çalışsın.
- Xaricdə təhsil alan məzunlarınız bilik səviyyəsi
cəhətdən digər ölkələrdən olan tələbə yoldaşları ilə
ayaqlaşa bilirlərmi?
- Nəinki ayaqlaşırlar, əminliklə deyirəm ki, hətta
onlardan irəlidə getməyi bacarırlar. 2005-ci ildə
məzunumuz Mikayıl Qasımov bir ildə bir neçə universitetə
qəbul edilmişdi. Seçim etdi və Harvard Universitetinə
getdi. Təhsil aldığı universitet elmi göstəricilərinə
görə onu tam təqaüdə layiq gördü.
2008-ci ildə iki məzunumuz eyni sinifdən xarici ölkədəki
eyni universitetə qəbul olundu və hər ikisi də
seçdikləri universitetin tam təqaüdünə layiq görüldülər.
Həmin universitetin rəhbərliyi özü mat qalmışdı ki,
universitetin tarixində hələ elə bir fakt olmayıb ki,
eyni ölkədən, eyni məktəbdən, hətta eyni sinifdən olan
iki məzunun ikisi də bilik səviyyəsinə görə tam təqaüdə
layiq görülsün.
Məlumat üçün deyim ki, xarici ölkədə tam təqaüdün
məbləği ildə 50 mindir.
- Bəzən deyirlər ki, istedadlı uşaqlar qeyri-adi
xarakterə malik olur.
- Doğrudur. İstedadlı uşaqların o qədər psixoloji
problemləri olur ki... Müəllim gərək şagirdinin ən incə
problemlərini də duysun. Müəllim həm də psixoloq
olmalıdır.
- Dərslik problemindən çox danışılır. Bu baxımdan
liseydə vəziyyət necədir?
- Dərslik məsələsi çoxdan bizim lisey üçün problem
deyil. Çünki müasir təhsil sistemində dərslik sözü heç
istifadə olunmur. Təlim materialları deyilir. Biz tədris
prosesində müxtəlif təlim materiallarından, vəsaitlərdən
istifadə edirik. Bu da bir innovasiyadır ki, biz təkcə
dərsliklə kifayətlənmirik. Əsas məsələ odur ki, biz
şagirdlərimizi hansı məqsədə yönəltmək istəyirik.
- Elmə bu qədər həvəs...
- Bakıda, ziyalı ailəsində böyümüşəm. Anam həkim, atam
isə çox məşhur bir geoloq-alim idi, akademiyada
işləyirdi. Hələ sovet hökumətinin vaxtında heç kəs
xarici ölkələrin yolunu tanımayanda atamı bütün ölkələr
elmi tədbirlərə dəvət edirdilər. Atam o konfranslara
tez-tez gedirdi.
Biz ailədə üç bacı idik. Üçümüz də ali təhsil aldıq.
Amma çox təəssüf ki, böyük bacımı qəza nəticəsində erkən
itirdik. Onda mən çox böyük stres keçirdim.
Həyat yoldaşım qaz sənayesində tanınan mütəxəssisdir.
Böyük qızım Bakı Dövlət Universitetini qırmızı diplomla
bitirib. Hazırda Avstriyada Ziqmund Freyd
Universitetində magistratura təhsili alır.
- Bakı Avropa Liseyinin həyatınızda yeri?
- Mən liseyin həm direktoru, həm də elmi rəhbəriyəm. Onu
da deyim ki, elmi rəhbər olmaq mənim üçün direktor
olmaqdan daha məsuliyyətlidir. Amma düzünə qalsa, mən
özümü bu liseydə nə direktor, nə də menecer sayıram.
Sadəcə aliməm. Bəlkə də alimliyi atamdan öyrənmişəm.
Həmişə çalışıram ki, elm təcrübəyə bağlansın. Liseydə
istifadə etdiyimiz təlim modelini hər zaman
təkmilləşdirməyə çalışıram.
- Növbəti ad gününüz lap qapınızın astanasındadır...
- Mən builki ad günümü Küveytdə keçirəcəyəm.
Ümumiyyətlə, ad günlərimi ancaq öz ailəmlə qeyd edirəm.
