ARXİV

10 May 2013 - №17

Beynəlxalq təhsil xəbərləri

Əlil uşaqlar üçün təhsil standartları

Rusiyanın Təhsil və Elm Nazirliyi  əlil uşaqlar üçün təhsil standartları hazırlayır. Təhsil sahəsində 9 federal dövlət təhsil standartı (FDTS) cari ilin dekabrına qədər hazır olacaqdır.  Onların əsasında fiziki və ya əqli cəhətdən  məhdud qabiliyyətli uşaqlar üçün 9 variantda  məktəb proqramları yaradılacaqdır. 

Təhsil və Elm Nazirliyindən verilmiş məlumatda bildirilmişdir ki, söhbət karlar, zəifeşidənlər, sonradan karlaşmış uşaqlar,   korlar, zəifgörən, ağır nitq, dayaq-hərəkət aparatının pozuntuları olan, psixi, əqli cəhətdən inkişafdan qalan və "autistik spektr" pozuntusu olan uşaqlar üçün federal təhsil standartlarından gedir. Hər bir kateqoriyadan olan uşaqlar üçün öz təhsil proqramları hazırlanacaq. Eyni zamanda müəllimlər üçün də xüsusi standartların işlənib hazırlanması  nəzərdə tutulmuşdur. Bildirilmişdir ki, məhdud imkanlı təhsil alan qruplar yekcins deyil. Buna görə də spesifik xüsusiyyətli bir neçə təhsil proqramlarının yaradılması tələb olunur. "Bu cür uşaqların təhsili və inkişafı üçün ayrı-ayrı  proqramlar vacibdir, çünki təhsil sistemi mütləq mənada hamı üçün əlçatan olmalıdır", - deyə Təhsil Nazirliyindən bildirilmişdir.   Ekspertlər qrupu tərəfindən standartların yekun variantının cari ilin dekabrında ictimai müzakirəyə təqdim edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Əgər standartlar bəyənilərsə, 2014-cü ildən qüvvəyə minəcəkdir.

Hazırda təhsil standartları üzərində ciddi hazırlıq işləri aparılır. Federal Təhsilin İnkişafı İnstitutunun direktoru Aleksandr Asmolovun sözlərinə görə, ilk növbədə, müəyyənləşdirmək lazımdır ki, yeni standartlar hansı qrupdan olan uşaqları  əhatə edəcək. Qeyd edək ki, yeni  təhsil standartlarının hazırlanması zərurəti 2013-cü il sentyabrın 1-dən qüvvəyə minəcək "Təhsil haqqında" yeni qanunun qəbul olunması ilə əlaqədardır. Bu qanun birbaşa yeni standartların olmasını tələb edir. Bu vaxta qədər isə əlil uşaqlar üçün təhsil proqramlarının məzmunu bir qayda olaraq onların təhsil aldıqları məktəblər tərəfindən müəyyən olunurdu. Məhdud qabiliyyətli uşaqlar üçün təhsilə təminat yox idi. "Təlim keçməmiş uşaqlar" kimi rəylərdən imtina olunması, dövlət tərəfindən sosial və təhsil dəyərlərinin inteqrasiyasının tanınması bu cür standartların qəbulunu şərtləndirir.

Standartlar hər bir uşağa hansı regionda yaşamasından, inkişafdan qalma səviyyəsinin ağırlığından, təhsil müəssisəsinin növündən və təhsilin səviyyəsinin mənimsənilməsi qabiliyyətindən asılı olmadan onun tələbat və imkanlarına müvafiq olaraq  təhsil almasına təminat verməlidir.  

Təhsil Nazirliyinin məlumatına əsasən,  2011-2012-ci dərs ilində ölkənin təhsil müəssisələrində 443,2 mindən artıq məhdud qabiliyyətli, onlardan 239 min nəfəri ümumtəhsil müəssisələrində (adi siniflərdə 127,7 min nəfər, korreksiyaolunmuş siniflərdə 111,4 min nəfər), xüsusi (korreksiyaolunmuş) təhsil müəssisələrində 204,2 min nəfər təhsil almışdır. Bundan əlavə, 20 mindən artıq əlil uşaq evdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə etməklə distant təhsil almışdır.

