|
 Həzrəti
Məhəmməd əleyhissəlam (s.ə.s) alimləri yer üzünün
çırağı, nuru adlandırır, biliyi bilməyənlər arasında
yaymağı son dərəcə böyük sədəqə sayırdı. Peyğəmbərimiz
deyirdi: "Kimə hikmət bəxş edilmişsə, ona çoxlu xeyir,
əbədi səadət verilmişdir. Mənim ümmətimdən hər bir ağıl
sahibinə bu dörd şey vacibdir: "elmi eşitmək, onu
öyrənmək, yaymaq və ona əməl etmək". Bu sözləri
oxuyanda yada Abdulla Oruc oğlu Mehrabov düşür. Söhbət
Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunun
direktoru, texnika üzrə elmlər doktoru, professor,
respublikanın əməkdar müəllimi, Rusiya Dövlət Təhsil
Akademiyasının xarici üzvü Abdulla Mehrabovdan gedir.
Abdulla müəllimlə yaxından ünsiyyətdə olmaq, onun
əsərlərini oxumaq, elmi söhbətlərini, məruzə və
çıxışlarını dinləmək, gözəl əxlaqının, mənəviyyatının,
davranış və rəftarının şahidi olmaq belə qənaətə gəlməyə
əsas verir ki, o, peyğəmbərimizin nəsihət və
vəsiyyətlərini nəzərə alaraq, "elmi eşitmək, onu
öyrənmək, yaymaq və ona əməl etmək"lə məşğuldur.
Məhəmməd peyğəmbər (s.ə.s) buyururdu: "İnsanlar
arasında əxlaqı gözəl olanları fərqləndirin". Abdulla
müəllim də əxlaqı gözəl insanlardandır. Yaxşı ailə
başçısıdır, gözəl dost və həmkardır, böyüklə böyük,
kiçiklə kiçik kimi rəftar edir. Rəhbərlik etdiyi
kollektivin qayğıları ilə yaşayır, əməkdaşların
sevincinə və dərdinə şərik olur. Həssasdır, obyektivdir.
Alim, müəllim və ləyaqətli insan adlarını şərəflə
daşıyır. Tələbkar olduğu qədər də səmimidir, mehriban və
qayğıkeşdir.
Abdulla müəllim alimliyin və insanlığın zirvəsinə
gərgin, yorulmaz zəhməti, təmkini, çətinliklərə
mətanətlə sinə gərməsi sayəsində çatmışdır. Bu yolda
gecəsini gündüzünə qatmış və əziyyəti hədər getməmişdir.
Pillə-pillə ucalmış, hörməti, nüfuzu, şöhrəti artıb,
çoxalmışdır.
Abdulla Mehrabov 1938-ci il mayın 1-də Gürcüstan
Respublikasında - Saraçlı kəndində dünyaya göz açmışdır.
Həmin kənddə natamam orta təhsil, Arxılı kəndində tam
orta təhsil almışdır.
1957-ci ildə orta təhsilini qızıl medalla başa vurmuş,
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fizika
fakültəsinə qəbul olunmuşdur. İnstitutu fizika və
istehsalatın əsasları ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu
ilə 1962-ci ildə bitirmişdir. Doğma ali məktəbdə tədris
ustası kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Sonradan
1963-cü ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun fizika
kafedrasında müəllim işləyib və həmin ildən etibarən də
elmi staj keçmək üçün Leninqrad Dəqiq Mexanika və
Optika İnstitutunun istilik fizikası kafedrasına
göndərilmişdir. Burada bərk cismlərin istilik
xassələrinin tədqiqi ilə bağlı yeni üsullarla tanış
olaraq elmi tədqiqat işlərinə qoşulmuşdur. Elmi işə
marağını və səriştəsini nəzərə alaraq ona sənədlərini
institutun əyani aspiranturasına təqdim etmək təklif
olunmuşdur. Beləliklə, A.Mehrabov 1964-1967-ci illərdə
bərk cismlər fizikası ixtisası üzrə aspiranturada təhsil
almış, "Qurğuşun-manqan ərintilərinin fiziki
xassələrinin tədqiqi" mövzusunda dissertasiya müdafiə
edərək fizika-riyaziyyat elmləri namizədi alimlik
dərəcəsinə yiyələnmişdir.
