|
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının
maliyyə dəstəyi ilə aparılmış tədqiqatların nəticələri
Tətbiqi Tədqiqatlar Fondunun Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi
"Azərbaycanın ali və orta ixtisas təhsili sistemində
distant təhsilin perspektivləri: problemin tədqiqi,
müzakirəsi, təbliği" layihəsi başa çatdırılmışdır.
Layihə cəmiyyət üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan təhsil
sahəsinin aktual problemlərindən birinə həsr edilmişdir.
Azərbaycan təhsil sistemi zamanın tələblərinə uyğun
olaraq böyük islahatlar və yeni mühitə adaptasiya
dövrünü yaşayır. Təhsilin, o cümlədən ali və orta
ixtisas təhsilinin forma və məzmununda hazırkı
ictimai-iqtisadi mühitin tələblərinə uyğun olaraq
addımlar atılır. Avropanın və dünyanın sosial-iqtisadi
və mədəni məkanına inteqrasiya edən Azərbaycan bu
məkanın əmək bazarının standartlarına cavab verən
kadrlar hazırlamaq, öz böyüyən nəslinin
rəqabətqabiliyyətliliyini təmin etmək üçün məqsədyönlü
şəkildə iş aparır.
Təhsil sahəsində yerinə yetirilən bu işlərin uğurla
aparılması və arzu olunan nəticələrin əldə edilməsi üçün
cəmiyyətin bütün qüvvələrinin gücünün birləşdirilməsinə
böyük ehtiyac vardır. Bu cəhətdən təhsil
ictimaiyyətinin, təhsil problemləri üzrə
mütəxəssislərin, qeyri-hökumət təşkilatlarının görə
biləcəyi işlər kifayət qədər çoxşaxəlidir. Cəmiyyətin
özündən gələn təşəbbüslərə böyük ehtiyac vardır ki, bu
işdə də qeyri-hökumət təşkilatlarının rolu
əvəzsizdir.
Layihə çərçivəsində distant təhsil üzrə dünyanın inkişaf
etmiş ölkələrinin təcrübəsinin öyrənilməsi, bu təhsil
formasının tətbiqi baxımdan Azərbaycan təhsil mühitinin
və perspektivlərinin araşdırılması, distant təhsilin
maddi-texniki bazasının tələblərinin dəqiqləşdirilməsi,
distant təhsilin informasiya texnologiyaları təminatı
imkanlarının analizi, elmi metodik təminat
problemlərinin aşkarlanması, nəzarət və sertifikatlaşma,
akkreditasiya problemlərinin araşdırılması və s.
istiqamətində işlər görülmüşdür.
Aparılan tədqiqatlar əsasında çıxarılmış nəticə və
təklifləri təqdim edirik:
*
Distant təhsil dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində son
onilliklər dövründə geniş yayılmış təhsil formalarından
biri olmaqla böyük əhəmiyyət kəsb etməyə başlamışdır.
Texnika və texnologiyaların müasir dövrdə inkişaf
tempinin yüksəlməsi, nəzəri elmi fikrin və uyğun olaraq
praktikanın genişlənməsi sürəti təhsilin bütün
mərhələlərinin, xüsusən də ali, orta ixtisas və peşə
təhsilinin də sürət templərini qəbul etməsini, onlarla
ayaqlaşmasını tələb edir. Əldə olunan biliklər bu
inkişaf tempinə uyğun olaraq sürətlə köhnəlir və onların
təzələnməsinə, yeniliklərin vaxtaşırı və fasiləsiz
olaraq mütəxəssislərə çatdırılmasına ehtiyac yaranır.
Belə bir şəraitdə bütün yaş kateqoriyasından olan
insanları əhatə etmək, onları elmin və texnologiyanın
son nailiyyətləri ilə tanış etməyin ən sərfəli və
əlverişli formalarından biri distant təhsildir.
*
Müasir dövrün tələbi olan "ömür boyu təhsil"
ehtiyaclarını ödəməyin ən optimal forması distant
təhsildir. İnsanların öz işlərindən ayrılmadan
ixtisaslarını artırmaq imkanı cəlbedicidir və bu məsələ
onların ixtisasını artırmaq və bunun hesabına
gəlirlərini artırmaq imkanı verməsi distant təhsilin
əlverişliliyini əyani şəkildə göstərir.
*
Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, distant təhsil ali,
orta ixtisas və peşə təhsilinin bütün formaları üçün
məqbuldur və onların müəyyən zaman kəsiyində tamamilə
tətbiqi labüddür. Lakin bu işi başlamaq üçün daha
münasib, daha konkret təhsil proqramlarının seçilməsi
məqsədəuyğundur. Bu həm təcrübə toplamağa, həm başlanan
işi addım-addım təkmilləşdirməyə, həm də prosesin özündə
bu sahədə olan nəzəri bilikləri praktikada sınaqdan
keçirməyə imkan verir.
