|
Son illər dövlət səviyyəsində və Heydər Əliyev Fondunun
xətti ilə muğam sənətimizin dünyada təbliği sahəsində
görülən işlər, beynəlxalq səviyyəli simpozium və
konfransların, kitab sərgilərinin, festivalların və
müsabiqələrin keçirilməsi, bir neçə tarixi sənət
nümunəsinin YUNESKO-nun maddi-mədəni irs siyahısına
daxil edilməsi, klassik ədəbiyyat və folklor
nümunələrinin nəşri, tərcüməsi və sair tədbirlər
təqdirəlayiq işlərdəndir.
Ata-babalarımızdan gənc nəslə ötürülən musiqimiz və
rəqslərimiz, zərbi-məsəllər, Novruz ənənələri, müxtəlif
deyimlər, baməzə söhbətlər, lətifələr və sair mədəniyyət
nümunələri irsimizin zəngin xəzinələrindəndir. Əksər
şifahi xalq yaradıcılıq növləri Cənub bölgəsində və
həmçinin Masallıda da daim yaşamış, dillərdə və
yaddaşlarda həkk olunaraq nəsildən-nəslə keçmişdir.
Masallı rayonunda boya-başa çatmış və folklor
tədqiqatları aparmış həmyerlilərimizdən məşhur
folklorşünas Teymurbəy Bayraməlibəyov, şair Mücrüm,
alimlərimizdən Mirkazım Aslanlı, Əsədulla Cəfərov,
Fərahim Sadıqov, Əsgər Zahidov, Fizuli Bayat,
araşdırmaçılarımızdan Maarif Teymur, Ağəddin Mansurzadə,
Novruz Xoşbəxt, Nurəddin Ədiloğlu, Hadi Seybətinli,
Xodaşirin Cəbiyev, Məmməd Kazım, Zakir Abbasov, Musarza
Mirzəyev və başqalarının xidmətləri xüsusi qeyd
olunmalıdır.
2012-ci ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyinin əmri ilə Masallı şəhərinin
"Azərbaycanın folklor paytaxtı" elan olunması və bununla
əlaqadar rayonda keçirilən tədbirlər ən qədim yaşayış
məskənlərindən sayılan bu rayonun maraqlı folklor
nümunələri olduğunu nümayiş etdirdi. Həmin nümunələrin
toplanıb kitab şəklində çap olunması işi uşaqlıqdan
tanıdığım, savadına, təfəkkürünə, analitik tədqiqatçılıq
səriştəsinə yaxşı bələd olduğum, məktəbşünaslığa,
filologiya, dil, musiqi, folklor məsələlərinə yaxından
bağlılığı, doğma yurda qəlbən vurğunluğu ilə seçilən
həmyerlimiz, pedaqoji elmlər doktoru, professor Fərahim
Sadıqovun çiyinlərinə düşmüşdür. Onun "Gənclik"
nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş "Masallı lətifələri"
kitabı (I kitab) Masallıda keçirilmiş II Beynəlxalq
Folklor festivalının iştirakçıları tərəfindən böyük
rəğbətlə qarşılandı. Maraqlı məzmunu ilə fərqlənən,
rayondakı yenilikləri və keçmişi vəhdət şəklində bir
araya gətirən "Masallı toplusu", F.Sadıqovun "Masallı
folkloru", professor, folklorşünas Fizuli Bayatın
"Masallı folklor örnəkləri" (I cild) kitabları Heydər
Əliyev parkında keçirilən təqdimolunma mərasimində
oxucuların geniş marağına səbəb oldu.
Müəllif tamamilə haqlı olaraq göstərir ki, "...folklorun
hər sözü tarixdir və yalnız bu tarixi bütövlükdə,
qədərincə arayıb-araşdırmaqla xalqın kimliyini tanımaq,
dilinin məxsusluğunu, qədimliyini bilmək, həyata
baxışını, fəlsəfi düşüncəsini, adət-ənənəsini,
ayin-mərasimlərini, istək və amalı yolunda vuruş
məqamlarını öyrənmək olar" (F.Sadıqov. "Masallı
folkloru". səh.16).