Almaniyada kadrların ixtisasartırma təhsilinə diqqət artır

Qloballaşan dünyada peşəkarlıq olmadan karyera qurmaq mümkün deyildir. Almaniyada bu problemə ciddi maraq göstərilir. Ölkənin kadrların ixtisasartırma və yenidənhazırlanma institutları peşəkarlığın artırılması istiqamətində bir sıra proqramlar hazırlamışlar.

Bu proqramlar ixtisasartırma təhsilinin yeni səviyyəyə qalxmasına imkan vermişdir.   İxtisasartırma karyera qurmaq və uğur qazanmaq istəyən hər kəs üçün mütləq şərtdir. Bunu başa düşən bir sıra alman institutları ali təhsilli və iş təcrübəsinə  malik mütəxəssislər, eləcə də əcnəbi mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuş bir sıra dərslik proqramları hazırlamışlar.  Almaniya İxtisasartırma Universiteti (Deutsche Universitat für Weiterbildung), Hamburqdakı Avropa Ali Qiyabi Məktəb  (Europaische Fernhochschule Hamburg),  Xaqen Qiyabi Universiteti (Fernuniversitat in Hagen) bu sahədə ciddi səyləri ilə seçilirlər. Hazırda diplomdansonrakı təhsil sahəsində Almaniyanın 20 mindən artıq təhsil müəssisəsi məşğuldur. Onların proqramlarında birgünlük treninqlərdən tutmuş qiyabi magistr proqramları və bir neçə aylıq kurslara qədər ən müxtəlif təkliflər vardır. Almaniya İxtisasartırma Universitetinin proqramlar şöbəsinin rəhbəri Rosvita Qrasl qeyd edir ki, müvafiq proqram seçməzdən əvvəl gənclərə əlavə təhsilin onlara nəyə görə lazım olduğunu düşünməyi məsləhət görürəm. "Bəlkə əlavə təhsil karyera sahəsində irəliləmək üçün tələb olunur, bəlkə  əlavə təhsil özünü inkişaf etdirmək üçün lazımdır?".

Onun sözlərinə görə, ilk növbədə, şəxsi məqsədləri aydınlaşdırmaq lazımdır. Daha sonra təhsilə nə qədər pul və vaxt ayırmağa hazır olduğunuzu qiymətləndirmək lazımdır.  Əcnəbilər arasında ən geniş yayılmış ixtisasartıma kursları menecment üzrə  bir və ya ikigünlük seminarlardır. Bu kurslarda münaqişələrin həlli  və danışıqların aparılması qaydaları öyrədilir.

Latviyalı məzunların 30 faizi iş tapa bilmir

Latviyada məktəb məzunlarının işlə təmin olunması  problemi ölkənin Təhsil Nazirliyi qarşısında ciddi problem kimi durmuşdur. Bu barədə Latviya Təhsil və Elm Nazirliyinin dövlət katibi Sandra Liepinya bildirmişdir. Onun sözlərinə görə, məktəb  məzunlarının 30 faizi  iş tapa bilmir. O, bunun səbəbini məzunların  hər hansı peşə vərdişlərinə və kifayət həcmdə biliklərə malik olmaması ilə izah etmişdir. 

Dövlət katibi məzunlar arasında işsizlik səviyyəsinin yüksək olmasını əsas götürərək məktəb təhsilinin ilkin peşə vərdişlərinin əldə olunması ilə birləşdirilməsi vacibliyini bildirmişdir. "Uşaqlara verə biləcəyimiz biliklərin keyfiyyətini qiymətləndirmək lazımdır",-deyə dövlət naziri bildirmişdir.  Ölkənin əksər bölgələrində bir müəllimə orta hesabla 8 şagirdin düşdüyünü deyən dövlət rəsmisi əlavə etmişdir ki, bu cür vəziyyət müəllimlərin əməkhaqlarının 10 faiz artırılması barədə verilmiş vədlərin yerinə yetirilməsini çətinləşdirmişdir. Lakin cari il ərzində Təhsil Nazirliyi 6505393 lat həcmində əlavə maliyyə vəsaitləri cəlb edə bilmişdir. 2014-2015-ci illərdə isə daha 14404463 lat ayrılması nəzərdə tutulmuşdur. 

