|
 Rubrikamızın
ilk qonağı Respublika Təhsil Şurasının sədri, professor
Əjdər Ağayevdir
Cəmiyyətdə böyük nüfuz sahibi olan tanınmış dövlət, elm,
təhsil, mədəniyyət, idman xadimlərini biz həmişə rəsmi
şəraitdə, iş yerlərində, tədbirlərdə görməyə alışmışıq.
Çox vaxt fərqinə varmırıq ki, hər kəs kimi onların da
ömrünün çox hissəsi, necə deyərlər, qeyri-rəsmi
şəraitdə, ailədə, dostları, qohumları, yaxınları
arasında keçir. Belə məqamlarda onlar necə görünürlər,
iş qayğılarından kənarda onları nələr düşündürür,
hobbiləri nədir, həyat mənbəyi olan zövqlərini nələrdən
alırlar və s. Bunu nəzərə alaraq redaksiyamız
qəzetimizin bu nömrəsindən yeni - "Qeyri rəsmi"
rubrikası açır. Bu rubrika altında tanınmışların
rəsmilikdən kənar həyatları və fəaliyyətləri, maraq
dairələri, həyat olayları haqqındakı qənaətləri barədə
yazılar verməyi nəzərdə tuturuq. Bu rubrikada ilk
həmsöhbətimiz tanınmış pedaqoq-alim Əjdər Ağayevdir.
- Əjdər müəllim, redaksiyamıza gəldiyiniz üçün sizə
təşəkkür edirik. Bu günlərdə 76 yaşınız tamam olub. Ad
gününüz münasibəti ilə sizi təbrik edir, uzun ömür,
cansağlığı arzulayırıq. Ömrün 76-cı pilləsində özünüzə
hesabat verəndə "həyatda nələri etmisiniz, nələri edə
bilərdiniz" barədə düşünürsünüzmü?
- Çox sağ olun. Düz deyirsiniz, hər bir insan yaşa
dolandan sonra özü-özünə hesabat vermək məcburiyyətində
qalır. Özü-özünə sual verir ki, sən neynəmisən, hansı
xeyirxahlıqları etmisən, hansı yaxşı əməllərin
sahibisən? Səndən sonra hansı izin qalacaq? Daha nələri
edə bilərdin? Hansı səhvlərin olub? Mən də bu sualları
özümə verirəm və təbii ki, ilk növbədə ən faydalı olan
əməllərimi xatırlayıram.
Həyatımı bütünlüklə təhsilə həsr etmişəm. İstər təhsil
almaq, istər təhsil vermək - hər iki sahədə əmək sərf
etməkdən zövq almışam. Çox gərgin zəhmətlə,
yaradıcılıqla, elmi araşdırmalarla məşğul olmuşam.
Tədqiqatlar aparmışam, dövlət televiziyasında 30 ildən
artıq təlim-tərbiyə, təhsil məsələlərindən bəhs edən
verilişlərin müəllifi və aparıcısı, ekranda pedaqogika
jurnalistikasının yaradıcısı olmuşam.
 Xeyli
kitablarım, qəzet məqalələrim, müsahibələrim çap olunub.
Hələ arxivimdə nə qədər materiallarım var. Qırx
nəfərdən artıq aspirantın elmi rəhbəri olmuşam. Müdafiə
ediblər, elmi dərəcə alıblar. "Azərbaycan məktəbi"
jurnalının yeddi il baş redaktoru işləmişəm.
Respublikada keçirilən bir çox tədbirlərdə, plenumlarda,
bir sıra rəsmi toplantılarda iştirak etmişəm. İctimai
vəzifələr aparmışam. Hər zaman özümə deyil, başqalarına
daha çox faydalı olmağa çalışmışam. Harada işləmişəmsə
hamıya ehtiram göstərmişəm, hamıdan da ehtiram görmüşəm.
Bu dediklərim mənim üçün mənəvi qazancdır. Ona görə də
tutduğum doğru yoldan heç vaxt dönmürəm. Hər zaman haqqı
müdafiə edirəm. Haqsıza da doğru yolu göstərirəm.