Bircə dəfə, o da 50 illiyimdə çox yaxın çevrəmlə, yəni
kollektivimizlə birlikdə ad günümü qeyd etmişik. Ad
günlərimi təntənəyə çevirmirəm. Küveytə də ad günümə
görə getmirəm. 2008-ci ildən başlayaraq beynəlxalq
məsləhətçi kimi işləyirəm. Bu vəzifə çox məsuliyyətli və
mürəkkəb işdir. Bir an belə unutmaq olmaz ki, gördüyün
işlə yanaşı, həm də Azərbaycanı təmsil edirsən. Hər
zaman işimlə sübut etməyə çalışmışam ki, bizim ölkəmizin
vətəndaşları elmdə kimsədən fərqli pillədə deyil.
Şagirdlərimə də bunu aşılamağa çalışıram. Bir il bundan
əvvəl bizim bir şagirdimiz "Artek"in böyük bir uşaqlar
liqasına prezident seçilmişdi.
Özümü şagirdlərimin müəllimi yox, onların vəkili hesab
edirəm. Müəyyən layihələrim olur. Avropa Komissiyası,
Asiya Bankı, Dünya İnkişaf Bankı ilə işləyirəm. Bəzən
elə olur ki, işimlə əlaqədar getdiyim ölkələrdə beş
ayacan qalmalı oluram. Amma liseydə o qədər gözəl
komandamız var ki, onlar mənsiz də məktəbi çox yüksək
səviyyədə idarə edirlər. Lisey böyük bir ailədir.
- Hansı dilləri bilirsiniz?
- Azərbaycan, rus, ingilis dillərini sərbəst bilirəm.
Fəal təlim üzrə Azərbaycanda ilk kitabı mən yazmışam.
Orta məktəbi və universiteti tamamilə rusdilli kimi
bitirmişdim. İlk dəfə BDU-ya işə gələndə məni Azərbaycan
bölməsinə dərs deməyə göndərdilər. Kafedra müdirimiz
vardı - Əkbər Bayramov. O mənə dedi ki, sən dilimizi
başqa cür sərbəst öyrənə bilməyəcəksən. Get dərs de,
öyrət, özün də öyrən. Mən də auditoriyada tələbələrimə
dedim ki, psixologiyanı mən yaxşı bilirəm, Azərbaycan
dilini də siz. Mən sizə psixologiyanı öyrədəcəm, siz də
mənə Azərbaycan dilini. Elə də oldu. Azərbaycan dilini,
demək olar ki, auditoriyada öyrəndim. Sonunda fəal təlim
kitabımı Azərbaycan dilində ərsəyə gətirdim.
- Öyrənənin uğuru öyrədənin fəxri deməkdir. Bu baxımdan
yanaşsaq, fəxr etdiyiniz neçə yetirməniz var?
- Bu günə kimi 600 nəfər ali təhsilli məzunumuz olub,
hazırda təhsil alanlarımızın da sayı 1000 nəfərdən
artıqdır.
Liseyimizin məzunlarından ali təhsilli pedaqoq kimi bu
gün bizimlə çiyin-çiyinə işləyənləri də var. Mən bundan
çox qürur duyuram.
- Bəziləri yaşının üstünə yaş gəlməyini ürəyinə
salır...
- Hərdən mənə deyirlər ki, nə yaxşı cavan qalmısan.
Deyirəm ona görə ki, mən uşaqlarla işləyirəm. Uşaqlar
mənə elə enerji, elə ruh verir ki, yaşımın hara
çatdığını düşünmürəm. Buna heç vaxtım da yoxdur. Təhsil
sahəsində görmək istədiyim layihələrə köklənəndə özümü
30 yaşında təsəvvür edirəm. Hətta günü sabah dünyamı
dəyişsəm belə mən dünyadan rahat gedərəm. Çünki
istədiyim, arzuladığım modeli təhsil sahəsində həyata
keçirməyə nail olmuşam.
- Ev işlərinə vaxtınız çatırmı?
- Xörək bişirmək mənim xobbimdir. Süfrəmin yeməyini hər
gün özüm bişirirəm. Ev işlərini də çox həvəslə görürəm.
Əslində evə ayırdığım hər bir an mənim istirahət vaxtım
sayıla bilər. Çünki yorulmaq əvəzinə sanki dincəlir,
rahatlanıram.
- Zülfiyyə xanım, müsahibəyə görə sağ olun. Sizin
şərəfli işinizdəki uğurlu nəticələrdən biz də hər zaman
qürur hissi keçiririk. Ad gününü harada keçirmək önəmli
deyil, önəmli olan odur ki, yola saldığınız hər ad
günündə sevdiyiniz, seçdiyiniz işinizin başındasınız.
Ellada UMUDLU,
"Azərbaycan müəllimi" |
