|
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Sahil Məmmədovla söhbət
 İlk dəfə Sahil Məmmədovdan 20 il əvvəl "Əsgər poçtu"
verilişində müsahibə götürmüşdüm. Onda hələ yaraları
təzə olsa da, qüruru, nikbinliyi diqqətimi çəkmişdi. Bu
gün- ilk müsahibəmizdən iki on il ötdükdən sonra da
döyüşçü qardaşımızı eynilə ondakı kimi nikbin,
qətiyyətli, dönməz gördüm. Əziz məktəblilərimiz! Onu
siz də tanıyın: Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Məmmədov
Sahil Ələmdar oğlu.
- Fevralın 25-də, 1964-cü ildə Qərbi Azərbaycanda,
Eçmiədzin rayonunun Yuxarı Necili kəndində (indiki
Ermənistanın Masis rayonu) dünyaya göz açmışam.
Eçmiədzinin əsl adı Uluxanlıdır. Necilinin də adını
sonralar ermənilər dəyişdirib Nizami qoyublar. Hazırda
da Nizamidir, dəyişməyə "ehtiyac" bilməyiblər.
- Maraqlıdır, Nizami ki, bizim klassik şairimizdir!?
- Elə məsələ burasındadır ki, onlar Nizamini hər zaman
fars şairi kimi "seviblər", indi də bununla demək
istəyirlər ki, dahi Nizaminin azərbaycanlılara dəxli
yoxdur.
- Neçə yaşına qədər doğma yurdda yaşamısınız?
 - Yeddi yaşımadək - 1971-ci ilə qədər doğma kəndimizdə
yaşamışam. Ata-anam da, bacı-qardaşım da 1988-ci ildə
ermənilər tərəfindən deportasiya edilənə kimi Necilidə
yaşayıblar.
Biz ailədə üç uşaqdıq. Böyük qardaşım, bacım və mən. Bir
əmim o vaxt Ucarın Alpoud kəndində müəllim işləyirdi.
Sonralar onu Bakıdakı məktəblərdən birinə
dəyişdirdilər. Məni də atam 1971-ci ildə Bakıya -
nənəmlə əmimin yanına göndərdi.
Həmin il paytaxtın Bakıxanov qəsəbəsindəki 96 nömrəli
məktəbdə birinci sinfə getdim. 1981-ci ildə həmin
məktəbi bitirdim.
- Orta məktəbdə oxuduğunuz illər necə keçdi?
- Mən ailənin sonbeşiyi idim, bir az da təbiətən şuluq
uşaqdım... Zəhra nənəm o qədər zabitəli qadın idi ki...
Şuluq olsam da, dərslərimə çox ciddi yanaşırdım. Odur
ki, məktəbi yüksək qiymətlərlə başa vurdum.
Hərdən məktəb illərim üçün qəribsəyirəm. İbtidai sinif
müəllimlərim daha tez-tez düşür yadıma. Məlahət, Solmaz,
Fəxriyyə, Zakir müəllim... hamısını ehtiramla
xatırlayıram. Həyatda olan müəllimlərimə cansağlığı,
dünyadan köçənlərə rəhmət diləyirəm.
Çoxlu məktəb dostlarım var. Hər zaman vaxt tapıb
görüşürük. O vaxt evimiz Bakıxanov qəsəbəsində
yerləşirdi. Məktəb dostlarımın əksəriyyəti elə indi də
həmin qəsəbədə yaşayır.
- Orta məktəb illərində hobbiniz nə olub?
- O illərdə boksla, bir qədər sonra isə güləşlə
yaxından məşğul
olurdum.
- Əcnəbi dillərdən hansıları bilirsiniz?
- Rus dilini lazımi səviyyədə bilirəm. Türk dilini də
bilirəm. Hər zaman arzum olub ki, ingilis dilində
danışmağı bacarım. Buna cəhd də etmişəm. Amma alınmayıb.
Nədənsə alman dilini daha yaxşı qavramışam, nəinki
ingilis dilini...