Əqidəmə sadiqəm. Əqidəm hara göndərsə, o yola gedirəm.
Öz etdiyim xeyirxahlıqlardan hər zaman zövq alıram.
Ulu öndər Heydər Əliyevin bilavasitə iştirakı ilə
1998-ci ildə keçirilən Azərbaycan müəllimlərinin
qurultayında onun proqram-göstərişi əsasında yaranan
təhsil şurasına mənim sədrliyim o böyük şəxsiyyətin özü
tərəfindən verilmişdir. Bu da məni çox ruhlandırmışdır.
- Yetmiş altı yaşınızı Təhsil Nazirliyi mətbuatda açıq
təbrik elədi. Bu əslində yüksək bir qurumun sizə, sizin
əməyinizə olan münasibəti deməkdir.
 -
Ötən il 75 yaşım tamam olanda dost-tanışdan
saysız-hesabsız telefon zəngləri gəldi. Qafqaz
Universiteti də 75 illik yubileyimlə əlaqədar geniş
tədbir keçirmişdi.
76 yaşımın təbriki isə, doğrudan da, mənim üçün
gözlənilməz oldu. Çünki özümü 80-ə kökləmişdim. Ancaq
bir neçə gün əvvəl Təhsil Nazirliyindən mənə zəng edib
deyəndə ki, nazirlik sizi mətbuat vasitəsilə təbrik
edir, "Azərbaycan müəllimi"nin növbəti sayında
oxuyarsınız, düzü, bu mənim üçün sürpriz oldu.
"Facebook"da da tələbələrim xeyli təbriklər yazıblar.
- Əjdər müəllim, yaşın müdrik çağındasınız. "Gənclik
bilsəydi, qocalıq bacarsaydı..." belə bir deyim var. Bu
yaşda təhsil sahəsində bildiyiniz, amma yaşınız imkan
vermədiyi üçün həyata keçirməyi bacarmadığınız nəsə
varmı?
- Tədris işindəki fəaliyyətimi hələ ki, layiqincə davam
etdirə bilirəm, bacarıram. Qaldı ki həmişə Rusiyada,
Türkiyədə, Amerikada keçirilən beynəlxalq elmi-praktik
konfranslarda olmuşam, indi səhhətimə görə elə
tədbirlərə gedə bilmirəm. Ürəyimdəki əməliyyatdan sonra
təyyarə ilə uçmağı həkimlər məsləhət bilmirlər.
Beynəlxalq elmi konfranslar insana çox şey verir. Yeni
insanlar, yeni əlaqələr, yeni elmi əməkdaşlıq...
Türkiyədə keçirilən elmi konfranslarda, qurultaylarda
azından 4-5 dəfə iştirak etmişəm. Ona görə də Türkiyənin
İnternet saytlarında mənim adım, kitablarım, məruzələrim
haqqında məlumatlar var. Türkiyədə də, Rusiyada da, Orta
Asiyada da məni tanıyırlar. İndiki yaşımda özümü daha
püxtələşmiş hesab edirəm. İnsan yaşa dolduqca
püxtələşir, hər şeyə məsuliyyəti artır. Əvvəllər bir
yazını yazan kimi çapa verirdimsə, indi yazdığıma on
gündən sonra bir də yenidən baxmasam, onu çapa vermirəm.
Çalışıram ki, yazdığımda bir söz də təkrar olunmasın.
Yazılarımı hər şeydən əvvəl oxucu gözü ilə oxuyub
dəyərləndirirəm. Hər bir məqalənin özünün ahəngi var.
Poeziya ahəngi kimi... Hərdən də otuz il əvvəl
yazdıqlarıma tənqidi bir nəzər salıram.
 -
Əjdər müəllim, iş gününüz necə başlayır?
- Erkən qalxmaq və vaxtında yatmaq insan üçün çox
faydalıdır. Həmişə səhər saat 7-də yuxudan qalxıram.