Bakıya qayıdan Abdulla Mehrabov Azərbaycan Politexnik
İnstitutunun fizika kafedrasında assistent, baş müəllim,
dosent və kafedra müdiri (1968-1975), Azərbaycan İnşaat
Mühəndisləri İnstitutu yarananda isə bu institutda
fizika kafedrasının müdiri vəzifələrində işləmişdir.
Ali məktəbdə mühazirələr oxumaqla, institutun ictimai
həyatında, professor-müəllim və tələbə kollektivində
tədris, elmi və tərbiyə işlərinin təşkilində yaxından
iştirak etməklə yanaşı, elmi araşdırmalarını davam
etdirmişdir. Az müddət ərzində "Mürəkkəb həndəsi
formalı sistemlərdə istilik ötürülməsinin müasir
problemləri" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə
edərək 1983-cü ildə texnika elmləri doktoru alimlik
dərəcəsinə yiyələnmişdir.
Professor Abdulla Mehrabovun elmi-pedaqoji fəaliyyətini
iki dövrə bölmək olar. 2001-ci ilədək o, Azərbaycan
Politexnik İnstitutunda (1968-1975) və Azərbaycan İnşaat
Mühəndisləri İnstitutunda (1975-1991) fizika
kafedrasının müdiri, Azərbaycan Respublikası xalq
təhsili nazirinin müavini (1990-1992), İnşaat
Mühəndisləri İnstitutunun birinci prorektoru -
tədris-tərbiyə işləri üzrə prorektor (1992-2000), rektor
əvəzi vəzifələrində çalışmışdır.
Abdulla müəllim 1965-2000-ci illərdə əsasən fizikanın
müxtəlif problemlərinə aid tədqiqatlar aparıb,
dərsliklər yazmışdır. O, nəinki respublikamızda,
həmçinin onun hüdudlarından kənarda "Bərk cismlər
fizikası", "Bərk cismlərin radiasiya fizikası",
"İstilik fizikası və molekulyar fizika" ixtisasları
üzrə görkəmli alim kimi tanınır, ilk dəfə bərk
cismlərin, mayelərin istilik xassələrini yüksək
temperatur və təzyiqlərdə tədqiq etmək üçün yeni dinamik
üsulların elmi əsaslarını, eləcə də mürəkkəb həndəsi
formalı konstruksiyalarda istiliyin paylanmasının
tədqiqi üçün yeni metodların nəzəri və təcrübi
əsaslarını işləyib hazırlamış və bu sahədə fundamental
tədqiqatlar aparmışdır.
Bərk cismlər fizikası sahəsindəki uğurları, yüksək
enerjili hissəciklərin və radiasiyanın dəmir və nikel
əsaslı ərintilərin kristallik quruluşuna, faza
keçidlərinə, fiziki, mexaniki və istilik xassələrinə
təsirini araşdıraraq gəldiyi nəticələr ona böyük şöhrət
qazandırmışdır.
Onun "Mürəkkəb həndəsi formalı sistemlərdə istiliyin
paylanması" monoqrafiyası (rus dilində) aparıcı ölkə
alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş və
müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir. Abdulla müəllim
hazırlıq şöbələri və abituriyentlər üçün "Fizika
kursu", "Ümumi fizika kursu üzrə laborator praktikum",
"Ümumi fizika kursu", "Fizika praktikumu: mexanika,
molekulyar fizika, elektrik, maqnetizm", "Termodinamika
və istilik texnikasının əsasları", ali məktəblərin
hazırlıq şöbələri üçün "Fizika" dərs vəsaitlərinin
müəllifi; ümumtəhsil məktəblərinin doqquzuncu sinifləri
üçün "Fizika" dərsliyinin həmmüəlliflərindən biridir.
Professor A.Mehrabovun elmi fəaliyyətinin ikinci dövrü
Azərbaycan Respublikasının Təhsil Problemləri İnstitutu
ilə bağlıdır və burada çalışdığı gündən (2001) etibarən
onun tədqiqatları yeni istiqamət almışdır. Bu zərurəti,
təbii ki, yeni iş yerinin xarakteri doğurmuşdur. Abdulla
müəllim təhsilin aktual problemlərinə,
tədris-təhsil-tərbiyə prosesinin monitorinqi və
qiymətləndirilməsi, təhsil sisteminin idarə olunması,
innovasiyaların, pedaqoji texnologiyaların tətbiqi və s.
məsələlərə dair onlarca məqalə, kitab və monoqrafiya
yazaraq nəşr etdirmişdir. Bu dəyərli tədqiqat əsərləri
göstərdi ki, professor A.Mehrabov nəinki fizika elmi,
habelə təhsilin əsasları, pedaqogika və psixologiya
elmləri sahəsində öz sözünü deməyi, həmin elmlərin
problemlərinə münasibət bildirməyi bacaran istedadlı
alim və yaxşı mütəxəssisdir.