- Azərbaycan incəsənətində sizi cəlb edən sahə hansıdır?
- Milli musiqimizin şah zirvəsi muğamlarımız! Muğamı heç
bir musiqiyə dəyişmərəm.
- Sevimli məşğuliyyətiniz?
- Mütaliə. Ancaq düzü son vaxtlar mütaliəyə çox vaxt
ayıra bilmirəm.
- Sosial şəbəkələrə müraciət edirsiniz?
- Əslində ağıllı yanaşanda, bu, çox mütərəqqi bir
nailiyyətdir. Keçən il Sankt-Peterburqa getmişdim. Ali
məktəbi bitirməyimizin 25 illiyi idi. Orada tələbə
yoldaşlarımla, müəllimlərimlə görüşdüm. Bu gün İnternet
vasitəsilə bir-birimizlə əlaqələrimiz var, vaxtaşırı
hal-əhval tuturuq, söhbət edirik. Bu yaxşı şeydir. Amma
gənc nəslin, daha çox da məktəblilərin lüzumsuz yerə
İnternetdə vaxt öldürməsinə təəssüf hissilə yanaşıram.
- Sənət yolunuzu müəyyənləşdirərkən kimsə sizə
istiqamət verdi?
- Qətiyyən. Hərbiçi peşəsini öz istəyimlə seçdim.
1982-ci ildə Moskvanın Krasnoqorsk şəhərinə hərbi
xidmətə çağırıldım. Bir ildən sonra, yəni 1983-cü ildə
öz arzumla SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin Leninqrad
şəhərindəki (indiki Sankt- Peterburq) Ali Siyasi
Məktəbinə qəbul olundum. 1987-ci ildə həmin məktəbi
bitirdikdən sonra Ukraynanın Kiyev şəhərinə gəldim və
1992-ci ilin yanvar ayına kimi orada qulluq elədim.
1992-ci ilin yanvarında Vətənə döndüm.
1988-ci ildə valideynlərim bütün qərbi azərbaycanlılar
kimi dədə-baba yurdlarından artıq deportasiya
olunmuşdular. Rusiyadakı işimi-gücümü atıb vətənə
qayıtmağımın başlıca iki səbəbi vardı: birincisi,
düşünürdüm ki, vətənimin dar günüdür, mən də hərbiçi
adamam, vətənin harayına yetişməliyəm, ikincisi də,
yaşlanmış valideynlərimi tək qoymamaq, onların yanına
qayıtmaq övlad olaraq borcumdu.
O zaman hərbi qulluqçu kimi SSRİ Daxili Qoşunlarında
rota komandirinin müavini işləyirdim, özüm də baş
leytenant rütbəsində idim. Azərbaycana gəlib Daxili
İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarında xidmətə başladım.
Bir-iki aydan sonra könüllü olaraq cəbhə bölgəsinə
yollandım. İlk getdiyim rayon Zəngilan oldu. Onda
1992-ci ilin mart ayı idi.
O vaxt nəinki Qarabağ, həm də Qarabağətrafı rayonların
hamısında artıq sabitlik pozulmuşdu. Həmin dövrdə
gördüklərimdən heç nə yadımdan çıxmayıb. Ezam olundum
Zəngilana... Sərhəd bölgəsi olan rayonun Ağkənd, Dərəli,
Qazançı kəndlərində zastava rəisi təyin olundum.
Qazançı kəndində bizim yüksəkliyimiz vardı, ermənilərin
12 kəndinə gedən yol oradan keçirdi. Sakinlərimiz,
maşınlarımız sərbəst gediş-gəliş edə bilsin deyə, biz o
yüksəkliyi son gücümüzə qədər qoruyub saxladıq. Yeri
gəlmişkən, indi o yüksəklik bizdə deyil...