*
Distant təhsilin uğurunda modul texnologiyasının tətbiqi
əvəzsizdir. Belə ki, konkret ixtisas üzrə və konkret
məqsədlər üçün təşkil edilmiş modul əsasında
proqramların reallaşması ilə daha çevik, daha azsaylı
qruplarla lazım olan vəzifələrin həlli və yüksək
nəticələr əldə etmək mümkündür.
*
Distant təhsildə biliklərin qiymətləndirilməsi və yekun
attestasiya məsələləri, alınan ixtisasın
sertifikatlaşdırılması bu sahədə diqqət tələb edən və
Azərbaycan şəraitində hələ müəyyənləşdirilməmiş
problemlərdən biridir. Distant təhsilə nəzarət, onun
keyfiyyətinin təmin edilməsi, məsafədən əlaqə
şəraitində şəxsiyyətin identifikasiyası problemi bütün
dünya təhsil sistemində çətin həll olunan
məsələlərdəndir. Bunun üçün geniş araşdırma və hazırlıq
işlərinin aparılmasına, bu sahədə Azərbaycan
reallıqlarının da nəzərə alınmaqla dəqiq əsasnamənin,
norma və qaydaların müəyyənləşdirilməsinə ehtiyac
vardır.
*
Aparılan sorğunun nəticələrinə görə distant təhsilin
mahiyyəti, onun fərqli və oxşar cəhətləri, əhəmiyyəti,
üstünlükləri, yaratdığı imkanlar barədə bilgilər tam
aydın deyildir. Cəmiyyətdə müəyyən qədər təsəvvür olsa
da onun barəsində geniş maarifləndirmə işinin
aparılmasına ehtiyac vardır. Nəzərə almaq lazımdır ki,
təhsil ictimaiyyəti həmin təhsilin tətbiqində bilavasitə
iştirak edən mütəxəssislər kimi bu işi dərindən
bilməlidirsə, geniş əhali kütləsinin həmin xidmətin
istifadəçiləri kimi məlumatlı olmaları vacibdir. Ölkənin
hər bir vətəndaşının distant təhsilin xidmətinə ehtiyacı
ola bilər və o bu xidmətdən istifadə imkanına malik
olmalıdır.
*
Distant təhsilin Azərbaycan şəraitində üzləşə biləcəyi
problemlərdən biri dərsliklər, dərs vəsaitləri, metodik
vəsaitlər, elektron tədris materiallarının azlığı, bəzi
ixtisaslar üzrə isə ümumiyyətlə olmamasıdır. Nəzərə
almaq lazımdır ki, informasiya cəmiyyətlərinin
formalaşdığı elm və texnologiya sahəsində sürətli
inkişaf getdiyi müasir dövrdə mövcud vəsaitlər də
sürətlə köhnəlir. Dərs materiallarının, xüsusən,
elektron tədris vasitələrinin hazırlanması və
istifadəçiyə çatdırılması işi həmin inkişafla
ayaqlaşmalıdır. Bu vəzifə qüvvələrin tam səfərbər
edilməsini tələb edir. Buna görə də həmin işin
görülməsinə məxsusi diqqət və vəsaitin ayrılmasına
ehtiyac vardır.
*
Sorğunun və aparılan digər tədqiqatların nəticələrinə
görə distant təhsil qaydasında xaricdə təhsil
Azərbaycanda rəğbətlə qarşılanır. Bütövlükdə isə xaricdə
təhsil böyük perspektivə malikdir. Bu bir tərəfdən
Azərbaycan üçün zəruri olan ixtisaslar üzrə kadr
hazırlığı problemini həll etməyə kömək edirsə, digər
tərəfdən Azərbaycanın təhsil sisteminin qabaqcıl dünya
təhsil sisteminə inteqrasiyasına, onun həmin məkanın
rəqabət mühitinə daxil olaraq öz səviyyəsini
yüksəltməsinə təkan verir. Bu sahədə çatışmayan cəhət
məlumatın kifayət qədər olmaması, dil biliklərində olan
çatışmazlıqlar və sairədir.
*
Aparılan tədqiqatların nəticələrinə istinad edərək
təklif edərdik ki, distant təhsilin uğurlu tətbiqi və
onun dəyərli cəhətlərindən maksimum bəhrələnmək üçün:
a) Distant təhsilin tətbiqi və müxtəlif cəhətdən təmin
edilməsi üçün vahid mərkəzin yaradılmasına ehtiyac
vardır.
b) Distant təhsil haqqında maarifləndirmə işinin
genişləndirilməsi üçün aidiyyəti dövlət orqanlarının,
geyri-hökumət təşkilatlarının, cəmiyyətin digər
qurumlarının gücü vahid istiqamətdə səfərbər edilməli,
bu iş planlı şəkildə, məqsədyönlü formada aparılmalıdır.
c) Xaricdə distant formada təhsilin təbliği, təşkili və
istiqamətləndirilməsi üçün dövlət əsaslı mərkəzin
yaradılması zəruridir.
İbrahim ƏLİYEV,
Tətbiqi Tədqiqatlar Fondunun sədri, layihənin işçi
qrupunun rəhbəri |