Səhhətimə görə ən azı 8-9 saat yatmalıyam. Saat 9-a
qədər təmiz hava alıram, arada balla qarışdırılmış su
içirəm, vacib həblərimi qəbul edirəm. Çox yüngül səhər
yeməyindən sonra isə planlaşdırdığım hər hansı bir
işimin arxasınca gedirəm.
Axşam saat 8-də bütün işlərimi bitirib bir qədər təmiz
havada piyada gəzirəm, sonra da evə qayıdıram. Hər
günümün öz konkret planı var. Dərslər, elmi məsləhətlər,
elmi tədbirlər... bunlar mənim iş günümün əsasını təşkil
edirlər. Vaxt qıtlığı hər zaman yol yoldaşımdır. İnsan
axtaranda iş tapır, çörək tapır, paltar tapır, bircə
vaxtı tapa bilmir. Vaxt yeganə bir şansdır ki, onu lazım
olan yerə sərf etməlisən. Vaxtı itirdinsə, onu nə tapmaq
olur, nə də geri qaytarmaq. Ən çox kasadlıq çəkməyim
vaxt sarıdan olub. Hərdən yaxınlarım deyir ki, yazırsan,
pozursan, işləyirsən. A balam, bir istirahət elə də!
Urəyimi əməliyyat etdirəndən sonra bir müddət heç hara
getmədim, guya özümə dinclik verdim. Sonra gördüm yox,
belə "dinclik" mənə xoş gəlmir. Dedim, bilirsiz, nə var?
Mən ayaq üstə ömrümü başa vuracam, özü də iş başında.
Mənə işləyib yorulmaq daha xoşdur, nəinki bekarçılıqdan
darıxmaq.
- Vaxtınızı necə bölürsünüz?
- Kimsə mənə zəng edəndə ki, sabah görüşək, üzr istəyib
deyirəm ki, gələ bilməyəcəm. Çünki mənə ən azı bir həftə
əvvəl demək lazımdır. Mən gələn həftəmin bütün
günlərini, hətta saatlarını necə, harada keçirəcəyimi
əvvəldən müəyyənləşdirmiş oluram. Ona görə də vaxt
qıtlığı olmasın deyə hər işimi irəlicədən
planlaşdırıram. Nazirliyin tədbirləri, ali məktəblərin,
qeyri-hökumət təşkilatlarının tədbirləri, yazıçılarla,
jurnalistlərlə, bəstəkarlarla, telekanallarla görüşlər,
müzakirələr, əlaqələr və s. Öncədən planlaşdırmasam,
bütün bunlara necə vaxt çatdıraram?
- Bəzən adamların hansısa bir işi alınmayanda deyirlər
ki, günah altmışda və ya yetmişdədir. Belə bir hal sizdə
də olurmu?
- Yox, mənim yaşla bağlı heç bir problemim yoxdur.
Əslində yaş adama heç nə etmir. Çalışasan ki, yaxanı
xəstəliyə tanıtmayasan. Həmişə yaddaşım da, diqqətim də
yerindədir. Sadəcə yaşa görə hərəkət etmək, öz sambalını
gözləmək vacibdir. Dünyada elə adamlar var ki,
yaşlandıqca müdrikliyi artır, ipək kimi mülayim,
qayğıkeş olur... Mən bax, belə yaşlanmağın
tərəfdarıyam.
- Övladlarınız haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Üç qızım var.
Böyük qızım tarixçidir, BDU-nu bitirib. Tarix elmləri
namizədidir. Ailəlidir, bir qızı, bir oğlu var. Ortancıl
qızım bioloqdur, bio-psixologiya ilə məşğuldur. Onun da
ailəsi, bir qızı, bir oğlu var. Sonbeşik qızım
həkim-stomatoloqdur. Uşaq stomatologiyası sahəsində
işləyir. Ailəlidir, iki qızı var. Kiçik qızımgil bizimlə
birlikdə yaşayırlar. Mən öz imkanlarım daxilində
qızlarıma əlimdən gələni əsirgəmirəm.
- Ailə büdcəniz sizi qane edirmi?
