|
 İngilis
dili beynəlmiləl bir dildir. Hazırda dünyada elə bir yer
yoxdur ki, orada ingilis dilini bilməsinlər.
Hamıya məlumdur ki, ingilis dilinin vətəni İngiltərədir.
Dünya tarixində gedən proseslər nəticəsində bu dil
dünyanın, demək olar ki, bütün hissələrinə yayılmışdır.
Bu dildə həm şifahi, həm də yazılı ünsiyyət vasitəsi
kimi beynəlxalq biznes, diplomatiya və İnternet
şəbəkəsində istifadə edilir. İngilis dili texnologiya və
beynəlxalq kommunikasiya üzrə qlobal dil sayılır,
ədəbiyyatın bütün növlərinin, texniki kitab və
dərgilərin, eləcə də elmi jurnalların dilidir. Bir çox
ingilisdilli olmayan ölkələrin əhalisi onu ikinci dil
kimi öyrənir. Buna görə də şagirdlərin hələ aşağı
siniflərdən bu dildə anlaşa bilməsi çox vacibdir.
Yaşadığımız əsrdə ölkələr sürətlə böyüyür, inkişaf edir.
Təhsil isə bu inkişafın əsas tərkib hissəsini təşkil
edir. Bu baxımdan müəllimlərin üzərinə böyük yük düşür.
İngilis dili xarici dil olduğu üçün şagirdlərə bir qədər
çətin gələ bilər. Ona görə də bu fənni tədris edən
müəllim, ilk növbədə, şagirdə dilin əhəmiyyətini
aşılamalı, dilə maraq oyatmalıdır. Yeni təlim üsulları,
metodları bu işdə aparıcı rol oynayır. Nitqin inkişafı
ilə əlaqədar mövzulara dair şəkillər üzrə işin təşkili
buna misal ola bilər. Şagirdlər əvvəlcə şəkildə
gördüklərinin adlarını deməyi öyrənir. Sonra sadə
cümlələrdən istifadə edərək onlar haqqında fikir
mübadiləsi aparır. Müəllim onlara kömək etmək məqsədilə
müdaxilə edir. Bu zaman uşaqları maraqlandıran
mövzuların seçilməsi məqsədəuyğun hesab olunur.
Müəllim şagirdə dilin mütəxəssisi kimi yanaşmamalı,
əksinə, ona sərbəstlik verməlidir. Çünki şagird üçün
tamamilə yad olan bir dilə aid ilkin dil bacarıqlarının
öyrənilməsi və bu bacarıqların bünövrəsinin necə
qoyulması olduqca mühüm məsələdir. Müəllim unutmamalıdır
ki, xarici dilin tədrisində əsas məqsəd dil öyrənənlərdə
bu dildə dinləyib anlama, fikrini sərbəst ifadə etmə
bacarıqlarının aşılanmasıdır. Hər bir xarici dilin,
həmçinin, ingilis dilinin də tədrisində əsas məqsəd
nitq, dil və ünsiyyət bacarıqlarının yaranması və
formalaşmasıdır. Bunun üçün də hər təhsil pilləsinin öz
vəzifəsi və tələbləri mövcuddur:
Ümumi orta təhsil pilləsində şifahi nitqin inkişafı əsas
tələb kimi götürülməklə şagirdlərdə ünsiyyət
bacarıqlarının formalaşdırılması, lüğət ehtiyatının
zənginləşdirilməsi, ən zəruri qrammatik anlayışların və
dil konstruksiyalarının mənimsənilməsi, oxu, yazı
texnikası və yazılı nitq, dinləyib-anlama vərdişlərinin
inkişaf etdirilməsi təmin olunur.
Tam orta təhsil pilləsində əsas pillə üçün nəzərdə
tutulan fəaliyyətlər inkişaf etdirilməklə şagirdlərin
xarici dil üzrə kommunikativ bacarıqlara və ünsiyyət
mədəniyyətinə yiyələnmələri, lüğət ehtiyatının
zənginləşdirilməsi, onlarda xarici dili dərindən
öyrənməyə maraq oyadılması, dilini öyrəndiyi ölkə
(ölkələr) ilə tanışlıq əsasında dünyagörüşlərinin
genişləndirilməsi təmin olunur.
Xarici dilin təlimində qarşıya qoyulan tələbləri
reallaşdırmaq üçün dörd məzmun xətti mövcuddur:
- Dinləyib-anlama
- Danışma
- Oxu
- Yazı
İngilis dilini tədris edən müəllim təlim prosesində bu
dilin özünəməxsus xüsuyyətlərinin olduğunu nəzərə
almalı, müəyyən məsələləri izah edərkən diqqətli
olmalıdır. İngilis dilinin lüğətinin zənginliyi,
qrammatikası, say sisteminin sadəliyi, formasının
demokratikliyi kimi yaxşı xüsusiyyətlərindən başqa, bu
dildə böyük çatışmazlıqlar da mövcuddur. İngilis dilinin
tələffüz qaydalarının kifayət qədər qeyri-sistematik
olması bu dilin öyrənilməsini çətinləşdirən ən mənfi
cəhətlərdən biridir. Məsələn: "a" simvolunu götürsək,
onun müxtəlif sözlərdə müxtəllif cür tələffüz olunduğunu
görə bilərik. Məsələn: alone (tək, yalnız), all (bütün,
hamısı), age (yaş) sözlərində "a" hərfi üç müxtəlif
səs verir. Sell (satmaq) və cell (zirzəmi) sözlərində
isə "s" və "c" hərflərinin hər ikisi [s] səsini verir.
Bundan əlavə, xeyli sözdə tələffüz olunmayan artıq "l",
"b" simvolu (debt, doubt, talk və s.) və ya oxunmayan
lal hərflər (believe, recieve və s.) bu dilin
tələffüzünü çətinləşdirən amillərdəndir.
Buna görə də müəllim tədris zamanı belə məqamları
xüsusilə qeyd etməlidir. Şagirdin yorulmaması, bezməməsi
üçün interaktiv təlim metodlarından səmərəli istifadə
etməlidir.
Səadət ZEYNALOVA,
Bakıdakı 250 nömrəli tam orta məktəbin ingilis dili
müəllimi |