Təhsil Nazirliyinin xahişini nəzərə alan hökumət  2014-2016-cı illərdə əlavə olaraq 501900 lat ayrılmasını bəyənmişdir. İyunun əvvəllərində Təhsil Nazirliyi əlavə olaraq 10 milyon lat ayrılması barədə hökumətə müraciət etməyi nəzərdə tutmuşdur. Təhsil Nazirliyindən bildirmişlər ki, bu vəsait müəllimlərin motivasiyası proqramı üçün vacibdir.

Qırğızıstanda təhsil islahatları dərinləşir

Qırğızıstanın təhsil və elm naziri Kanat Sadıkov təhsil sahəsində keçirilən islahatlara dair mətbuat konfransı keçirmişdir. Onun sözlərinə görə, aparılan köklü  islahatlar nəticəsində hazırda fəaliyyət göstərən 52 ali məktəbdən 18-i qalacaq.

Bu ali  təhsil ocaqları isə bütün təhsil səviyyələrini təmin edəcək.  Ali məktəblərin yenidən qurulması və ixtisarı yalnız dövlət və müstəqil akkreditasiya prosedurlarından  keçir. Bu mexanizm hazırda nümunə rejimində işləyir. Lakin 2014-cü ildən başlayaraq daha möhkəm akkreditasiya mexanizmi işlənib hazırlanacaq. Bu isə artıq ali təhsilin optimallaşdırılması mexanizmini həyata keçirməyə imkan verəcək. Artıq hökumətin respublika və regional əhəmiyyətli ali məktəblər barədə sərəncamı vardır.

Nazir islahatlardan sonra fəaliyyət göstərəcək 18 ali məktəbin dövlət büdcəsi ilə dəstəklənəcəyini söyləmişdir. Ali təhsilin üçpilləli səviyyəsinin - bakalavr, magistr, doktorantura tətbiqi ilə əlaqədar bir sıra universitetlər bu səviyyələri reallaşdıra bilmir. Bəzi regional ali məktəblər var ki, onlar yalnız bakalavr (həm də yalnız region üçün zəruri olan profil üzrə) hazırlaya bilər. Nazir onu da bildirmişdir ki, ölkədə 11 özəl ali məktəb vardır ki, onlarda təhsil alan tələbələrin sayı 500-dən artıq deyildir. "Digər ölkələrdə onlar özlərini heç ali məktəb belə adlandırmazlar, bizdə isə qanunvericilik imkan verib ki, ali məktəb 2 ixtisas və 60 tələbə ilə özünü beynəlxalq universitet adlandırsın", - deyə  nazir bildirmişdir. Nazir qeyd etmişdir ki, islahatların effektivliyi büdcə maliyyələşdirilməsindən, dərs vəsaitlərinin yeniləşdirilməsi və ali məktəblərin texniki təchizatı üçün vəsaitlərin vaxtında alınmasından asılıdır.

Onun sözlərinə görə, nazirlik bir sıra islahatları öz daxili ehtiyatları hesabına həyata keçirir. Nazir son 3 ildə ölkədə məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin davamlı artım dinamikasının müşahidə olunduğunu da qeyd etmişdir.

Nazir bildirmişdir ki, Qırğızıstan məktəblərində dərs yükü Rusiya və Yaponiya ilə müqayisədə yüksəkdir.  Yüksək dərs yükü dərs nailiyyətlərinin yüksək göstəricilərini təmin etmir. Respublika məktəblərində şagirdlərin müvəffəqiyyət səviyyəsinin çox aşağı olması qeydə alınmışdır ki, bu da  məktəblərin  müvafiq ədəbiyyat və avadanlıqların  çatışmazlığı və eləcə də müəllimlərin  peşəkarlıq səviyyəsinin aşağı olmasının nəticəsidir.

Banklar aspirant və gənc alimlər üçün daha böyük təhsil kreditləri təqdim etməlidir