- Allahımdan həmişə razı olmuşam ki, bütün zamanlarda
yüksək əməkhaqqı almışam. Həyat yoldaşım biologiya
müəllimidi. Kollecdə dərs deyirdi, bir neçə il əvvəl
təqaüdə çıxıb. İndi hər ikimiz təqaüd alırıq. Üstəlik də
2006-cı ildən Prezidentin fərdi təqaüdçüsüyəm. Ən gənc
fərdi Prezident təqaüdü alan adamlardan biri mənəm.
- Ürəyinizdən harada əməliyyat olunmusunuz?
- Türkiyənin Bursa şəhərində əməliyyat olundum.
Bursalıların danışığı bizimkindən bir elə də fərqlənmir.
Yeri gəlmişkən, mən həm də Qafqaz Universitetində
çalışıram. Ürəyim əməliyyat olunanda, gediş-gəliş
haqqımı Qafqaz Universiteti ödədi. Universitetin rektoru
əməliyyat olunacağım xəstəxananın baş həkiminə
telefonoqramma göndərib xahiş etdi ki, mənim
əməliyyatımı 20 faiz ödəniş etməklə həyata keçirsinlər.
Əməliyyatdan bir gün əvvəl məni fizioloji, psixoloji
hazırlayandan sonra, əməliyyatı həyata keçirəcək cərrah
palatama gəlib dedi ki, hocam, mən sizi para almadan
əməliyyat edəcəm. Türkiyədə müəllimə, alimə, jurnalistə
çox ehtiram göstərirlər.
Mən maddi cəhətdən yüksək iddiaları olmayan bir insan
kimi ailəmi normal dolandıra bilirəm. Dahi Üzeyir
Hacıbəyli deyirdi ki, "müəllimin istirahəti uşaqların
dəftərlərini yoxlamaqdı, mükəlləfiyyəti partalardı,
qazandığı da elin, "sağ ol"u, məhəbbəti". Mən də bunlara
sahib olduğum üçün həyatıma şükürlər edirəm. Nəinki
işləyəndə, dərs deyəndə, hətta yemək yeyəndə də
istəyirəm ki, ondan zövq alım.
- Əjdər müəllim, 76 yaşın ucalığından geriyə boylananda
ən çox yadınızda nə qalıb?
- Həyatımda maraqlı günlərim çox olub. Yaradana ilahi
bir bağlılığım var. Atamı çox erkən - 12 yaşımda
itirmişəm. Böyük qardaşımın himayəsində böyümüşəm. Orta
məktəbdə oxuyanda son üç ili - 8, 9, 10-cu sinifləri çox
çətinliklə məktəbə getmişəm. Çünki kəndimizdə orta
məktəb yox idi deyə, Salyan məktəbinə getməyə məcburdum.
Həftənin əvvəlində gecə qatara minib Salyana gedir,
gecəyarısı saat 3-də internatın yataqxanasına çatırdım.
Həftənin sonunda evimizə qayıdanda yenə eyni məşəqqəti
çəkirdim. Salyandan Şorsuluya qədər yol maşınlarından
biri ilə gedirdim. Şorsulu ilə kəndimiz arasındakı 12
km yolu isə hər həftə piyada gedib-gəlirdim. Ali məktəb
illərimdə evdən daha o qədər də kömək istəmirdim. Böyük
qardaşım ayda 20 manat göndərə bilirdi. Şair dostum Əhəd
Muxtarla (Əhədulla Qəmbərov) tələbə yoldaşı idik.
Onunla birlikdə dərsdən sonra işləyirdik. Məsələn, Rus
Dram Teatrında kütləvi səhnələrdə gedib iştirak edəndə
bizə üç manat ödəyirdilər. Bədii yaradıcılıqla məşğul
olurduq. Respublika qəzetlərində çap ediləndə qonorar
alırdıq. Bəzən şeirlərimi ruscaya tərcümə edib
"Molodyoj Azerbaydjana" qəzetində çap edirdilər.