Relyef baxımından düşməndən xeyli yuxarıda mövqe
tutmuşduq. Ona görə də üstünlük təbii ki, bizdəydi. Hər
dəfə döyüşü düşmən tərəf başlayırdı, itkini də daha çox
onlar verirdi. Əksər vaxtda da ölmüş əsgərlərinin
cənazəsini döyüş meydanlarında qoyub qaçırdılar.
Dərəli kəndinin üstündə ermənilər
bir mağarada mövqe tutmuşdular. Bir gün bir neçə nəfər
əsgərimlə oraya kəşfiyyata getdik. Gördük həmin mağarada
yığışıb öz dillərində nəyisə müzakirə edirlər. Bizim
uşaqlar əvvəlcə mağaraya sarı qumbara atdılar, sonra
silahları işə saldıq. Düşmən bir qədər silahlı müqavimət
göstərdikdən sonra digər tərəfdən zirehli texnika ilə
üstümüzə gəlməyə başladı. Biz həm sayca az idik, həm də
zirehli texnikaya qarşı əlimizdə elə bir texnikamız yox
idi. Atəş aça-aça çox çətinliklə yenidən Qazançıya
çəkildik. Ancaq nəticə etibarilə düşmən də mağaranı tərk
etdi.
1992-ci il iyunun 2-də Qazançı kəndinə düşmən tərəf yenə
də qəflətən hücuma keçdi. Biz onları güclü
müqavimətimizlə geri oturda bildik. Elə yenicə Qazançıya
qayıtmışdıq ki, bir də gördük təpədən dırnağa
silahlanmış çoxlu sayda düşmən qüvvəsi bu dəfə zirehli
texnika ilə üstümüzə gəlir.
Qazançı kəndi oval vəziyyətdə, yəni qıyqacı dayanıb
dağların başında. Ona görə də düşmənlərin atdığı
silahların çoxu hədəfdən yan keçir, kəndin içinə
düşmürdü. Qəflətən düşmən tərəfdən atılan top mərmisinin
biri elektrik dirəyinə dəydi və oradan ətrafa saçılan
qəlpələr sağ qolumu, sağ tərəfdən qarın nahiyəmi, sağ
ayağımı ağır yaraladı...
Məni sutka yarım Zəngilan rayon xəstəxanasında
saxladılar. Düzü orada əməlli- başlı bir tibbi kömək də
olmadı, nəticədə mən sağ ayağımı itirəsi oldum. Bakıya -
hərbi hospitala gətiriləndə burada mənim yaramdan nələr
kənarlaşdırılmadı!? Ot-əncər, saman və s. Hərdən
düşünürəm ki, bəlkə də yaralanandan sonra sutka yarım
Zəngilanda saxlanmasaydım, o qədər qan itirməsəydim,
vaxtında yaram təmizlənsəydi, düzgün tibbi yardım
göstərilsəydi, ayağımı itirməzdim. Sonra da deyirəm ki,
yox, bu mənim alın yazımmış. O dövrdə çoxumuz vətən
yolunda canımızı fəda etməyə hazır ruhda atılmışdıq
döyüşə...
Yaralandığım ilk dəqiqədən, sonrakı müalicə dövrlərində,
əməliyyat proseslərində heç zaman huşumu itirmədim. Baş
verənləri eşidir və dərk edirdim. Çoxlu qan itirdiyimdən
canımda üşütmə dolaşırdı, amma huşum başımdaydı. Baş
verənləri xatırlaya bilirdim...
- Ayağa qalxa bilməyiniz neçə müddətdən sonra mümkün
oldu?
- Hospitalda qalmağım iki ay yarıma qədər çəkdi. Məni bu
vəziyyətə gətirən düşmənə nifrətim sonsuz idi. Təbii,
kim arzulayar ki, 28 yaşında bədəninin bir hissəsini
itirib qoltuq ağaclarına möhtac olsun. Amma millətimizin
qanında, o cümlədən mənim də qanımda dolaşan milli ruh
var ha... sonda o hər şeyə qalib gəldi. Öz-özümə
düşünürdüm ki, mən kadr üzrə zabitəm. Vaxtında zəhmət
çəkib oxumuşam, qulluq etmişəm və bilirəm ki, məni hara
göndərsələr, getməliyəm. Bu mənum vəzifə borcumdur.