Londonda keçirilmiş təhsil konfransında çıxış edən Böyük Britaniya parlamentinin təhsil məsələləri üzrə müşaviri Devid Uillets bəyan etmişdir ki, banklar zamanın tələblərinə müvafiq addımlar atmalı,  aspirant və gənc alimlər üçün daha böyük təhsil kreditləri təqdim etməlidir. Konfrans iştirakçıları bu fikri bölüşmüşlər ki, təhsil kreditlərinin aspirantlara asanlıqla şamil olunması mümkün görünmür. D.Uillets qeyd etmişdir ki, xüsusi təhsil kreditləri əvəzinə aspirantlar istənilən ehtiyac üçün klassik kreditlər və ya biznes-kreditlərə əl atmalı olmuşdur. 10 min avro dəyərində  "Karyeranın inkişafı üçün kredit"lər xüsusi kurslar keçən tələbələr və aspirantlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Tələbə oxuduğu müddət ərzində onun aldığı kredit üzrə faizləri hökumət ödəyir. Kredit üzrə ödəmələr isə tələbə  ali məktəbi bitirdikdən sonra başlayır. Ötən il banklar təhsil kreditləri üzrə bütün sifarişlərin 44 faizini bəyənmişdir.    Bütövlükdə 22716 nəfər kredit almaq üçün ərizə vermişdir. D.Uillets qeyd etmişdir ki, banklar əlçatan borcların səviyyəsini genişləndirməlidirlər.  Tələbələrin cari ildə maliyyələşdirilməsi imkanları azalmışdır, bir sıra elmi tədqiqat şuraları artıq gənc tədqiqatçılara dəstək göstərilməyəcəyini,  magistr və elmlər namizədləri üçün maliyyə dəstəyinin ciddi surətdə azalacağını bildirmişdir. Sutton Trust xeyriyyə fondu isə aspiranturanın özünü  "sosial mobilliyin yeni sərhədi" kimi təqdim etdiyinə dair xəbərdarlıq etmişdir. Şura ötən ay kasıb ailələrdən olan tələbələrə yardım üçün    məqsədli   dövlət kreditlərinin ayrılmasını tövsiyə etmişdir.   

Amerika ali məktəblərində təhsil haqları artmışdır

Amerika ali təhsil müəssisələrində təhsil haqları artmaqdadır. Ali məktəb tələbələrinin bir çoxu  kollec və universitetlərdə təhsil haqlarının sürətlə artması nəticəsində ali təhsilin tezliklə əlçatmaz olacağından narahatlıqlarını bildirmişlər. ABŞ-ın Miçiqan da daxil olmaqla  4 ştatında fəaliyyət göstərən universitetlərində cari semestr ərzində təhsil haqları 10 faiz bahalaşmışdır. Miçiqan Universitetinin tələbələri 2013-cü akademik ilində 800 dollar ödəməlidirlər. Buraya vergilər, yaşayış və ərzağa  görə xərclər daxil  deyil. İllinoys, Kolorado və Oklaxoma ştatlarının orta məktəblərində də  təhsil haqlarının kifayət dərəcədə artırılması nəzərdə tutulmuşdur.

Qeyd olunmuşdur ki, Ağ ev təhsil haqlarının artırılmasına cavab olaraq aztəminatlı ailələrdən olan tələbələrə maddi dəstək göstərilməsi barədə qanun qəbul etmişdir. 2013-cü ildə təhsil haqlarını artırmaq niyyətində olan ali məktəblər, eyni zamanda müxtəlif təbəqələrdən olan gənclərin təhsil almaq imkanlarını yaxşılaşdırmaq məqsədilə maliyyə proqramları üzərində düşünürlər.

Finlandiyada novator məktəb

Finlandiyanın paytaxtı Stokholmda novator məktəb açılmışdır. Təhsil ocağının qeyri-adiliyi ondadır ki, məktəbin sinif otaqlarının divarları yoxdur, şagirdlər isə açıq məkanda azad surətdə hərəkət edə bilirlər. Bu məktəbi bəzən "açıq məkan" (openspace) də adlandırırlar. Bu məktəb ölkədə 1990-cı ildən aparılan təhsil islahatlarının məntiqi davamı hesab olunur.

Məktəbi arxitektor Rozan Boş inşa etmişdir. Sinif otaqları açıq məkanla əvəz olunub, burada şagirdlər əməkdaşlığa  və qarşılıqlı səylərə həvəsləndirilir. Məktəb gözəl mebellər, dərsliklər və işçi zonaları, laboratoriyalar, kitabxanalar, landşaft zonaları və kinoteatrla təchiz olunmuşdur. Uşaqlar kiçiq qruplarda təhsil alırlar. Adətən hər bir qrupda 5-7 uşaq olur. Hər bir qrupun özünəməxsus kiçik dərs ixtisaslaşması (profili) var. Hər bir məktəblinin noutbuku var ki, bu da təhsil prosesinin əsası hesab olunur.   