Mən o vaxtkı APİ-nin tarix-filologiya fakültəsini
bitirmişəm. Tələbəlik illərim çətin zamana düşmüşdü.
Birinci kursu paltosuz yola verdik. İkinci kursda artıq
saatımız, paltomuz vardı. Öz zəhmətimiz bahasına
almışdıq. Əsas yeməyimiz Gədəbəy kartofu, bir də
marqarin idi.
- O dövrün görkəmli şəxsiyyətlərindən, sizə dərs demiş
müəllimlərdən kimlər daha çox yadınızda qalıb?
- Tələbəlik illərində görkəmli şəxsiyyətlərlə - Mir
Cəlal Paşayev, Abdulla Şaiq, Nazim Hikmətlə görüşlərimiz
olub. Mən o tədbirlərin hamısında yaxından iştirak
etmiş, məruzə ilə çıxış eləmişəm. Sonralar həmin
məruzələrimin üzərində işləyib çap etdirdim.
Müəllimlərim İsmayıl Şıxlını, Mikayıl Rəfilini, Şıxəli
Qurbanovu, Əzəl Dəmirçizadəni həmişə hörmətlə
xatırlayıram.
- Həm öyrənmisiniz, həm öyrətmisiniz. Elmdə
razılaşmadığınız hansı sahə sizi narahat edir?
- Böyük qardaşım müəllim idi deyə, evimizdə həmişə çoxlu
kitablarımız olub. Bəlkə elə mütaliəni bu qədər
sevməyimin də səbəbi o kitablar olub. Mən bir
filoloq-tarixçi kimi, Nizami irsi ilə bağlı aparılan
tədqiqatlardan razı qalmamışam. Çünki Nizamini sovet
dövrünün alimləri birtərəfli tədqiq ediblər. Mənə elə
gəlir ki, dahi Nizamini alimlərimiz yenidən tədqiq
etməlidirlər ki, gənc nəsil onu olduğu kimi tanısın.
- Sizə edilən tövsiyələr?
- Müəllimimiz Mikayıl Rəfilinin bir fikri həmişə
yadımdadı: "İkinci kursda yazdığım məqaləyə görə vaxt
olub ki, məni tənqid ediblər. Tövsiyəm odur ki,
mükəmməlləşməyincə imzanı elmi məqalələrin altına
qoymağa tələsmə". İndi hərdən arxivimə baxanda çap
etdirmədiyim nə qədər əlyazmama rast gəlirəm.
Bir vaxtlar təhsil naziri işləmiş Mehdi Mehdizadə də
xatirəmdə dərin iz buraxıb. O da deyərdi ki, hər yazının
altında imzanı qoyma.
- Əjdər müəllim, həyat yoldaşınızla tanışlığınız necə
olub? Xahiş edərdik, bu barədə də danışardınız.
- Bu çox maraqlı sual oldu. Aspiranturanı bitirəndən
sonra elmi işimi müdafiə etmək ərəfəsində ailə qurmuşam.
Yəni çox gənc yaşımda evlənməmişəm. İnstitutu bitirəndən
sonra bir müddət kəndimizdən 60 km, Salyandan isə 6 km
aralıda yerləşən Çuxanlı kəndində həm dərs hissə
müdiri, həm də ədəbiyyat müəllimi işlədim. Üstündən 8
il ötəndən sonra vaxtı ilə həmin kənddə dərs dediyim
şagirdlərimdən biri ilə Bakıda bir toplantıda
rastlaşdıq. O qız artıq rayonda pioner baş dəstə rəhbəri
işləyirdi, həm də rayon komsomol komitəsinin büro üzvü
idi. Qızın bacısı da müəllim idi. Mən əvvəl bacısına
dedim ürəyimdən keçəni. O da dedi ki, ay Əjdər müəllim,
mənim bacım çox ərköyün qızdı. Dedim, eybi yoxdu. Mən
gənclərin psixologiyasını yaxşı bilirəm. Gənclərin elə
bir yaş dövrü var ki, onlar heyva çubuğu kimi olur,
hansı tərəfə istəsən əyə bilərsən. Ona görə də o dövrdə
gəncliklə ehtiyatlı davranmaq, onları doğru yola
istiqamətləndirmək lazımdır.