Professor Abdulla Mehrabov tərəfindən hazırlanmış
"Təhsil sistemində monitorinq və qiymətləndirmə"
(şərikli), "Testologiya və müasir təhsil" (şərikli),
"Təhsil marketinqinin əsasları" (şərikli), "Şagird
intellektinin inkişafı" (şərikli), "Pedaqoji
texnologiyalar" (şərikli), "Azərbaycan təhsilinin müasir
problemləri", "Müasir təhsilin konseptual problemləri",
"Müasir təhsilin metodoloji problemləri" və başqa
kitablar və monoqrafiyalar təhsil işçilərinin,
pedaqoqların, alimlərin stolüstü kitablarıdır.
Təkcə bu əsərlərin mündəricatına nəzər saldıqda
A.Mehrabovun necə mühüm problemləri əhatə etdiyini
görmək mümkündür. Belə ki, professorun
monoqrafiyalarında müasir təhsil, onun mahiyyəti və əsas
prinsipləri; qloballaşma və Azərbaycan təhsil
sisteminin modernləşdirilməsi: konseptual yanaşmalar;
təhsilin fundamentallığı: şəxsiyyətyönümlü və
nəticəyönümlü təhsilin qurulmasına doğru; təhsil
sistemində konseptual modellər və pedaqoji
konstruktivizm; təhsildə səriştəli yanaşmanın mahiyyəti
və məzmunu; layihələr metodu, onun məzmunu və tətbiqi
xüsusiyyətləri; təhsil sistemində marketinq xidməti;
hafizə və təlim prosesinin səmərəliliyinin
yüksəldilməsində onun rolu; profilli təlim və elektiv
kurslar; çoxprofilli ümumtəhsil məktəb layihəsinin
modeli; XX əsrdə təhsilin inkişafının əsas
prioritetləri; Azərbaycan təhsil sisteminin inkişafının
əsas istiqamətləri; millilik və təhsil siyasəti; ümumu
təhsildə məzmun islahatları; təhsil sisteminin idarə
olunmasının müasir problemləri və s. kimi məsələlər
diqqət mərkəzinə gətirilmiş və Azərbaycan təhsil
sistemində onların tətbiqinin reallaşdırılmasına
başlanılmışdır.
A.Mehrabovun son dövrdə nəşr etdirdiyi monoqrafiyalarla
tanış olan pedaqoqların bir qismi həmin əsərləri yeni
məzmunlu "Pedaqogika" dərsliyi adlandırırlar.
Abdulla müəllim dünyanın aparıcı elmi jurnallarında,
respublika mətbuatında çap olunmuş 500-dən artıq elmi
məqalənin, 51 elmi-metodik vəsaitin, 13 dərslik və dərs
vəsaitinin, 14 monoqrafiya və kitabın, 15 ixtiranın
müəllifidir. Onun rəhbərliyi altında elmlər doktoru
proqramı üzrə 12, fəlsəfə doktoru proqramı üzrə 29
alim yetişmişdir.
Professor Abdulla Mehrabov 1992-ci ildə Nyu-York Elmlər
Akademiyasının (ABŞ) və Beynəlxalq Ekoenergetika
Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir. 2004-cü il aprel
ayının 23-dən Rusiya Dövlət Təhsil Akademiyasının xarici
üzvüdür.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1034 nömrəli
sərəncamı ilə 2005-ci ildə o, "Tərəqqi" medalı ilə
təltif olunmuş, 2006-cı ildə isə "Azərbaycan
Respublikasının əməkdar müəllimi" fəxri adına layiq
görülmüşdür. 1995-ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının
üzvüdür.
Professor Abdulla Mehrabovun 75 yaşı tamam olur. Bu
illər şərəflə yaşanıb, həyatda və elmdə uğurlarla qeyd
olunub.
Belə xoş günlərdə Abdulla müəllimi təbrik edir, ona
cansağlığı, uzun ömür, yaradıcılıq nailiyyətləri arzu
edirik!
Akif ABBASOV,
pedaqogika üzrə elmlər doktoru, professor, əməkdar
müəllim |