Qeyd edək ki, Skandinaviya təhsil sistemi Prussiya təhsil ənənələrinə söykənir. Prussiya sistemi Avropada tam 2 əsr ən qabaqcıl sistem hesab olunmuşdur. Bu sistem Almaniyada, Rusiyada və Yaponiyada da kök salmışdır.

Qazaxıstanda istedadlı uşaqlar üçün elmi dərnəklər şəbəkəsi  yaradılmışdır

Qazaxıstan Təhsil Nazirliyinin tapşırığı əsasında istedadlı uşaqlarla işin təşkili məqsədilə Taraz Universiteti nəzdində elmi dərnəklər şəbəkəsi  yaradılmışdır. Bu dərnəklərdə uşaqlar təcrübəli universitet müəllimlərinin, professorların rəhbərliyi altında elmi fəaliyyətlə məşğul ola, layihələr işləyib hazırlaya, elmi konfranslarda iştirak edə bilərlər.    

Taraz Universitetinin rektoru Maxmetqali Sarıbekovun sözlərinə görə, məktəblilərin fənn olimpiadalarının keçirilməsi istər milli, istərsə də dünya miqyaslı ənənəyə çevrilmişdir. 2010-cu ildə Qazaxıstan beynəlxalq riyaziyyat olimpiadasına ev sahibliyi etmişdir. Ötən il isə kimya üzrə beynəlxalq olimpiada keçirilmişdir. 2014-cü ildə Qazaxıstanda fizika, 2015-ci ildə informatika üzrə beynəlxalq olimpiadaların  keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Rektor bildirmişdir ki,  Qazaxıstanda intellektual yarışmaların keçirilməsi ənənəvi hal almışdır. Onun sözlərinə görə, Qazaxıstan dünya məkanında təhsil xidmətləri bazarında rəqabətqabiliyyətli ölkə kimi tanınmışdır.   İntellektual yarışmaların keçirilməsində başlıca məqsəd  istedadlı gənclərin  üzə çıxarılması və onların gələcək inkişafı üçün şərait yaradılmasıdır.  Hər bir belə intellekt yarışının ölkənin təhsil sisteminin inkişafına öz töhfəsini verdiyini vurğulayan rektor qeyd etmişdir ki, Qazaxıstanda istedadlı uşaqlarla iş üzrə məktəblər şəbəkəsinin yaradılmasına hədəflənmiş xüsusi proqram qəbul olunmuşdur. Proqram çərçivəsində istedadlı uşaqlar üçün "Darın" xüsusi məktəbləri, Qazaxıstan-Türkiyə liseyləri, Nazarbayev İntellektual məktəbləri  yaradılmışdır. Məktəblilərin olimpiadalarının keçirilməsi bu cür uşaqların üzə çıxarılması üçün əla  eksperimental meydançaya çevrilmişdir.

Fransada kübar əxlaqı fənni tədris olunacaq

2015-ci ildə Fransa məktəbləri və kolleclərinin dərs cədvəllərinə yeni fənn, kübar əxlaqı fənni əlavə olunacaq. Bu barədə Fransanın milli təhsil naziri Vinsen Peyon bildirmişdir. Bu fənnin illik kursuna 18 saat vaxt ayrılması nəzərdə tutulmuşdur.  Lakin nazir hesab etmişdir  ki, bu fənnin həftəlik tədris olunması  daha yaxşı olardı.

Kursun əsasında respublikanın əsas prinsipləri əksini tapacaq. Yeni fənn kursunda  "Dövlət əxlaqı"  və "Digər prinsiplərə və etiqadlara hörmət" anlayışlarının izahı öz əksini tapmışdır.  Fənnin tətbiqində məqsəd insanı daha ləyaqətli tərbiyə etməkdir. Tədrisinə məktəb sistemindən başlanması nəzərdə tutulmuş proqramın işlənib hazırlanmasında tarixçi və milli təhsil nazirliyinin baş müfəttişi Alen Berquniu, fəlsəfə professoru Lorns Lofel, dövlət müşaviri Remi Şvars kimi Fransanın görkəmli elm xadimləri iştirak etmişdir. Hələlik fənn öyrənilməsi məcburi xarakter daşıyan fənlər sırasına daxil olunmayıb, ona  fənlərarası xarakter verilməsi imkanları araşdırılır.