Böyük qardaşım çox zabitəli adam idi. Onun bir sözünü
iki etməzdik. Bakıda idim. Bir də evdən xəbər aldım ki,
məni nişanlayırlar. Kimə? Həmin o qıza... Getdim,
nişanda iştirak etdim. Sonra yollandım Kislovodska-
sanatoriyaya. Bir neçə gündən sonra qardaşımdan teleqram
aldım ki, üç gündən sonra kənddə ol, toyunu edirik.
Teleqramı oxuduqdan sonra poçta getdim, qardaşımla
telefonla danışdım. "Gələ bilmirəm" deyəndə qardaşım
ilk dəfə olaraq mənə əsəbiləşdi və dedi ki, təcili kəndə
qayıt. Heç demə, qızın yaxın qohumu ölüm ayağındaymış.
Ona görə tələsirlər ki, toy bir il təxirə düşməsin.
Həqiqətən də toyumuzdan düz bir həftə sonra həmin şəxs
dünyasını dəyişdi.
- İnternetlə, "Facebook"la işləyirsinizmi?
- Əlbəttə. Müasir şəraitdə hər bir elm adamı bunu
bacarmalıdır. Bu mövzuda mənim bir çox məqalələrim də
dərc olunub. Elektron poçtum var, poçtu qəbul edirəm,
yola salıram. "Facebook" səhifəm var. İnternet şəbəkəsi
vasitəsilə mətbuatı izləyirəm. Yaşıma uyğun səviyyədə
özümə lazım olan materialları İnternet vasitəsilə
tapıram.
- Ömrün səkkizinci on ilini yarıdan keçmisiniz. Hansı
onillik üçün daha çox qəribsəyirsiniz?
- Atalar deyib ki, keçən günə gün çatmaz, calasan
günü-günə. Həyatım ziddiyyətlər içində, çabalarla
keçməyib. Həmişə düz yolla getmişəm, həmişə dinc, rahat
yaşamışam. Amma uğurluluqları ilə daha çox yadımda
qalan illər olub ki, onları bir də təzədən yaşamaq
istərdim. Niyə? Respublikada yeganə insanam ki,
doktorluğumla professorluğum eyni anda verilib. Mənim
elmi işim problematik mövzuda olan ilk elmi işdir. İl
yarıma mən bu mövzunun üzərində işləyib bitirdim. Ali
Attestasiya Komitəsinin sədri o zaman Azad Mirzəcanzadə
idi. O da çox mürəkkəb, tələbkar bir şəxs idi. Məni
imzamdan tanıdığına görə elmi işimi diqqətlə oxumuşdu.
Nəticədə doktorluq işimdən razı qalmışdı. AAK-ın rəyasət
heyətində mənim doktorluq işimi və mənə professor adı
verilməsini təqdir etmişdi. Mən onun müəllimlik
məharətini hələ də xatırlayıram.
- Əjdər müəllim, gənc nazirimizin fəaliyyətinə
münasibətiniz?
- Qismətimə təhsil nazirlərinin çoxu ilə işləmək düşüb.
Yeni təhsil nazirimiz gəncdi, savadlı insandı, bir neçə
dil bilir, təşəbbüskardır. Əgər dövlət başçımız Mikayıl
Cabbarova bu boyda etimad göstəribsə, deməli, o bu
mövqeyə layiqdir. Mən Mikayıl Cabbarovun bu posta
təyinatına nikbin yanaşıram. Gənc nazirimizin
fəaliyyətində məni qane edən əsas odur ki, hər şeyə
tələsmədən, səbr və ağılla yanaşır, təmkinlə iş görür.
- Əjdər müəllim, maraqlı söhbət üçün çox sağ olun. Sizə
uzun ömür və möhkəm cansağlığı arzulayırıq.
Söhbəti yazdı: Ellada UMUDLU |