O dövrdə atam da, anam da sağ idi. İndi anam sağdır,
yaşlanıb, atamı isə itirmişəm.
- Bütün anaların arzusudur ki, övladı sağ-salamat, həm
də gözünün qabağında olsun.
- İndi mən özüm də valideynəm. Yaxşı başa düşürəm ki,
mən yaralananda valideynlərim nələr çəkiblər.
Yaralandıqdan bir neçə il sonra ailə qurdum. 15 fevral
1996-cı ildə oğlum dünyaya gəldi. Adını Rəvan qoydum.
Oğlum bu il Türkiyə dövlət universitetlərindən birinə
qəbul olunub, ali tibbi təhsil alır. İnşallah,
stomatoloq olacaq. Bu, onun öz seçimidir.
Mən də bir zamanlar seçimimi özüm etmişdim, peşman
deyiləm. Hər halda, vücudumun bir parçasını əsir
torpaqlarda əmanət qoyub gəlsəm də, vətənimin və
həmvətənlərimin qarşısında başım ucadır.
- Artıq Zəngilanın işğalından 20 il ötdü. Bu tarix sizə
nələri xatırladır?
- Qərbi Azərbaycanda qalan doğma Necili üçün nə qədər
qəribsəyirəmsə, işğal altında inləyən Zəngilan üçün də,
qanımla suvardığım Qazançı üçün də birə-beş artıq acı
çəkirəm. Hər iki yer əsirlikdə qalan, hələlik əlimiz
çatmayan yurd yerlərimizdir. Tez-tez zəngilanlılarla
görüşlərimiz olur, vaxtaşırı məni Zəngilan məktəbinə
dəvət edirlər, məktəblilərlə təbliğat xarakterli
söhbətlərimiz olur.
- Geriyə, üzü vətənə qayıdış...
- Mən o günü görürəm. Biz müharibə əlilləri, biz Vətən
oğulları uğrunda əlimizdən, ayağımızdan, gözümüzdən
keçdiyimiz Vətəndən keçmərik! Vətən keçilməz!
Məktəblilərimizə də üzümü tutub həmişə deyirəm: Birinci,
elm qazanmağa çox səy göstərsinlər, elmli olsunlar.
Azərbaycanın da, gənc nəslimizin özünün də sabahı,
gələcəyi naminə məktəblilərimizin yüksək səviyyədə elmli
olması vacibdir. İkincisi, Azərbaycanın tarixini
dərindən öyrənməyə səy göstərsinlər. Ayaq basdığın,
üstündə boy atdığın torpağın tarixini bilmədən ona
sahiblik etmək çətindir. Qeyri-dillərdən də nə qədər çox
mənimsəsələr, o da xeyrimizədir.
Ermənilər və bir çox qeyri-millətlər həmişə münaqişəyə
girdikləri ölkənin dilini, adət-ənənələrini dərindən
mənimsəməyə can atıblar ki, bu da bir çox məqamlarda öz
məkrli niyyətlərini həyata keçirməkdə onlara yardımçı
amil olub. Təhsilin səviyyəsi millətin səviyyəsi
deməkdir.
Respublikamız gəncdir. Mən onun sabahına inanıram.
Azərbaycan dünya dövlətləri içərisində sayılan-seçilən
yerdə dayanır. Respublikamız regionun lider dövləti
kimi qəbul edilir.
İnanıram ki, işğal altında qalan torpaqlarımızı da azad
edəcəyik. O günlər lap yaxındadır.
Hazırladı: Ellada UMUDLU
P.S. Üstünü ot basmış cığırlar, təkər səsini unutmuş
yollar, səsimizi yaddaşında əmanət saxlayan dağlar!
Üstünüzə çilənən qanımız çəkir bizi, vallah gələcəyik,
bu yolun geci-tezi var... |