Kitabın giriş hissəsində "Masallı" sözünün, yəni qədim
Dəştvəndin etimologiyası izah olunur və bu izahat sanki
verilmiş folklor janrlarının hər birinə giriş qapısı
rolunu oynayır.
Kitabın 47-ci səhifəsindəki əvvəllər Dəşti-vənd
(düzənlik və meşə yeri) adlanmış Masallının toy adətləri
bölməsindən bəhs edən müəlliflə tam razılaşmaq olar ki,
elə rayonun keçmiş adı "Dəşti" muğamının melodik mənası,
məzmunu və ritmi ilə bir növ həmahəngdir.
Topluda verilmiş yerli ağılar, laylalar, öcəşmələr,
sataşmalar, şəbədələr, alqışlar və qarğışlar, milli
oyunlar və digər janrlarda tədqiqatçı alim geniş
müqayisələr aparmaqla konkret yerli ünvanlara və
ayrı-ayrı şəxslərin dedikləri söz boğçasına lazımınca
yer ayırır. Kitabın səhifələrinə çıxarılan bu nümunələri
oxuduqca hiss edirsən ki, əsər beş-on ilin deyil,
bir-bir kənd və obaları, məhəllələri gəzib-dolanmış, hər
zaman Masallı əhalisinin bütün təbəqələri, söz
ustadları, alimləri və tədqiqatçıları ilə yaxın təmasda
olmuş, oturub-durmuş, onları dilləndirmiş və deyilənləri
möhkəmcə hafizəsinə toplamış məhsuldar bir alimin
uzunillik yaradıcılıq axtarışları və gərgin əməyinin
məhsuludur.
Kitabın sonrakı hissəsində rayonda keçirilən toy
mərasimlərinin bütün mərhələlərində kənd və obaların
spesifik xüsusiyyətlərinə görə təsviri maraq doğurur.
Bunları təqdim və təqdir etməklə müəllif hər birimizi
keçmişdən qalan mədəni irsimizi unutmamağa çağırır.
Masallı Rayon İcra Hakimiyyətinin tövsiyəsi və Bakı Elm
Təhsil Mərkəzinin elmi şurasının qərarı ilə çapdan
çıxmış "Masallı folkloru" kitabının məziyyətlərindən
biri də Novruz bayramı, milli rəqslər və musiqi,
halaylar, bəy və gəlin tərifləri, milli mətbəx
çeşidlərinin və geyimlərinin təsnifatı, tapmacaların
xalqın dilində, bir sıra hallarda yerli dialektdə
işlədilməsidir.
Kitabın "Masallı gülməcələri" bölməsini xüsusi qeyd
etmək istəyən müəllif burada rayonun bir çox tanınmış
gülməcə ustadları ilə yanaşı, duzlu-şəkərli söhbətləri
ustalıqla qoşmaq məharətinə malik məşhur qarmonçalan
Abutalıb Sadıqovun dilindən səslənən misallara geniş yer
vermişdir ki, bunlar da çoxları üçün yeni və az eşidilən
məzəli əhvalatlardandır.
Nəhayət, qeyd edim ki, professor F.Sadıqovun nəcibliyi
ondadır ki, həmyerlimiz kitabında tədqiqatçı və yazıçı,
jurnalist N.Ədiloğlunun "Masallının söz boğçası" üçün də
bir neçə səhifə ayırıb, bir neçə ziyalının folklor
janrının Masallı nümunələri ilə bağlı sözünü oxucuya
çatdırıb.
Kitab haqqında qeydlərimizi onun müəllifi, pedaqoji
elmlər doktoru, professor F.Sadıqovun öz sözləri ilə
bitirirəm: "Qədim tarixə malik olan Masallı çox zəngin
folklora malikdir. Bu mənada Masallının ölkəmizin
folklor paytaxtı kimi seçilməsini mühüm ictimai-siyasi
hadisə hesab etmək olar".
Ələşrəf NİFTİYEV,
yazıçı-publisist, AJB-nin üzvü, "Qızıl qələm" media
mükafatı laureatı |
